Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng: Cơ chế 'xin – cho' làm phát sinh tham nhũng từng giờ

(Baonghean.vn)- Theo tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, tình trạng 'xin - cho', là biểu hiện ra bên ngoài của cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp. Về bản chất, đây là cơ chế tập trung quyền lực to lớn vào Nhà nước. 

Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng. Ảnh tư liệu.
Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng. Ảnh tư liệu.

 Phóng viên: Theo ông, vì đâu ở nước ta có tình trạng “xin - cho”, cơ chế “xin - cho”, và đến nay vì sao nó đang là vấn nạn khó ngăn chặn, đẩy lùi?

Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng: Tình trạng “xin-cho” là biểu hiện ra bên ngoài của cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp. Về bản chất, đây là cơ chế tập trung quyền lực to lớn vào Nhà nước và vào cấp trung ương. Khi quyền lực đã tập trung vào một nơi, thì nơi đó có quyền cho, và những nơi khác bắt buộc phải đi xin. Quyền lực của người cho là vô hạn độ, của người xin là rất nhỏ bé - “bắt ở trần, phải ở trần. Cho may ô, mới được phần may ô”.

Kể từ khi đổi mới, nước ta đã từng bước xóa bỏ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp. Tuy nhiên, đây là một công việc khó khăn. Một mặt, do những ràng buộc về tư tưởng, mặt khác do sự thiếu hụt về kiến thức xây dựng thể chế và kinh nghiệm thực tế, chúng ta chưa khắc phục được hoàn toàn cơ chế nói trên. Đây cũng là lý do giải thích tại sao tình trạng “xin-cho” vẫn còn. Ngoài ra, cũng phải thấy rằng cơ chế “xin- cho” mang lại lợi ích to lớn cho các cơ quan quản lý, chính vì thế khi dự thảo các văn bản pháp luật, các cơ quan này thường tìm mọi cách để cài cắm quyền lực của mình vào.

Về mặt lý thuyết, nếu chúng ta phân quyền cho địa phương nhiều hơn thì địa phương sẽ ít phải xin hơn; nếu chúng ta dành quyền cho người dân nhiều hơn thì người dân sẽ ít phải xin hơn. Như vậy hoạt động lập pháp là rất quan trọng ở đây. Nếu văn bản pháp luật nào cũng đòi hỏi người dân phải xin phép, thì cơ chế “xin-cho” chỉ càng ngày càng được củng cố mà thôi. Ngoài ra, khi đã dành cho cơ quan nhà nước nào đó quyền cấp phép, thì các nhà lập pháp đồng thời phải thiết kế được một cơ chế giám sát chặt chẽ và hiệu quả việc thực thi quyền này.

Cuối cùng, cũng phải thấy rằng nếu quyền ban hành chính sách, pháp luật vẫn thuộc về Nhà nước, quyền phân bổ ngân sách và các nguồn lực khác vẫn thuộc về Nhà nước, thì cơ chế “xin - cho” vẫn sẽ không bao giờ bị xóa bỏ hoàn toàn. Trong điều kiện như vậy, quan trọng là trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước phải được xác lập và vận hành trên thực tế; quy trình ban hành quyết định phải minh bạch tối đa và người dân, các chủ thể có liên quan phải được tham gia đóng ý kiến trong quá trình ban hành quyết định.

Hình ảnh về thời tập trung quan liêu bao cấp.
Cảnh chen chúc mua bán hàng hóa ở quầy mậu dịch thời bao cấp. Ảnh tư liệu.

Phóng viên: Ông nhìn nhận, đánh giá như thế nào về những tác hại, ảnh hưởng của vấn nạn “xin – cho”?

Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng: Tác hại của cơ chế “xin-cho” rất lớn.

Trước hết, nó rất dễ làm tha hóa hệ thống. Càng lắm “xin - cho” càng dễ xảy ra tham nhũng và tiêu cực. Hệ thống khuyến khích kể cả “xin” và “cho” đều từng ngày, từng giờ làm phát sinh tham nhũng.

Hai là, nó làm cho các chi phí của người dân và doanh nghiệp, đặc biệt là chi phí tài chính, chí phí thời gian và chi phí cơ hội tăng cao. Mà như vậy thì công ăn, việc làm trở nên khó khăn, tốn kém. Năng lực cạnh tranh của đất nước bị ảnh hưởng nặng nề.

