Bí quyết giúp Gen Z thoát khỏi vòng xoáy cuộn tin tiêu cực trên mạng xã hội

Theo khảo sát của Payless Power, có tới 64% người Mỹ thừa nhận bản thân mang xu hướng bi quan, trong đó 43% trải qua cảm giác này hằng ngày. Đáng chú ý, Gen Z là thế hệ dễ bị ảnh hưởng nhất, với 81% cho biết họ thường xuyên nhìn nhận mọi việc theo chiều hướng tiêu cực.

Một trong những nguyên nhân lớn đến từ thuật toán mạng xã hội, vốn được thiết kế để giữ chân người dùng càng lâu càng tốt. Chỉ với một cú chạm vào ứng dụng, bạn có thể vô thức lướt qua hàng loạt video và tin tức. Một đoạn clip về một sự kiện tồi tệ nhanh chóng nối tiếp bằng những bản tin khác, cuốn người xem vào vòng xoáy vô tận. Kết quả, thay vì cảm thấy được cập nhật thông tin, nhiều người lại rơi vào trạng thái lo lắng, sợ hãi trước tình hình thế giới.

Tác động này không chỉ dừng lại ở tâm trạng. Gần một nửa người dùng cho biết họ gặp khó khăn trong việc tập trung, 13% thừa nhận từng phải đưa ra các quyết định quan trọng khi vẫn mải mê trên màn hình, và chỉ 49% cảm thấy hài lòng với sức khỏe tinh thần của mình.

Một nghiên cứu năm 2024, đăng trên tạp chí Computers in Human Behavior Reports tại Iran và Mỹ, cũng khẳng định việc tiếp xúc liên tục với tin tức tiêu cực liên quan mật thiết tới chứng lo âu hiện sinh. Từ các vụ xả súng, khủng bố, chiến tranh cho đến tham nhũng, những bản tin này dần hình thành cái nhìn u ám về bản chất con người và điều này được ghi nhận ở cả hai nền văn hóa rất khác nhau.

Tuy nhiên, vòng luẩn quẩn ấy không phải là không thể phá vỡ. Nhiều bạn trẻ Gen Z đã tìm ra cách kiểm soát bản thân bằng cách đặt ra ranh giới kỹ thuật số và sử dụng các tác nhân nhắc nhở để chặn đứng thói quen cuộn trang vô định. Dưới đây là 3 phương pháp mà bất kỳ ai cũng có thể áp dụng để lấy lại sự cân bằng.

1. Sử dụng bộ hẹn giờ và công cụ chặn ứng dụng

Theo dữ liệu từ nền tảng Exploding Topics, trung bình người Mỹ dành khoảng 7 giờ mỗi ngày nhìn vào màn hình, trong khi Gen Z thậm chí chạm ngưỡng 9 giờ. Con số này cho thấy mức độ phụ thuộc đáng báo động, và một trong những biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát chính là tận dụng các công cụ giới hạn thời gian.

Có nhiều cách đơn giản nhưng thực tế để áp dụng:

- Kích hoạt tính năng quản lý thời gian tích hợp sẵn trong phần cài đặt của hầu hết smartphone.

- Thiết lập bộ hẹn giờ ngay trong các ứng dụng mạng xã hội, nơi nhiều nền tảng đã cung cấp công cụ theo dõi và giới hạn mức sử dụng.

- Thử nghiệm ứng dụng của bên thứ ba với khả năng chặn ứng dụng, đặt lịch nghỉ giải lao hoặc tạo khoảng “tập trung không màn hình”.

Một nghiên cứu năm 2023 đã đánh giá 13 ứng dụng di động chuyên hỗ trợ giảm sử dụng điện thoại quá mức. Kết quả cho thấy các công cụ này thực sự giúp hạn chế thời gian màn hình, đồng thời cải thiện khả năng tập trung và năng suất của người dùng.

Những tính năng như tự theo dõi thói quen, đặt mục tiêu, chuyển màn hình sang chế độ thang độ xám hay giới hạn ứng dụng đều mang lại tác động tích cực, góp phần biến chiếc điện thoại từ “cái bẫy thời gian” thành công cụ có ích hơn.

