Bí ẩn nơi cư ngụ của hồn vía và ma quỷ trong quan niệm đồng bào miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) - Theo quan niệm đồng bào dân tộc vùng cao, hồn vía người, thần thánh, ma quỷ cư ngụ ở rất nhiều nơi. Có những thứ chẳng ai ngờ tới như chiếc ô hay mái tóc.

Chiếc ô

Ô che là vật dụng quen thuộc của người Mông. Ô theo con gái đi hội, đến các phiên chợ khiến khung cảnh thêm náo nhiệt và sặc sỡ sắc màu. Trẻ em trên đường đến lớp, cha mẹ địu con đi rẫy cũng không quên mang theo để che nắng mưa. Điều này cũng ít thấy ở các cộng đồng dân tộc khác như Thái, Khơ mú.

1
Theo quan niệm của người Mông, chiếc ô còn là nơi nương náu của hồn vía vợ chồng.

Trong đám cưới, khi đi rước dâu, người Mông mang theo chiếc ô bởi nó cũng quan trọng chẳng kém sính lễ. Người Mông ở nhiều dòng họ cho rằng, chiếc ô là nơi nương náu của hồn vía vợ chồng. Ông mối là người đại diện cho nhà trai đi rước cả người và hồn vía cô dâu về nhà. Nhà trai mang ô đến treo trước cửa buồng ngủ cô gái, khi rước dâu sẽ mang theo về.

Nếu không may để mất ô coi như vía của hai vợ chồng còn lạc đâu đó, chưa về cùng nhau nên nhà trai phải đi tìm cho bằng được. Trong cuộc vui, họ gái thường tìm cách giấu ô đi cho nhà trai đi tìm. Vì vậy suốt đám cưới, nhà trai luôn phải để mắt đến chiếc ô.

Mái đầu

Trong quan niệm của người Thái có tới hàng trăm loại vía. Mỗi loại vía lại ứng với một bộ phận cơ thể từ chân tay, mắt mũi, mạng sườn. Người Thái ở vùng Tây bắc còn có cả vía “chim”, vía “bướm”...

2
Mái đầu là nơi  cư ngụ của 900 trăm hồn vía

Thế nhưng, phần vía quan trọng nhất là ở mái đầu. Người Thái gọi là “văn hua”. Theo bài cúng gọi vía thì mỗi người có đến 900 vía đầu. Nhưng dường như đó chỉ là cách ví von. Theo quan niệm của người Thái trên đầu có vía tóc, đỉnh đầu, hai thái dương, búi tóc…

Chính vì quan niệm này nên mái đầu rất được người ta trân trọng, gìn giữ bởi đó không chỉ là nơi chốn của trí tuệ mà còn có hồn vía con người. Không ít người già vùng cao không cho phép người khác động vào đầu mình, thậm chí tự cắt lấy tóc vì sợ đầu mình bị mạo phạm. Quan niệm này cũng thấy trong văn hóa của một số cộng đồng người Lào.

Đền bản và khu rừng ma

Ở nhiều bản vùng cao có đền thờ bản. Gọi là đền nhưng nhiều khi nó được dựng hết sức sơ sài như một mô hình nhà sàn nho nhỏ bằng tre, nứa, đủ để đặt một mâm cúng. Cũng có nơi người ta dựng kiên cố và một số ít được làm bề thế. Ở Nghệ An có đền Choọng ở xã Châu Lý, huyện Quỳ Hợp hay đền mường Chiêng Ngam (Châu Tiến – Quỳ Châu), đền Vạn (Xá Lượng - Tương Dương). Đây là những điểm tâm linh quan trọng của cộng đồng người Thái miền núi Nghệ An.

2
Trong quan niệm của người Thái, những ngôi đền bên cây cổ thụ là nơi trú ngụ của các thế lực siêu nhiên như thần linh, ma quỷ canh giữ bản nên ai cũng kiêng sợ.

Những ngôi đền nhỏ ven bản là nỗi sợ của không ít người trong cộng đồng. Người ta chỉ tập trung đến vào dịp lễ hội của cộng đồng để dâng mâm cúng thần linh. Ngày thường, những người nhát gan không dám bén mảng đến gần. Những ngôi đền dựng cạnh cây cổ thụ được cho là nơi cư ngụ của thần linh và những thứ ma quỷ cai quản vùng đất. Ai làm kinh động đến sẽ bị trừng phạt làm cho ốm đau bệnh tật, thậm chí là bị bắt đi.

Khu nghĩa địa hay còn gọi là rừng ma mới thực sự là nơi gieo rắc nỗi sợ. Nhiều cộng đồng người thiểu số sau khi chôn người chết xong không bao giờ bén mảng tới nữa. Chôn cất xong người chết, người ta còn phết nhọ nồi lên mặt để ma không nhận ra mà theo về.

