Bàn giải pháp giữ và phát triển nguồn gen quý, hiếm của Nghệ An

Hội thảo diễn ra sáng 29/6 tại TP Vinh. Ảnh: Quang An

Nguồn tài nguyên quý giá

Thực hiện đề án khung các nhiệm vụ bảo tồn nguồn gen từ năm 2014- 2020, Nghệ An đã thu thập 40 nguồn gen quý, hiếm, là những nguồn tài nguyên cây trồng, vật nuôi và dược liệu quý báu không những có giá trị về mặt nghiên cứu khoa học mà còn có giá trị rất lớn về phát triển KT- XH tại địa phương nơi có nguồn gen.

Trong 6 năm qua, UBND tỉnh đã phê duyệt bổ sung 17 nguồn gen loài cây dược liệu và cây lương thực quý, hiếm vào danh mục, góp phần bảo tồn và phát triển một số nguồn gen đang có nguy cơ bị mất; khôi phục và bảo vệ một số nguồn gen được xác định ưu tiên, các nguồn gen đang bị giảm về số lượng trong sản xuất, đặc biệt một số nguồn gen quý hiếm của một số giống cây trồng bản địa và giống dược liệu quý hiếm Sâm Puxailaileng, đẳng sâm, chè hoa vàng…

Đặc biệt, từ kết quả bảo tồn nguồn gen cây trồng, vật nuôi và dược liệu, một số loài dược liệu quý, đặc hữu của Nghệ An đã chuyển sang khai thác, phát triển và tạo sản phẩm thương mại, như cây trà hoa vàng Quế Phong, dây thìa canh, giảo cổ lam…, từ các sản phẩm chế biến đã góp phần nâng cao giá trị và hiệu quả kinh tế cho nguồn gen dược liệu.

PGS, TS Phạm Công Hoạt - Bộ KH&CN phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Quang An

Gắn bảo tồn với phát triển sản phẩm thương mại

Phát biểu kết luận tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bùi Đình Long nhấn mạnh: Cần nhìn ra các vấn đề tồn tại của giai đoạn 2014- 2020 để từ đó có giải pháp khắc phục trong thời gian tới. Đó là số lượng nguồn gen quý, hiếm có nguy cơ tuyệt chủng ở Nghệ An cần được bảo tồn cũng như đối tượng nguồn gen dược liệu bản địa quý, hiếm đã được phát hiện để đưa vào danh mục. Đặc biệt, hiện nay công tác bảo tồn nguồn gen mới chỉ tập trung vào thu thập, bảo tồn, lưu giữ nguồn gen mà chưa làm được nhiều các nội dung nghiên cứu, đánh giá nguồn gen.
Trong khi cơ sở vật chất, nhân lực phục vụ công tác này còn hạn chế, thì kinh phí còn phụ thuộc nhiều vào ngân sách nhà nước.

Ngành KHCN và các địa phương liên quan cần có giải pháp huy động sự tham gia, chung tay của các thành phần kinh tế khác, đặc biệt là tạo nguồn kinh phí từ chính các hoạt động bảo tồn và khai thác nguồn gen dược liệu.
Bên cạnh đó, từng địa phương phải xây dựng chi tiết quy hoạch để xác định được ưu tiên phát triển loài dược liệu mà địa phương có lợi thế. Đẩy mạnh kết hợp công tác bảo tồn với khai thác, phát triển và sản xuất thử nghiệm thành sản phẩm thương mại.

Đồng chí Bùi Đình Long yêu cầu không để thất thoát nguồn gen của tỉnh. Ảnh: Quang An

Giữ gìn và phát triển quỹ gen

“Cần tiếp tục điều tra, bổ sung nguồn gen đặc sản quý, hiếm trên nhiều địa bàn. Tiếp tục bảo tồn, duy trì, khai thác và phát triển được nguồn gen đã được đưa vào danh mục, đảm bảo cung cấp vật liệu khởi đầu cho công tác nghiên cứu di truyền và chọn tạo giống. Ngăn chặn tình trạng thất thoát nguồn gen trong tự nhiên cũng như trong sản xuất.

Đồng thời, xây dựng quy hoạch, chiến lược về công tác bảo tồn nguồn gen động, thực vật và vi sinh vật. Các địa phương, đặc biệt là các huyện Miền Tây phải sớm có kế hoạch tổng thể và hành động cụ thể trong quản lý, bảo tồn và khai thác nguồn gen thời gian tới”- đồng chí Bùi Đình Long nhấn mạnh.
Tại hội thảo, nhiều thông tin cũng đã được đưa ra thảo luận như: Đánh giá kết quả thực hiện đề án khung quỹ gen cấp bộ, cấp tỉnh; kết quả và giải pháp nghiên cứu, bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen cây dược liệu, nguồn gen cây trồng; duy trì, đánh giá và phát triển nguồn gen cây lương thực, cây ăn quả và thủy sản.

Trà hoa vàng, đặc sản của Quế Phong Nghệ An. Ảnh tư liệu

Trong 40 nguồn gen quý hiếm được điều tra thu thập từ năm 2014 đến nay ở Nghệ An, ở nhóm cây dược liệu có: gen cây Mú Từn, trà hoa vàng, Đẳng sâm, cây quế Quỳ, cây dược liệu Ba kích… Nhóm cây lương thực có: gen giống lúa tẻ thơm Khẩu cháo hom, Khẩu chắm lao, nếp rồng. Nhóm nguồn gen vật nuôi hiện có quỹ gen trâu Thanh Chương, nguồn gen ngan trâu Con Cuông, gen ngựa Mường Lống, gen gà trụi lông cổ của đồng bào H’Mông... Theo Sách đỏ Việt Nam, trong đó có 1 loài ở mức rất nguy cấp, 9 loài ở mức nguy cấp và 9 loài ở mức sắp nguy cấp). Theo Nghị định 32/2006 của Chính phủ, có 2 loài ở nhóm IA, 6 loài nhóm IIA. Và theo Danh lục đỏ cây thuốc, có 1 loài ở mức rất nguy cấp, 9 loài nguy cấp và 12 loài ở mức sắp nguy cấp.