4 biến chủng nCoV đã xuất hiện ở Việt Nam
Xuất phát từ chủng gốc Vũ Hán, đến nay Việt Nam ghi nhận 4 biến chủng nCoV gồm Anh, Nam Phi, Rwanda châu Phi và một đột biến thể G.
Covid-19 xuất hiện lần đầu ngày 31/12/2019, tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, miền trung Trung Quốc. Các bệnh nhân đầu tiên đều là người mua bán ở chợ hải sản Huanan. Bệnh gây ra bởi chủng virus hoàn toàn mới thuộc họ corona, được gọi tên là nCoV, trước khi được Tổ chức Y tế thế giới đặt tên là SARS-COV2.
Sau đó, nCoV nhanh chóng lây lan ra nhiều nước trên thế giới. Virus có mã di truyền RNA, dễ dàng đột biến và tạo ra những biến chủng mới từ chủng ban đầu. Gần nhất là những biến chủng mới từ Anh và từ Nam Phi được cho là có khả năng lây truyền cao hơn 70% so các chủng đã biết, hiện hoành hành khắp thế giới. Chủng từ Rwanda ít gặp hơn, hiện chưa có nhiều thông tin về nó.
Biến chủng từ Anh
Sáng 2/1, Bộ Y tế công bố trường hợp đầu tiên nhiễm biến chủng Anh tại Việt Nam là "bệnh nhân 1435". Người phụ nữ 45 tuổi, quê Trà Vinh, nhập cảnh về từ Anh ngày 22/12/2020.
Bệnh nhân cùng lúc nhiễm chủng nCoV biến thể Anh VOC 202012/01 và đột biến D614G, một biến chủng khác từ nCoV chủng gốc Vũ Hán. Trường hợp này được giới chức y tế khẳng định không có khả năng lây lan trong cộng đồng, vì cách ly ngay khi vừa nhập cảnh.
Biến chủng Anh phát hiện lần đầu tại ở Kent, đông nam nước Anh, hồi tháng 9/2020, gồm nhiều biến thể. Theo các nhà khoa học, biến thể mới của nCoV có khả năng lây truyền nhanh và mạnh hơn 70% so với các chủng trước đó, chưa có cơ sở cho thấy độc lực cao hơn, tại thời điểm nghiên cứu.
Đợt dịch cuối tháng 1 đến nay tại Hải Dương và Quảng Ninh, chưa rõ nguồn lây nhưng đều do biến chủng nCoV Anh, Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long khẳng định tại cuộc họp trực tuyến của Chính phủ với 63 tỉnh, thành về tình hình kinh tế - xã hội tháng 1, sáng 2/2.
Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Phó giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, nhận định biến chủng mới lây truyền qua không khí, bao gồm qua aerosol và qua giọt hạt nhân. Các giọt bắn khi khô đi sẽ thành giọt hạt nhân bay trong không khí.
Qua theo dõi diễn tiến bệnh của 165 bệnh nhân Covid-19 tại Bệnh viện dã chiến số 1 ở thành phố Chí Linh, Hải Dương, bác sĩ Cấp nhận định "có vẻ" biến thể Anh khiến tổn thương phổi sớm hơn so với giai đoạn trước.
Theo tiến sĩ Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, các nghiên cứu mới, biến chủng Anh tăng độc lực khoảng 30%, khả năng lây nhiễm cao hơn 70% so với chủng cũ. "Các tỉnh phía Bắc đang là mùa lạnh, sẽ dẫn tới khả năng sống của virus ngoài môi trường kéo dài hơn so với khi thời tiết nắng nóng ở miền Trung", bác sĩ Hùng nói.
Tại TP HCM, "bệnh nhân 1660", 28 tuổi, đến từ Hải Dương sau khi được giải trình tự gene ở Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới cũng cho kết quả nhiễm biến chủng Anh.
 |
| Mô phỏng nCoV với các gai protein. Ảnh: Shutterstock. |
Biến chủng Nam Phi
Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương sáng 31/1 công bố kết quả giải trình tự gene "bệnh nhân 1442", 25 tuổi, quốc tịch Nam Phi, nhiễm biến thể nCoV mới từ Nam Phi. Đây là trường hợp đầu tiên nhiễm chủng Nam Phi tại nước ta. Bệnh nhân này được cách ly ngay khi nhập cảnh.
