Chuyện lạ: Bia danh nhân không chữ

(Baonghean.vn) - Khách đến tham quan nhà thờ danh nhân Hồ Sĩ Tạo ở xóm 1, xã Thanh Khê (Thanh Chương), không khỏi ngạc nhiên khi thấy tấm bia đá phẳng lỳ, cứ ngỡ là do thời gian, mưa nắng đã làm phai nhòa hết chữ, nhưng kỳ thực đây là tấm bia không chữ.
Cụ Hồ Sĩ Tạo (1834 - 1907) quê ở làng Lai Nhã xã Thanh Khê, đậu Giải nguyên năm 1868, từng làm quan Huấn đạo ở huyện Nho Quan (Ninh Bình), quan Tri phủ ở huyện Quảng Trạch (Quảng Bình)… là một trong những danh nho tài hoa và là thầy học của nhiều nhà khoa bảng xứ Nghệ.  
Ông Hồ Sĩ Cươm (77 tuổi) – hậu duệ đời thứ 4 của cụ Hồ Sĩ Tạo đang nói về bia “không chữ”
Ông Hồ Sĩ Cươm (77 tuổi) – hậu duệ đời thứ 4 của cụ Hồ Sĩ Tạo đang nói về bia “không chữ”

Tại nhà thờ của cụ Giải nguyên Hồ Sĩ Tạo, tấm bia đá “không chữ” này, dựng phía trước sân, bên trái. Bia có kích thước: cao 1,2m (cả đế 1,5 m) rộng 0,7m, dày gần 0,1m. Mặt trước bia, khung viền xung quanh được trang trí hoa văn, ở giữa không có chữ, chỉ có vết chắp nối do bia đã bị gãy.

Theo ông Hồ Sĩ Cươm (77 tuổi) – chắt nội của cụ Hồ Sĩ Tạo, bia này do cụ Tạo mua sắm khi còn sống, nhưng chưa viết văn bia. Sau khi cụ Tạo mất, học trò của cụ góp tiền dựng ngôi nhà thờ 3 gian để thờ thầy, thì anh em trong họ đưa bia này vào dựng ở trong nhà thờ. Những năm sau chiến tranh, bia đã từng lưu lạc một thời gian dài ở trong dân, rồi mới về lại nhà thờ.  

Bia đá hoàn toàn không có chữ
Bia đá hoàn toàn không có chữ

Ông Cươm kể rằng, ngày trước, bia còn nguyên vẹn, đế bia, thân bia, chưa hề bị sứt mẻ. Trong kháng chiến chống pháp, khi viện K43 – quân khu 4 di tản về địa phương đã chọn nhà thờ cụ Hồ Sĩ Tạo làm phòng mổ. Tấm bia ở trong góc nhà cùng với vài ba hòn đá trở thành khu bếp của quân y, họ thường nhóm lửa để nấu nước sôi. Sau một thời gian thì tấm bia đã bị rạn phần đế.

Năm 1978 thực hiện chủ trương di dân lên núi, nhường đất để sản xuất, làng Lai Nhã ở gần con sông Rộ đã chuyển dời lên xóm 1 như bây giờ. Nhà ở được chuyển lên trước, nhà thờ chuyển lên sau. Khi dân hợp tác chuyển nhà thờ, họ chỉ chuyển phần gỗ, ngói, đồ tế khí, bỏ lại tấm bia đá đồ sộ . Sau đó máy ủi san đất đã làm vỡ tấm bia thành hai nửa. Một người dân tên Côn ở làng Nam Lĩnh đã đưa tấm bia về nhà làm bàn giặt, nhưng sau thấy không yên ổn lại chở bia đi trả tại nhà thờ họ Hồ tiểu tôn. Về tá túc ở đây một thời gian, ông Hồ Lê - tộc trưởng nhánh tiểu tôn lại đưa bia đến nhà thờ cụ Tạo để trả. 

Những năm trước, tấm bia vẫn được dựng trong nhà thờ ở cạnh cột hồi bên trái. Năm 2015, khi con cháu trong họ trùng tu nhà thờ, đã xây móng dựng tấm bia này ở trước sân như hiện nay.
Ông Cơm cho hay: “Bia đã bị vỡ đôi, chúng tôi đã gắn lại. Tuy bia không có chữ, con cháu đời sau không xem được gì trên đó nhưng đây là bia của cụ Tạo, gắn liền dấu ấn về cuộc đời của cụ ở làng Lai Nhã xưa, nên con cháu vẫn giữ nguyên và dựng trước nhà thờ để làm kỷ niệm”.
Do “bia trắng”, nên mỗi khi có khách đến thăm, con cháu trong họ phải vừa giới thiệu về cuộc đời của cụ Tạo, vừa giải thích lý do vì sao bia không có chữ. Thường thì bia đá không có chữ là do thời gian, mưa nắng bào mòn, nhưng bia đá dựng trước nhà thờ cụ Tạo không có chữ là vì lí do “đặc biệt”. 
Thời gian qua, con cháu họ Hồ, cũng như du khách trên mọi miền đất nước ngưỡng mộ tiếng tăm của cụ Giải nguyên, về thăm và dâng hương cho cụ ở xã Thanh Khê, không ít người phải băn khoăn về tấm bia đá hơn trăm tuổi đứng trước sân nhà thờ. Dường như tấm “bia trắng” này vẫn còn ít nhiều bí ẩn như chính cuộc đời ngược xuôi của danh nhân Hồ Sĩ Tạo.
Huy Thư

tin mới

Lao động may Nghệ An

Đẩy mạnh các giải pháp nâng cao tay nghề cho người lao động, đáp ứng nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp

