Bill Gates cảnh báo: Bác sĩ và giáo viên có thể không còn là những công việc 'bất khả xâm phạm' trước làn sóng AI

Kể từ khi rời Microsoft để tập trung vào hoạt động từ thiện, Bill Gates vẫn luôn là một trong những tiếng nói có ảnh hưởng nhất về tương lai của công nghệ. Gần đây, ông liên tục chia sẻ quan điểm về cách AI sẽ tái định hình thị trường lao động, không chỉ bằng việc hỗ trợ công việc, mà còn có thể thay thế một số nghề nghiệp vốn được xem là "thuần con người", như bác sĩ và giáo viên.

Trong một cuộc phỏng vấn với Tổng Giám đốc điều hành Anant Goenka của tờ The Indian Express, Gates nói thẳng: “Chúng ta không sinh ra để làm việc”, và cho rằng xã hội trong tương lai sẽ không còn yêu cầu con người phải lao động cật lực như hiện nay.

Ông đặt ra một câu hỏi mang tính khiêu khích trên chương trình The Tonight Show with Jimmy Fallon: “Liệu chúng ta có nên chỉ làm việc hai hoặc ba ngày một tuần?”

Trên blog cá nhân vào năm 2023, Gates từng viết rằng các “AI đại lý” (agent AI) có thể đủ thông minh để mọi người được tận hưởng chất lượng cuộc sống cao mà không cần làm việc nhiều.

Dù thừa nhận rằng viễn cảnh này có thể gây lo ngại, ông cho rằng sự lo sợ đó bắt nguồn từ việc con người đã quen gắn liền danh tính với công việc. “Lý do bạn nghĩ về công việc là vì sự thiếu hụt”, ông nói – hàm ý rằng chúng ta đang sống trong một thế giới bị giới hạn bởi nguồn lực trí tuệ khan hiếm, và AI sẽ thay đổi điều đó.

Bác sĩ và giáo viên: Những nghề nghiệp tưởng chừng “miễn nhiễm” trước AI

Mỗi khi được hỏi về công việc nào AI sẽ làm tốt nhất, Gates gần như luôn nhắc đến hai lĩnh vực đó là giáo dục và y tế. Đây là lựa chọn bất ngờ, vì cả hai đòi hỏi sự đồng cảm, kinh nghiệm sống và khả năng giao tiếp tinh tế, những năng lực mà máy móc vẫn đang vật lộn để mô phỏng.

Tuy nhiên, Gates cho rằng AI sẽ làm cho “trí thông minh” trở nên phổ biến và rẻ như không khí. Tại Đại học Harvard, ông phát biểu: “Trí thông minh sẽ hoàn toàn miễn phí, từ chẩn đoán y khoa đến chế tạo thuốc mới. Và đó là một thay đổi mang tính cách mạng”.

Trong buổi trò chuyện với nhân vật nổi tiếng trong làng giải trí Mỹ Jimmy Fallon, ông nhấn mạnh: “Chúng ta sắp bước vào thời đại mà lời khuyên y khoa chất lượng và sự hướng dẫn trong giáo dục sẽ trở nên sẵn có cho tất cả mọi người, nhờ AI”. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều nơi đang thiếu hụt bác sĩ, chuyên gia tâm lý và giáo viên giỏi.

Để hiện thực hóa điều này, Quỹ Bill & Melinda Gates, một tổ chức từ thiện do ông thành lập đã xác định rõ mục tiêu “giúp mọi người có cuộc sống khỏe mạnh, hiệu quả”.

Trong một bài đăng năm 2023, ông nhấn mạnh: “Y tế toàn cầu và giáo dục là hai lĩnh vực có nhu cầu lớn nhưng thiếu nhân lực. Đây là nơi AI có thể tạo ra sự khác biệt nếu được ứng dụng đúng cách”.

Thách thức lớn nhất: Con người có sẵn sàng chấp nhận hay không?

Dù lạc quan, Bill Gates không phủ nhận những rào cản lớn phía trước. Một trong số đó là tâm lý e dè của người dùng. “Mọi người sẽ cần thấy bằng chứng rằng AI trong y tế và giáo dục thực sự có lợi cho tổng thể, dù chúng không hoàn hảo và sẽ mắc lỗi”, ông thừa nhận.

Lịch sử của Microsoft – công ty do ông sáng lập cũng từng ghi dấu nhiều bài học đắt giá khi triển khai công nghệ chưa hoàn thiện.

Ngoài ra, việc xem “trí thông minh” như một nguồn lực đơn lẻ có thể bỏ qua nhiều yếu tố xã hội, chẳng hạn như điều kiện làm việc, đãi ngộ và cơ hội đào tạo. Việc thiếu bác sĩ không hẳn vì thiếu người thông minh, mà có thể vì nhiều người không thể hoặc không muốn theo nghề.

Các chuyên gia và nhà giáo dục cũng cảnh báo về giới hạn của AI. Một nghiên cứu năm 2023 mang tên “Cuộc cách mạng AI trong giáo dục” cho thấy hầu hết giáo viên và học sinh đều tin rằng AI không thể thay thế hoàn toàn con người, do thiếu trí tuệ cảm xúc, sự nhạy bén văn hóa và khả năng phát triển kỹ năng xã hội.

Tương tự, trang web Nurse.org tại Mỹ khẳng định: “Máy móc có thể hỗ trợ, nhưng con người vẫn luôn cần sự kết nối thật sự trong những khoảnh khắc yếu đuối nhất”.

Ngay cả trong chính Quỹ Gates, các chuyên gia cũng ủng hộ việc tích hợp AI để hỗ trợ, chứ không thay thế giáo viên. Asyia Kazmi, cán bộ chương trình cấp cao, viết rằng AI có thể giúp các giáo viên có ít tài nguyên soạn bài, luyện kỹ năng và giảm gánh nặng hành chính. “Tôi tin rằng tích hợp công nghệ đúng cách sẽ mang lại tác động lớn nhất”, bà nhấn mạnh.

Tóm lại, AI đang tiến nhanh vào những vùng đất mà trước đây được xem là “bất khả xâm phạm” với máy móc như giáo dục và y tế. Nhưng thay vì lo sợ, Bill Gates muốn chúng ta nhìn nhận AI như một công cụ giải phóng con người khỏi công việc lặp lại và tạo điều kiện để sống ý nghĩa hơn.

Tương lai mà Gates vẽ ra không phải là một thế giới không có bác sĩ hay giáo viên, mà là một thế giới nơi AI hỗ trợ con người làm tốt hơn những công việc đó và giúp mọi người có nhiều thời gian hơn cho sáng tạo, kết nối và phát triển bản thân.