Áp lực đồng trang lứa: Vô hình hay hữu hình?

Đó là cảm giác bị ảnh hưởng, đôi khi mình không nhận ra, từ những người xung quanh có cùng tuổi, cùng công việc, cùng vị trí xã hội; nhất là ở những nơi mà cấu trúc thứ bậc, tính ổn định, và các giá trị truyền thống vẫn còn đậm nét. Áp lực này đối với người trẻ trở thành một vấn đề đa diện, phức tạp, đòi hỏi sự phân tích thấu đáo.

Liệu đây chỉ là một thứ gì đó mơ hồ trong suy nghĩ, hay nó đã thành một gánh nặng thật sự, ảnh hưởng đến sự phát triển, niềm vui và cả năng suất làm việc của họ?

Theo tôi thấy, áp lực này vừa có vẻ vô hình lại vừa rất rõ ràng. Nó khó nắm bắt ở chỗ mình không dễ nhận ra là mình đang bị ảnh hưởng, nhưng nó lại hiện ra rất cụ thể qua những gì mà người trẻ thể hiện và những hậu quả mà họ phải gánh chịu. Nó cứ len lỏi vào đầu óc người trẻ qua cách họ nhìn nhận cuộc sống, so sánh mình với người khác và cố gắng xây dựng hình ảnh bản thân.

Một trong những điều dễ thấy nhất là việc chúng ta hay so sánh mình với những người xung quanh. Đây là một điều rất tự nhiên trong tâm lý con người. Chúng ta thường nhìn vào những người đồng nghiệp, bạn bè để xem mình đang ở đâu. Có người thì so sánh với những người giỏi hơn để có động lực cố gắng, người thì nhìn xuống những người kém hơn để cảm thấy mình ổn hơn.

Nhưng ở các cơ quan, đơn vị - nơi mà việc thăng tiến thường dựa vào bằng cấp, thâm niên và thành tích, các bạn trẻ hay có xu hướng nhìn lên và so sánh mình với những người đã thành công.

“

Những câu chuyện về đồng nghiệp được khen thưởng, được lên chức... dù có thể là những điều tốt đẹp, nhưng lại dễ làm cho người trẻ cảm thấy mình "chậm chân", "kém cỏi", thậm chí là không hài lòng với bản thân và công việc hiện tại.

Mạng xã hội ngày nay càng làm cho chuyện này thêm phức tạp. Các trang như Facebook, Instagram... thường chỉ hiện lên những mặt tốt đẹp, thành công của mọi người. Thuật toán của chúng dường như ưu tiên những điều tích cực, tạo ra một bức tranh không hoàn toàn thật về cuộc sống. Các bạn trẻ khi xem những hình ảnh này thường xuyên rất dễ cảm thấy mình thiếu sót, chỉ chú ý đến những thông tin khiến mình thấy tệ hơn mà quên đi những nỗ lực và thành quả của bản thân.

Ngoài ra, áp lực đồng trang lứa còn thể hiện ở việc người trẻ cố gắng làm theo những gì mà mọi người xung quanh coi là đúng đắn. Đó có thể là việc phải "hòa nhập" với cách làm việc của cơ quan, đơn vị, phải tham gia vào các hoạt động chung, phải "giữ ý" với cấp trên... để được chấp nhận và không bị coi là người ngoài cuộc. Điều này đặc biệt đúng với những bạn mới đi làm, khi họ đang muốn được mọi người công nhận và xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp. Việc phải cố gắng làm những điều không phù hợp với tính cách của mình có thể dẫn đến căng thẳng, mệt mỏi và dần mất đi sự yêu thích công việc.

Tuy nhiên, theo tôi, áp lực từ những người cùng lứa không phải lúc nào cũng mang lại điều xấu. Nếu được định hướng đúng đắn, nó có thể trở thành động lực để người trẻ học hỏi, cạnh tranh một cách lành mạnh với đồng nghiệp và phát triển bản thân. Nó cũng có thể tạo ra sự gắn kết, khi mọi người cảm thấy mình thuộc về một tập thể.

Điểm mấu chốt ở đây là sự cân bằng giữa áp lực và sự tự do của mỗi người. Khi áp lực trở nên quá lớn, nó sẽ kìm hãm sự phát triển và làm cho người ta cảm thấy mệt mỏi. Nhưng nếu chúng ta biết cách kiểm soát và tận dụng nó một cách hợp lý, nó có thể giúp chúng ta tiến bộ hơn.

Để giúp các bạn trẻ đối phó với áp lực đồng trang lứa một cách hiệu quả, cần có sự chung tay của cả cá nhân, tổ chức và xã hội. Không có một giải pháp duy nhất nào có thể áp dụng cho tất cả mọi trường hợp, mà cần sự linh hoạt và điều chỉnh cho phù hợp với từng hoàn cảnh.

Ở góc độ cá nhân, điều quan trọng nhất là các bạn trẻ cần hiểu rõ chính mình. Hãy tự hỏi xem điều gì thực sự quan trọng với mình, đâu là mục tiêu mà mình muốn hướng tới, thay vì chỉ nhìn vào những tiêu chuẩn bên ngoài. Việc dành thời gian suy nghĩ về bản thân và những suy nghĩ của mình có thể giúp ích rất nhiều.

Bên cạnh đó, việc học cách quản lý cảm xúc và đối phó với những căng thẳng là một kỹ năng không thể thiếu. Những phương pháp đơn giản như hít thở sâu, tập thể dục, hoặc dành thời gian cho những sở thích cá nhân cũng có thể giúp giảm bớt áp lực.

“

Quan trọng nữa là phải xây dựng lòng tự trọng và sự tự tin vào bản thân. Thay vì chỉ tập trung vào những điểm yếu, hãy ghi nhận những thành công dù là nhỏ nhất và học cách chấp nhận con người mình.

Về phía các cơ quan, đơn vị, tổ chức, theo tôi, cần tạo ra một môi trường làm việc mà mọi người có thể hợp tác, chia sẻ và tôn trọng sự khác biệt của nhau, thay vì chỉ chú trọng vào sự cạnh tranh và so sánh. Điều này có thể bắt đầu từ những cuộc trò chuyện thẳng thắn giữa lãnh đạo và nhân viên, khuyến khích mọi người đóng góp ý kiến và tạo ra những kênh hỗ trợ tâm lý.

Việc đổi mới cách đánh giá chất lượng nhân lực cũng rất quan trọng. Thay vì chỉ dựa vào bằng cấp và thâm niên, nên đánh giá dựa trên năng lực thực tế và kết quả công việc. Ngoài ra, việc tạo cơ hội để các bạn trẻ được học hỏi và phát triển bản thân cũng là một yếu tố không thể thiếu.

Về phía xã hội, tôi nghĩ cần có một sự thay đổi trong cách chúng ta nhìn nhận về thành công và giá trị. Thay vì chỉ coi trọng những thứ như bằng cấp, địa vị hay tiền bạc, xã hội nên tôn vinh sự đa dạng của những con đường dẫn đến thành công và những đóng góp tích cực cho cộng đồng, dù ở bất kỳ vị trí nào.

Để giải quyết vấn đề áp lực đồng trang lứa, cần sự nỗ lực từ nhiều phía. Quan trọng nhất là mỗi người trẻ cần nhớ rằng mình có quyền lựa chọn con đường đi riêng, sống thật với chính mình và đừng để áp lực từ người khác làm mất đi niềm vui và hạnh phúc trong cuộc sống.