Biến thể Nam Phi (501.V2 hay B.1.351) lần đầu tiên được phát hiện ở khu vực Vịnh Nelson Mandela hồi tháng 10. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng nó đã xuất hiện và lưu hành kể từ tháng 8, sau đó lan rộng khắp khu vực, bao gồm Cape Town - một địa điểm du lịch nổi tiếng. Biến thể đã nhanh chóng lây lan khắp châu Phi, được tìm thấy ở ít nhất 24 quốc gia bên ngoài lục địa.
Các nhà khoa học thế giới đánh giá biến thể nCoV tại Nam Phi đáng lo ngại hơn biến thể nCoV từ Anh do lây lan nhanh và có thể lẩn tránh vaccine.
Biến chủng Rwanda, châu Phi
Ngày 12/1, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP HCM (HCDC) công bố kết quả giải trình tự gene mẫu dịch mũi họng "bệnh nhân 1979" và hai bệnh nhân thuộc tổ bốc xếp ở sân bay Tân Sơn Nhất cho thấy thuộc chủng A.23.1 ở Rwanda, châu Phi.
Nghiên cứu được thực hiện bởi Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM phối hợp đơn vị Nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU).
Qua phân tích, ba bộ gene của bệnh nhân trên có sự tương đồng trên 99,95%. Như vậy, chùm lây nhiễm gồm "bệnh nhân 1979" và các bệnh nhân tổ bốc xếp nhiều khả năng là xuất phát từ một nguồn lây.
Biến chủng này lần đầu tiên Việt Nam và Đông Nam Á. HCDC khẳng định chủng này không phải biến chủng Anh đang gây dịch tại Hải Dương, Quảng Ninh; cũng không phải chủng Nam Phi.
Chủng nCoV thuộc nhóm A.23.1 được phát hiện lần đầu tiên ở Rwanda, châu Phi vào khoảng cuối tuần thứ 3 của tháng 10/2020. Ngoài Rwanda, A.23.1 chỉ mới được phát hiện ở một số ít nước khác trên thế giới, bao gồm Mỹ, các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống Nhất, Australia, Anh, Đan Mạch. Tuy nhiên, chưa cho thấy những dấu hiệu diễn biến bất thường ở các quốc gia này.
Ngoài ra, đợt dịch ở Đà Nẵng, khởi phát hồi cuối tháng 7, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, biến chủng nCoV phát hiện ở Đà Nẵng tương tự với các chủng đang lưu hành ở nhiều quốc gia.
Thời điểm đó, đột biến nCoV lây lan rộng nhất trên thế giới có tên gọi D614G. Biến chủng này được cho là không mới, thường được gọi là thể G, xuất hiện lẻ tẻ trong các mẫu bệnh phẩm của người nhiễm nCoV từ khi dịch mới khởi phát ở Vũ Hán cho đến tận tháng 2/2020. Tuy nhiên, khi xâm nhập vào Mỹ và các nước châu Âu, thể G tăng lên nhanh chóng.
Các phân tích giai đoạn cuối tháng 7/2020, chủng D614G tồn tại ở hơn 70% ca nhiễm được xác nhận trên toàn thế giới, gần 100% tại châu Âu. Đột biến này của nCoV lây lan mạnh, độc tính không đổi.
Tính đến ngày 12/2, Việt Nam ghi nhận 2.140 ca nhiễm nCoV. Trong đó, 1.528 người đã khỏi bệnh, 35 trường hợp tử vong. 573 người đang điều trị, gồm các bệnh nhân liên quan tới đợt dịch xuất phát từ Hải Dương, Quảng Ninh, sân bay Tân Sơn Nhất và các ca nhập cảnh.
