Bí quyết nhuộm màu thổ cẩm của đồng bào Thái

(Baonghean.vn)- Sử dụng cỏ cây, hoa lá để nhuộm màu cho thổ cẩm là bí quyết của đồng bào Thái Quỳ Châu mà ít người còn biết tới. Và cũng chính bí quyết đó đã định hình nên những sắc màu thổ cẩm riêng có của vùng đất này.

Để tạo ra được những gam màu tự nhiên, tươi tắn, bền đẹp cho từng sản phẩm thổ cẩm, người phụ nữ Thái ở Quỳ Châu phải tìm hái lá cà phê, cây cỏ mực, vỏ cây pháng đỏ, rễ xẹt, nghệ, lá mục vôi, lá hom, lá mượt, lá bàng, cắm phộng, gỗ mít,... để làm màu nhuộm.

Sau khi rửa sạch, các loại lá, rễ cây được cắt nhỏ cho vào nồi đun trong khoảng 10 phút, vừa đủ thời gian để các loại lá, rễ cây ra màu.

Tùy vào từng mẫu hoa văn, bà con có từng cách thức pha chế, với tỷ lệ khác nhau để cho ra các màu sắc như đỏ tím, xanh rêu, màu vàng cam, xanh nõn chuối, xanh lá cây,...

Màu có thể được nhuộm lên các loại chất liệu vải bông, lụa,... để tạo màu cho một tấm vải hoàn chỉnh, nhưng chủ yếu là nhuộm màu cho sợi.

Tất cả các màu nhuộm đều bằng nguồn nguyên liệu tự nhiên có trong rừng như màu vàng da cam được chiết ra từ rễ xẹt, lá nhãn vôi ra màu xanh nõn chuối, màu nâu từ lá cà phê, màu đỏ từ cánh kiến.... Còn các màu khác phải pha trộn nhiều loại màu với nhau. Đây là bí quyết pha màu của mỗi "nghệ nhân" để có màu tự nhiên như ý.

Sau khi phơi khô để "bắt màu" là công đoạn se sợi. Bởi được nhuộm màu tự nhiên nên sợi sau khi se có màu sắc tươi tắn, không bị phai màu và điều quan trọng hơn đó là không ảnh hưởng sức khỏe, thân thiện với môi trường.

Sau khi lên thiết kế riêng với từng loại sản phẩm như váy, khăn... là công đoạn dệt. Đây là khâu đòi hỏi sự tỉ mẫn của người thợ

Chính nhờ sự khéo léo đó, qua từng tấm vải thổ cẩm, chúng ta có thể cảm nhận ngay được nét phong phú của sắc màu đời thường, trong đó nổi bật như màu xanh của cây cối, màu vàng rực rỡ của ánh nắng mặt trời, màu trắng, màu hồng, màu đỏ… của các thứ hoa dại trong rừng sâu, trên nương rẫy, ven bờ suối...

Chính bởi được nhuộm màu từ chính cỏ cây, hoa lá, sản phẩm thổ cẩm của đồng bào Thái Quỳ Châu mang một nét đẹp, giá trị riêng có. Và hơn hết, chính qua đó sẽ không khó nhận ra tình yêu và niềm đam mê nghề như một nét đẹp tâm hồn của người phụ nữ Thái ở Quỳ Châu. (Ảnh: Sách Nguyễn)

Đó cũng là lý do trang phục của người phụ nữ Thái không pha lẫn dù xuất hiện bất cứ nơi đâu. Ảnh: Sách Nguyễn

Đặng Nguyễn- Kế Kiên