Ba là, nó vô hiệu hóa khả năng xác lập ưu tiên của các địa phương. Cái cần chưa chắc đã xin được, cái xin được chưa chắc đã cần. Đây là nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự lãng phí rất lớn các nguồn lực của đất nước.

Tổng bí thư: Chống tham nhũng phải kiên trì, làm đi làm lại như đánh răng rửa mặt hàng ngày
Trao đổi với cử tri Hà Nội, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho rằng chống tham nhũng phải kiên trì, làm đi làm lại như đánh răng rửa mặt hàng ngày. Ảnh Internet.

Phóng viên: Theo ông, chúng ta cần phải làm gì để triệt tận gốc vấn nạn "xin cho"?

Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng: Như đã phân tích ở trên, phân quyền cho địa phương sẽ giảm “xin-cho” giữa Trung ương và địa phương. Thực ra, Hiến pháp đã khẳng định là: thẩm quyền phải được phân định giữa các cấp chính quyền. Tuy nhiên, Luật Tổ chức chính quyền địa phương có vẻ chưa thành công trong công việc phân định nói trên.

Bị cáo Phạm Công Danh - cựu Chủ tịch Ngân hàng Xây dựng dính vào đại án tham nhũng hàng trăm tỉ đồng. Ảnh Internet.
Bị cáo Phạm Công Danh - cựu Chủ tịch Ngân hàng Xây dựng dính vào đại án tham nhũng hàng trăm tỉ đồng. Ảnh Internet.

Phi hành chính hóa đời sống dân sự sẽ giảm nhu cầu của người dân và doanh nghiệp phải xin phép chính quyền. Hiến pháp đã quy định các quyền tự do, quyền con người chỉ có thể hạn chế trong 4 trường hợp: 1. Vì quốc phòng, an ninh; 2. Vì trật tự, an toàn xã hội; 3.Vì đạo đức xã hội; 4. Vì sức khỏe cộng đồng, và chỉ có thể bị hạn chế bằng luật. Tuân thủ các quy định của Hiến pháp nghĩa dành quyền tự do cho người dân nhiều hơn và người dân sẽ ít phải xin phép hơn.

Trong những lĩnh vực mà các cơ quan Nhà nước vẫn có quyền điều chỉnh hoặc phân bổ thì phải áp đặt những điều sau:

1. Áp đặt chế độ trách nhiệm giải trình. Cho ai, không cho ai thì phải giải trình được. Không giải trình được thì phải bị mất chức.

2. Quy trình ban hành quyết định phải minh bạch.

3. Bảo đảm sự tham gia thực chất của người dân và các đối tượng bị điều chỉnh vào quá trình ban hành quyết định.

4. Xác lập một cơ chế giám sát chặt chẽ, hiệu quả đối các cơ quan nhà nước có quyền cấp phép, có quyền phân bổ các nguồn lực.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng về cuộc trao đổi này!

Ngô Kiên (Thực hiện)

tin mới

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 26/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 26/3

(Baonghean.vn) - Thường trực Tỉnh ủy chúc mừng Tỉnh đoàn Nghệ An nhân kỷ niệm ngày truyền thống; UBND tỉnh họp thường kỳ tháng 3; Nghệ An sẽ tổ chức tri ân các anh hùng, liệt sĩ, chiến sĩ Điện Biên; Công bố Chỉ số cải cách hành chính năm 2023… là những nội dung đăng tải trong ngày.

Chủ tịch UBND tỉnh: Tập trung hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm, thực hiện các dự án trọng điểm

Chủ tịch UBND tỉnh: Tập trung hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm, thực hiện các dự án trọng điểm

(Baonghean.vn) - Tại phiên họp UBND tỉnh thường kỳ tháng 3, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Đức Trung yêu cầu các sở, ngành, địa phương tập trung hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm; tháo gỡ khó khăn, tập trung nguồn lực, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án trọng điểm trên địa bàn.