Căn bếp ma nhà

Trong ngôi nhà người Khơ mú có 2 căn bếp. Một bếp nấu ăn, còn bếp kia chỉ dùng trong ngày cúng cho tổ tiên, mỗi năm làm một lần. Căn bếp này được cho là nơi cư ngụ của ma nhà. Nghi lễ lớn nhất của cộng đồng người Khơ mú là cúng trâu cho tổ tiên cũng được thực hiện trong căn bếp này.

1
Người Khơ mú có tục cấm người lạ bén mảng đến căn bếp ma nhà của họ.

Người Khơ mú cũng cấm bất kỳ người lạ nào bén mảng đến căn bếp ma nhà. Con gái đã đi lấy chồng cũng không được vào bếp nữa. Người nào vì vô tình hay tò mò mà vào đó sẽ bị phạt vạ bằng cách mua lợn về cúng ma nhà cho gia chủ.

Về phong tục này có truyền thuyết do một cao niên ở xã Bảo Thắng, huyện Kỳ Sơn kể rằng: Xưa người Thái thường mổ trâu cúng tổ tiên. Người Khơ mú cũng muốn làm vậy nhưng phong tục của các dòng họ trong cộng đồng không cho phép làm vậy. Thế là họ bàn nhau đi ăn trộm họ của người Thái về giấu trong căn bếp, mổ trâu cúng bái. Người Thái tìm đến hỏi tất cả đều bảo là “không nhìn thấy”. Người Khơ mú thương tình, cho người Thái một vài dòng họ thờ cúng gà đem về thờ phụng. Đó là nguyên nhân phong tục cúng tế của người Thái ít khi mổ trâu, bò.

Bun My

tin mới

Những 'cây cao bóng cả' giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống ở miền Tây Nghệ An

Những 'cây cao bóng cả' giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) - Được ví như những người “truyền lửa” thắp sáng những giá trị bản sắc văn hoá các dân tộc thiểu số, hiện những người cao tuổi ở miền Tây xứ Nghệ vẫn ngày đêm trao truyền những giá trị văn hoá của dân tộc mình với mong ước bảo tồn, gìn giữ cho muôn đời sau.

Ông Lang Vi Tịnh kể chuyện xưa của dòng họ cho cháu gái của mình. Ảnh Thành Chung

Chuyện về một dòng họ nổi tiếng ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) - Ở  miền núi tỉnh Nghệ An, dòng họ Lang Vi được xem là "danh gia vọng tộc" với 3 đời liền có thành viên giữ chức Tri phủ phủ Tương Dương. Sau Cách mạng Tháng Tám đến nay, dòng họ Lang Vi cũng đã và đang có nhiều đóng góp trong công cuộc xây dựng quê hương, đất nước.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương thăm cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ và hộ nghèo ở Quế Phong

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương thăm cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ và hộ nghèo ở Quế Phong

(Baonghean.vn) - Chiều 30/7, trong chương trình công tác tại Nghệ An, Thượng tướng Trần Quang Phương - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội đã đến thăm, động viên cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ, huyện Quế Phong và hộ nghèo tại xã Thông Thụ, huyện Quế Phong.

Điểm tái định cư

Người dân vùng lũ Kỳ Sơn thấp thỏm chờ tái định cư

(Baonghean.vn) - Cơn lũ quét lịch sử vào tháng 10/2022 đã khiến hàng trăm hộ dân Kỳ Sơn bị mất nhà cửa. Sau gần 1 năm chờ đợi, người dân vùng lũ vẫn chưa có nơi ở mới, nhiều hộ buộc phải dựng nhà tạm để sống trong khi mùa mưa lũ lại sắp cận kề.

Lê rừng

Xã vùng cao Kỳ Sơn vào mùa thu hoạch lê rừng

(Baonghean.vn) - Những ngày này, nhiều hộ dân ở xã Tây Sơn (huyện Kỳ Sơn) đang vào mùa thu hái mắc coọc (lê rừng). Đây là một loại cây ăn quả đặc trưng của đồng bào người Mông nên rất được người mua ưa chuộng.

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

(Baonghean.vn) - Sáng 14/7, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy tới dự Lễ khánh thành cầu dân sinh bản Phà Mựt và khởi công cầu dân sinh bản Nhôn Mai, xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương. Đây là các công trình do lực lượng Bộ đội Biên phòng Nghệ An kêu gọi, xây dựng hỗ trợ người dân vùng biên.

