Cái phanh!

Cái phanh không giúp cho xe đi nhanh nhưng không có nó thì người điều khiển cũng không dám chạy nhanh được. Tưởng là nghịch lý nhưng suy cho cùng thì phải có cái phanh để xe chạy cho an toàn, cho nhanh. Cái phanh cũng đã được các nhà thiết kế, chế tạo nghiên cứu ngày càng hiện đại, thuận lợi, hiệu quả. Từ ông lớn đến bà nhỏ, ai đi xe là phải có phanh thì mới yên tâm.

Sự tư vấn, phản biện trong các tổ chức, cơ quan, địa phương, đơn vị xét về phương diện nào đó cũng giống như cái phanh trong cái xe vậy, (đương nhiên nó có ý nghĩa rộng hơn rất nhiều). Tư duy phản biện là một quá trình tư duy biện chứng gồm phân tích và đánh giá một thông tin đã có theo cách nhìn khác cho vấn đề đã đặt ra, nhằm làm sáng rõ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề. Nói nôm na là hoạt động này có thể là khen, chê hoặc điều chỉnh thông tin đã đặt ra với lập luận rõ ràng, logic, đầy đủ bằng chứng và công tâm. Phản biện không đồng nhất với phản đối. Tuy nhiên, trong quá trình đi đến chân lý phải tạo ra cơ chế, không khí bình đẳng, tôn trọng và khách quan.

Đội ngũ trí thức là người tiên phong trong tư vấn, phản biện. Đương nhiên phải là đội ngũ trí thức chân chính - những "kẻ sĩ thời hiện đại". Họ là người sáng tạo, phát minh ra những cái mới chưa từng có và điều chỉnh cái đã có cho phù hợp, tiến bộ, hiện đại. Nếu cơ chế phù hợp, xã hội đồng thuận thì họ được phát huy, nếu cơ chế kìm hãm, xã hội chưa tiếp thu được, nhiều khi họ bị quật ngã, thậm chí phải thế cả sinh mạng của mình. Đó cũng là thước đo sự phát triển xã hội.

Trí thức thời nào cũng quý và lúc nào cũng có, nhưng muốn phát triển thì xã hội phải tôn trọng tự do sáng tạo của họ bằng luật pháp, bằng tập quán và bằng dư luận xã hội. Điều này lại do những bộ máy quản lý xã hội thiết lập. Nếu bộ máy nắm chắc được mọi yêu cầu xã hội và luôn tôn trọng tự do sáng tạo của trí thức thì lúc ấy hiền tài - nguyên khí quốc gia sẽ đóng góp tích cực cho xã hội và ngược lại.

Lên xe biết kiểm tra ngay cái phanh, nhưng trọng việc làm, nhất là lãnh đạo lại không biết khuyến khích tư vấn, phản biện thì thật là mâu thuẫn khó lý giải?

Anh Đặng