2. Đặt ra câu hỏi trì hoãn hoặc tự nhắc nhở bản thân

Mỗi khi cảm thấy thôi thúc cầm điện thoại hay mở một ứng dụng dễ gây xao nhãng, hãy thử dừng lại và tự hỏi: “Tại sao mình lại mở ứng dụng này ngay lúc này?” Khoảnh khắc tự vấn ngắn ngủi ấy đủ để phá vỡ vòng lặp phản xạ vô thức, giúp bạn ý thức hơn và lựa chọn những hoạt động có chủ đích.

Nghiên cứu công bố năm 2022 cho thấy, các chiến lược nhắc nhở đơn giản như tắt thông báo, chuyển màn hình sang chế độ xám hay thêm lời nhắc tạm dừng có thể giảm đáng kể tình trạng sử dụng điện thoại quá mức. Những biện pháp này không chỉ rút ngắn thời gian nhìn màn hình mà còn cải thiện cả chất lượng giấc ngủ.

Một số câu hỏi tự nhắc hữu ích có thể thử:

- Tại sao tôi lại với lấy điện thoại ngay lúc này?

- Liệu điều này có giúp tôi đạt được mục tiêu không?

- Tôi có thể làm việc gì đó hiệu quả hơn không?

- Việc này có cần làm ngay không, hay có thể đợi?

Theo thời gian, những khoảng dừng nhỏ như vậy sẽ rèn luyện khả năng kiểm soát, hạn chế thói quen cuộn trang vô thức. Thay vì chiều theo ham muốn nhất thời, hãy tự hỏi: “Mình thực sự mong muốn điều gì lâu dài?”

Có thể đó là một mục tiêu sự nghiệp, trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình, hay đơn giản là mang lại niềm vui cho những người thân yêu. Chính khoảnh khắc lựa chọn này sẽ định hướng sự tập trung của bạn vào những điều tích cực, thay vì tiếp tục rơi vào vòng xoáy tin tức tiêu cực.

3. Xóa bỏ những ứng dụng “gây nghiện” để lấy lại cân bằng

Khi mạng xã hội bắt đầu chiếm quá nhiều thời gian và năng lượng, giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất chính là tạm dừng. Việc xóa hoặc gỡ cài đặt các ứng dụng gây nghiện nhất khỏi điện thoại, thậm chí khóa chúng bằng mật khẩu phức tạp, có thể xem như một “liệu pháp cai nghiện kỹ thuật số” giúp bạn thoát khỏi vòng xoáy cuộn trang bất tận.

Một nghiên cứu năm 2024, công bố trên tạp chí y khoa trực tuyến Cureus (Mỹ) cho thấy, đa số người tham gia nhận thấy việc ngừng sử dụng thiết bị điện tử ít “đau đớn” hơn họ tưởng. Ngược lại, nhiều người còn trải qua cảm giác nhẹ nhõm và thoải mái, thậm chí tận hưởng cuộc sống hơn sau khi thoát khỏi màn hình.

Dĩ nhiên, không phải ai cũng dễ dàng. Một số ít có thể trải qua cảm giác cô đơn hay buồn chán trong giai đoạn đầu. Nhưng phần lớn lại thành công nhờ biết quản lý thời gian hợp lý và điều chỉnh thói quen dần dần.

Nghiên cứu cũng khuyến nghị những bước đi nhỏ nhưng hữu ích như đặt giới hạn thời gian thực tế, tắt bớt thông báo, đăng xuất hoặc gỡ cài đặt ứng dụng tạm thời để giảm cám dỗ.

Chính những hành động có chủ đích này giúp phá vỡ thói quen kiểm tra cưỡng chế, đồng thời khôi phục sự cân bằng cho đời sống số. Bởi lẽ, trong khi việc lướt web liên tục dễ khiến chúng ta đánh mất niềm vui sống, thì việc chủ động tạo ra “khoảng lặng kỹ thuật số” lại mở ra cơ hội để tận hưởng và kết nối thực sự với cuộc sống ngoài màn hình./.