(Baonghean.vn) - Năm 2023, công tác giải quyết việc làm của Nghệ An tiếp tục vượt chỉ tiêu kế hoạch khá cao. Tuy nhiên, việc kết nối cung - cầu về lao động - việc làm giữa doanh nghiệp và người lao động chưa chặt chẽ; mặt bằng trình độ tay nghề người lao động còn thấp...

Những trải nghiệm thú vị ở Cửa Lò lúc rạng đông

Những trải nghiệm thú vị ở Cửa Lò lúc rạng đông

(Baonghean.vn) - Mua hải sản tươi sống ngay khi thuyền vừa cập bến, ghé tay đẩy thuyền cùng ngư dân, dõi mắt nhìn ngư dân nhanh tay gỡ những con cá, con ghẹ trên mắt lưới; thưởng thức món cá nướng thơm lừng ngay bên bếp than nơi bến cá… là những trải nghiệm thú vị của du khách khi đến với Cửa Lò.

Tạo động lực để người trẻ dấn thân và cống hiến

Tạo động lực để người trẻ dấn thân và cống hiến

(Baonghean.vn) - Nhân kỷ niệm 93 năm ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (26/3/1931 - 26/3/2024), Báo Nghệ An có cuộc trò chuyện với đồng chí Lê Văn Lương - Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Đoàn, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Bí thư Tỉnh đoàn Nghệ An.

'Phép màu' ở Bệnh viện Ung bướu Nghệ An

'Phép màu' ở Bệnh viện Ung bướu Nghệ An

(Baonghean.vn) - “Trước đây, để tìm đến và hỗ trợ cho những hoàn cảnh khó khăn, chúng tôi thường phải về tận các địa phương, nhất là vùng sâu vùng xa. Nhưng bây giờ, chúng tôi chỉ cần đến Bệnh viện Ung bướu Nghệ An, ở đó luôn có những bệnh nhân khổ nhất, những con người cần hỗ trợ nhất”.

Độc đáo hội thi quăng chài ở miền Tây Nghệ An

Độc đáo hội thi quăng chài ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) - Ngày 24/3, tại xã Châu Kim (Quế Phong) đã diễn ra Hội thi quăng chài lần thứ nhất năm 2024. Đây là hoạt động nhằm duy trì và phát triển nghề chài của địa phương cũng như góp phần làm phong phú thêm các hoạt động trong Lễ hội Đền Chín Gian năm 2024.

Tháng 3 yêu thương nơi biên giới Na Ngoi

Tháng 3 yêu thương nơi biên giới Na Ngoi

(Baonghean.vn) -  Xây dựng đường giao thông, tổ chức bữa cơm yêu thương, tặng quà cho học sinh khó khăn… là những hoạt động của đoàn viên thanh niên xã Na Ngoi và các lực lượng vũ trang đóng quân trên địa bàn, góp phần xây dựng hình ảnh đẹp về màu áo xanh tình nguyện nơi biên cương Tổ quốc.

Nghệ An tham dự Hội nghị 'Gặp gỡ Indonesia 2024'

Nghệ An tham dự Hội nghị 'Gặp gỡ Indonesia 2024'

(Baonghean.vn) - Ngày 22/3, tại thành phố Nha Trang, Bộ Ngoại giao phối hợp với Đại sứ quán Indonesia tại Việt Nam và Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa tổ chức Hội nghị "Gặp gỡ Indonesia năm 2024". Hội nghị là hoạt động hướng tới kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Indonesia.

Vui hội đền Chín Gian

Vui hội đền Chín Gian

(Baonghean.vn) - Đền Chín Gian tọa lạc trên đỉnh Pú Chò Nhàng thuộc bản Khoẳng, xã Châu Kim, huyện Quế Phong, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích cấp Quốc gia.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh thăm, động viên Đội Quy tập mộ liệt sĩ tại tỉnh Xiêng Khoảng

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh thăm, động viên Đội Quy tập mộ liệt sĩ tại tỉnh Xiêng Khoảng

(Baonghean.vn) - Sáng 21/3, đồng chí Lê Hồng Vinh - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh và lãnh đạo một số sở, ngành đã đến thăm, động viên cán bộ, nhân viên Đội Quy tập mộ liệt sĩ Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh tại tỉnh Xiêng Khoảng, nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào.