'Bù đắp' linh hồn người quá cố bằng lễ Nho Toong Khàu

Hữu vi - Hùng Cường

Theo dõi Báo Nghệ An trên Google News
(Baonghean.vn) - “Nho Toong Khàu” là nghi lễ nhằm bù đắp cho những thiếu hụt về vật chất cho người quá cố ở thế giới bên kia được tổ chức khá phổ biến trong cộng đồng người Thái ở huyện Quế Phong (Nghệ An). Trong đêm lễ, ngôi nhà sàn nơi bản vắng như thêm vẻ huyền bí, kỳ ảo.
Nghi lễ có tên gọi
Nghi lễ có tên gọi "Nho toong khàu" của cộng đồng người Thái ở huyện Quế Phong có mục đích bù đắp cho những thiếu hụt về vật chất cho người Quá cố. Ảnh : Hữu Vi

Bản Na Lạn nằm lưng chừng núi Pù Chông Cha, một bộ phận của dẫy Trường Sơn Bắc, thuộc xã Châu Thôn, huyện Quế Phong (Nghệ An). Bản người Thái này nép mình bên tuyến Quốc lộ 48 nhưng cuộc sống cư dân khá trầm lặng. Cả bản chỉ có một vài hàng quán nhỏ nhoi. Mỗi người đều ăn nói khá nhỏ nhẹ, gặp nhau thì đưa cả hai tay lên chào như vẫn thấy ở phần lớn các bộ tộc Lào.

Tôi đến Na Lạn vào một ngày đầu tháng 3 và bắt gặp một nghi lễ tín ngưỡng liên quan đến linh hồn người quá cố của cộng đồng người Thái nơi dây. “Nho Toong Khàu”, tên gọi tiếng Thái của nghi lễ được các thầy mo giải thích là lễ cúng của cải cho người đã chết. Lễ vật gồm những thứ như: vải vóc, quần áo, cồng chiêng, rượu cần, gà, vịt, chó, lợn...., nói chung là tất cả những của cải căn bản người ta có được trong suốt cuộc đời.

Thầy mo làm lễ là ông Lữ Văn Chiến, đã gần 60 tuổi. Ngày nay thầy mo không còn uy quyền như thời phong kiến, nhưng vẫn được dân bản trọng vọng. Họ là người sống điềm đạm, hiểu biết về các phong tục xưa cũ ở cộng đồng. Người ta vẫn thường nhờ các thầy mo giúp trong việc làm lễ cúng và nhiều nghi lễ tâm linh khác. Khi ăn cỗ, thầy mo được ngồi cũng những người lớn tuổi nhất trong dòng họ ở mâm cơm đặt gần bàn thờ tổ tiên nhất.

vải vóc, thứ không thể thiếu trong cuộc sống vật chất trước đây của người Thái thường được cúng tiễn cho linh hồn người chết và với lễ
Vải vóc, thứ không thể thiếu trong cuộc sống vật chất trước đây của người Thái thường được cúng cho linh hồn người chết và với lễ "Nho Toong Khàu" cũng không phải ngoại lệ. Ảnh : Hùng Cường

Ông Chiến giải thích về lễ “Nho Toong Khàu”: Trước đó gia đình đem áo của người đàn ông chủ gia đinh đi nhờ một mo khác bói ra rằng, có một người quá cố trong gia đình khi chết đi chưa được chia của cải. Ở thế giới bên kia, linh hồn đó đang trong cảnh nghèo túng nên trở về “đòi của”.

Đó là lí do của buổi lễ mà tôi chứng kiến ở bản Na Lạn. Lễ tổ chức tại nhà ông Nguyễn Văn Thanh. Dòng họ của ông cũng như những người Thái mang họ Nguyễn ở miền núi Nghệ An vốn có gốc gác từ người Kinh, di cư lên miền núi từ thời phong kiến.  

Các em rể của người quá cố cùng tham gia bày mâm lễ. Ảnh Hùng Cường
Các em rể của người quá cố cùng tham gia bày mâm lễ. Ảnh: Hùng Cường

Trong đêm, ngôi nhà sàn nơi bản vắng như thêm vẻ huyền bí. Nhá nhem tối, người được mời dự lễ đã lác đác xuất hiện. Họ là những người đến giúp gia chủ dọn mâm lễ cúng và bày biện cỗ đãi khách. Trước đó một con bò đã được mổ, vừa để lấy thịt phục vụ lễ cúng vừa bày cỗ thết đãi dân bản.

7 giờ tối, buổi lễ bắt đầu. Người ta bưng theo vải vóc, rượu cần, thịt bò bày ra cạnh bàn thờ tổ tiên. Chiêng, trống, chụm chọe được cất ở một góc khác. Gà, lợn, vịt, chó, trâu, bò, được nhốt trong một chuồng riêng ở dưới nhà và thầy mo sẽ gọi linh hồn thụ hưởng lễ vật đến nhận và lấy đi.

Rượu cần cũng là một lễ vật trong lễ
Rượu cần cũng là một lễ vật không thể thiếu  trong lễ "Nho Toong Khàu". Ảnh: Hữu Vi

Trong khi bày mâm lễ, những người là em dâu, rể của người quá cố thực hiện một nghi lễ quan trọng, mỗi người một tay nhặt thức ăn bỏ vào từng cái bát trên mâm lễ trước khi cùng nhau khiêng mâm đặt vào nơi làm lễ. Sau khi thầy mo xong bài cúng, đám dâu, rể cùng nhau sụp lạy mâm cơm để mời người quá cố hãy ăn rồi mang những lễ vật về trời.

Sau lạy tạ, người ta làm thêm một lễ gọi là “tom". Người tham gia lễ ngồi vào mâm ăn một miếng thịt, một ít xôi gọi là để linh hồn người chết được vui vẻ. Lễ này dành cho cả trẻ em là người thân thiết đối với gia đình.

Ngôi nhà sàn trở nên nhộn nhịp trong đêm lễ. Ảnh : Hùng Cường
Ngôi nhà sàn trở nên nhộn nhịp trong đêm lễ. Ảnh : Hùng Cường

Ông Nguyễn Văn Thành cho biết, người được tổ chức lễ là cô con gái đã mất từ ngày còn rất nhỏ. Khi ấy, gia đình nghèo nên không có của để cúng cho cô mang đi nên giờ phải bù đắp để linh hồn được hưởng thụ giàu sang, phú quý, qua đó phù hộ cho người thân.

Những nghi lễ liên quan đến linh hồn rất phổ biến trong cộng đồng người Thái. Ngoài lễ “Nhon Toong Khàu” người Thái còn lễ chuộc hồn, gọi vía...

Xem cộng đồng Thái hành lễ Nho Toong Khàu

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.