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

(Baonghean.vn) - Giữa những ngày nắng gắt, 35 hộ đồng bào Đan Lai ở bản Bá Hạ, xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông bất ngờ đón niềm vui khi được nhận quà tặng từ đoàn công tác chính quyền các cấp và tấm lòng hảo tâm của Nhóm thiện nguyện Niềm tin.

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) -  Được đưa vào khai thác từ năm 2022, điểm du lịch Hội Nguyên ở xã Yên Thắng, huyện Tương Dương có sức hút đối với nhiều người. Về đây, du khách được hòa mình vào sông nước, núi rừng và có được những giờ phút thư giãn, trải nghiệm thú vị.
Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

(Baonghean.vn) -  Là tộc người đã định cư ở Việt Nam hơn 400 năm, với số dân gần 1,4 triệu người, đông thứ 8 trong các dân tộc ở Việt Nam, nhưng tộc danh của người Mông vẫn chưa được công chúng hiểu và đọc , viết cho đúng. Ở Việt Nam, người Mông thường được gọi là “Hơ-Mông” hoặc “Mèo” ; còn trên các văn bản viết, người ta có khi viết “H’mông”, HMông, có khi lại viết Mông, Mèo. Như vậy, đâu mới là cái tên đúng nhất về dân tộc này và vì sao lại có những cách gọi , đọc, viết khác nhau như vậy? Bài viết dưới đây của một người Mông giải thích rõ về điều này.
Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

(Baonghean.vn) - Thời điểm này đang vào mùa nước đổ ở Puxailaileng. Bà con bước vào vụ sản xuất mới trên những thửa ruộng bậc thang. Cuộc sống, sinh hoạt và cảnh sắc dưới “nóc nhà” miền Tây xứ Nghệ hiện lên như tranh vẽ, làm xao xuyến bất cứ ai khi ghé thăm.
ff

'Trốn nắng' ở vùng sinh thái Con Cuông

(Baonghean.vn) - Dòng sông Giăng xanh mát, thác nước Khe Kèm như mát xa vào thân người tắm ở giữa vùng rừng Con Cuông (Nghệ An) là những điểm đến lý thú để du khách "trốn nắng" hiệu quả trong mùa Hè. Đến đây du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn đặc sắc do đồng bào chế biến và hòa mình vào tiếng khèn, khắc luống cùng điệu múa sạp sôi động.
Động lực mới phát triển miền Tây

Động lực mới phát triển miền Tây Nghệ An

(Baonghean) - Động lực mới với chính quyền và người dân nơi miền Tây Nghệ An khi Quốc hội phê duyệt Nghị quyết về “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” và Chính phủ cũng đã ban hành nghị quyết triển khai thực hiện.
Món rêu đá ngày Tết

Hấp dẫn, thơm ngon món mọc rêu đáy sông gói lá chuối ngày Tết

(Baonghean) - Từ nhiều đời nay, rêu đá ở dưới đáy các sông, suối trên thượng nguồn sông Lam được người dân miền núi xứ Nghệ xem như một loại thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày. Đặc biệt đối với đồng bào người Thái, rêu đá còn được dùng để chế biến ra nhiều món ăn truyền thống, ngon và đặc sắc trong dịp lễ, Tết.
Người có uy tín vùng đồng bào DTTS.

Tuyên dương 200 người có uy tín tiêu biểu vùng đồng bào DTTS ở Nghệ An

(Baonghean.vn) - Những người có uy tín trong đồng bào các dân tộc thiểu số đã phát huy vai trò tích cực, có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng của tỉnh nói chung và các huyện miền núi nói riêng. Họ chính là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với đồng bào các DTTS, nhân dân vùng miền núi.
ảnh đại diện ý kiến

Những thủ lĩnh nơi bản làng miền Tây xứ Nghệ

(Baonghean.vn) - Người có uy tín vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) luôn tiên phong, đi đầu trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền, vận động đồng bào áp dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất, chăn nuôi; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Về dự Hội nghị tuyên dương người có uy tín tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS tỉnh Nghệ An lần thứ 2, năm 2019 diễn ra vào chiều 15/10, các đại biểu gửi gắm nhiều tâm nguyện từ thực tiễn.
Có không gian vừa thoáng mát, vừa yên tĩnh dường như đã tạo cảm hứng đọc sách cho các em học sinh

Dãy nhà chờ độc đáo cho giáo viên và học sinh vùng cao Nghệ An

(Baonghean.vn) - Điểm Trường Tiểu học bản Khổi, thuộc Trường Tiểu học Tam Thái (Tương Dương - Nghệ An) chỉ có 2 phòng học, không có phòng chờ cho giáo viên và phòng đọc sách cho học sinh. Phụ huynh nơi đây đã cùng nhau góp tre, nứa, lá cọ để dựng lên những nhà chờ đẹp mắt, thân thiện.