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Nguyễn Văn Thông chúc mừng Tỉnh đoàn Nghệ An nhân kỷ niệm 93 năm ngày truyền thống

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Nguyễn Văn Thông chúc mừng Tỉnh đoàn Nghệ An nhân kỷ niệm 93 năm ngày truyền thống

(Baonghean.vn) - Sáng 26/3, nhân kỷ niệm 93 năm ngày thành lập Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh (26/3/1931 - 26/3/2024), đồng chí Nguyễn Văn Thông - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy làm trưởng đoàn công tác của tỉnh đến thăm, chúc mừng Tỉnh đoàn Nghệ An.

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng, hoàn thiện pháp luật để phát huy tối đa mọi nguồn lực phát triển đất nước

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng, hoàn thiện pháp luật để phát huy tối đa mọi nguồn lực phát triển đất nước

(Baonghean.vn) - Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các thành viên Chính phủ không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng pháp luật gắn với nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 25/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 25/3

(Baonghean.vn) - Bí thư Tỉnh ủy kiểm tra công trình đường dây 500kV mạch 3; Khai mạc Hội khỏe Phù Đổng tỉnh Nghệ An lần thứ XX; Chung cư nội đô ở thành phố Vinh tăng giá mạnh… là những thông tin nổi bật trong ngày 25/3.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 24/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 24/3

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Chín Gian năm 2024; Vướng mắc trong giải phóng mặt bằng Dự án Cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 7; Giao dịch vàng sôi động trở lại… là những thông tin nổi bật ngày 24/3.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 23/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 23/3

(Baonghean.vn) - Xã Thanh Tiên đón nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; Thành lập Đoàn kiểm tra hoạt động chống khai thác hải sản bất hợp pháp; Hai cán bộ đoàn Nghệ An đạt giải thưởng Lý Tự Trọng cấp Trung ương… là những nội dung đáng chú ý đăng trên baonghean.vn ngày 23/3.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 22/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 22/3

(Baonghean.vn) - Ngày 22/3 trên baonghean.vn có một số nội dung đáng chú ý: Khánh thành Dự án khôi phục, nâng cấp hệ thống Thủy lợi Bắc Nghệ An; Cảnh báo chiêu trò của tội phạm sử dụng công nghệ cao; TP. Vinh đề xuất thu phí dừng, đỗ xe trên trên một số tuyến đường chính...

Nghệ An tham dự Hội nghị 'Gặp gỡ Indonesia 2024'

Nghệ An tham dự Hội nghị 'Gặp gỡ Indonesia 2024'

(Baonghean.vn) - Ngày 22/3, tại thành phố Nha Trang, Bộ Ngoại giao phối hợp với Đại sứ quán Indonesia tại Việt Nam và Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa tổ chức Hội nghị "Gặp gỡ Indonesia năm 2024". Hội nghị là hoạt động hướng tới kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Indonesia.

Tìm giải pháp để du lịch cộng đồng, du lịch miền Tây Nghệ An phát triển toàn diện, nhanh và bền vững

Tìm giải pháp để du lịch cộng đồng, du lịch miền Tây Nghệ An phát triển toàn diện, nhanh và bền vững

(Baonghean.vn) - Vấn đề trọng tâm được đặt ra tại hội nghị liên quan đến các giải pháp dựa vào cộng đồng để làm du lịch; huy động các nguồn lực đầu tư xây dựng hạ tầng du lịch; bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, di sản; đẩy mạnh quảng bá du lịch; đào tạo nguồn nhân lực...

Xã Thanh Liên giữ vững lá cờ đầu ở huyện Thanh Chương

Xã Thanh Liên giữ vững lá cờ đầu ở huyện Thanh Chương

(Baonghean.vn) - Tròn 70 năm, kể từ ngày có tên gọi Thanh Liên, mỗi giai đoạn là một dấu mốc nỗ lực, sáng tạo, vượt khó vươn lên của Đảng bộ và Nhân dân nơi đây. Đặc biệt 10 năm gần đây, địa phương luôn giữ vững “lá cờ” đầu trong các phong trào của huyện Thanh Chương.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 21/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 21/3

(Baonghean.vn) - Lãnh đạo tỉnh khảo sát các mô hình du lịch cộng đồng tại 4 huyện miền Tây Nghệ An; Chi tiết phương án tuyển sinh lớp 10 vào Trường THPT chuyên Phan Bội Châu; Công an huyện Tương Dương thông báo truy tìm chủ sở hữu phương tiện vi phạm hành chính...