Cách dân bản chọn người 'ưng bụng' xông nhà

Kiêng kị là một điểm dễ nhận thấy ở nhiều cộng đồng dân tộc, trong đó có những tục kiêng trong ngày tết. Một số cộng đồng thiểu số ở Nghệ An cũng có tục kiêng riêng. Tuy nhiên chúng ta vẫn có thể tìm thấy đâu đó những ảnh hưởng lẫn nhau giữa quan niệm kiêng kỵ của các dân tộc thiểu số và người Kinh.

Nghệ An xếp thứ 2 về số lượng người Thái ở Việt Nam, chỉ sau Sơn La. Nhiều chục năm nay, người Thái đã ăn tết nguyên đán như người Kinh, có lẽ vì thế mà một số tục kiêng của họ có phần tương đồng.

Một phụ nữ được "nhờ" xông đất ở bản Nam Đình xã Chi Khê, Con Cuông vào mồng 1 tết Mậu Tuất 2018. Ảnh: Hữu Vi

Vào sáng sớm mồng 1 tết, người Thái ở một số địa bàn của Nghệ An không đến nhà người khác. Người ta sợ rằng nhà mình “xông đất” ăn nên làm ra thì chớ, lỡ gặp chuyện không may sẽ quở trách mình. Người Thái cũng có thói quen chọn người cho là phù hợp để mời “lên nhà” lúc sáng sớm đầu năm mới.

Cũng trong dịp đầu năm mới, người Thái thường không đi xin lửa, nước của nhà khác. Một số người cho rằng nếu ngày tết mà phải đi xin nước, lửa thì cả năm sẽ phải đi xin. Cũng trong dịp tết, người ta thường sống nhường nhịn, không to tiếng với ai để giữ hòa khí cả năm.

Người được mời xông nhà trong năm mới có thói quen thắp hương trước bàn thờ tổ tiên để cầu an lành cho gia chủ. Ảnh : Hữu Vi

Cộng đồng Khơ mú và người Mông ở Nghệ An đã ăn tết nguyên đán từ gần 30 năm nay. Trước đây, 2 cộng đồng này ăn tết theo lịch của người Lào. Dù đã “hợp nhất” trong việc tổ chức đón tết, nhưng phong tục đón năm mới vẫn được giữ gìn, chỉ có sự thay đổi về thời gian.

Người Khơ mú cũng có tục kiêng trong ngày đầu năm mới. Sau bữa rượu cần vào đêm giao thừa, ở bản Huồi Phuôn xã Keng Đu huyện Kỳ Sơn, khách mời thường trở về nhà mình. Họ ít khi vui tết quá nửa đêm, vì thời khắc này đã bước sang năm mới. Người ta không muốn ở lại “xông nhà” người khác. Con gái đã về nhà chồng cũng phải trở về nhà vì đã coi như là người ngoài.

Trong gian bếp người Khơ mú. Ảnh: Cao Đông

Người Khơ mú ở Huồi Phuôn cũng chọn một người “phù hợp” để xông nhà. Cũng như cộng đồng người Thái, trong những năm trước đây, người Khơ mú thường chỉ chọn người xông nhà theo cảm tính của gia chủ. Họ ít quan tâm đến liệu người đó có hợp tuổi hay không. Miễn sao “ưng cái bụng” là mời về xông nhà. Gần đây, nhiều người đã quan tâm hơn trong việc chọn ai hợp tuổi để lên nhà vào sáng sớm mồng 1 tết.