Chống tham nhũng bằng điều tra nhập vai, phải học cách chơi dao

Đó là chia sẻ của Nhà báo Nguyễn Đức Hiển, Tổng thư ký Báo Pháp luật TpHCM, người đã nhiều lần thành công từ điều tra nhập vai và là tác giả cuốn sách "Nhà báo điều tra".

“Với tôi, cuốn sách này như một sự đúc kết những bài học của một chặng đường đầu tiên làm báo, vất vả nhưng hạnh phúc. Mong rằng nó sẽ có ích đối với bạn, và sẽ vui hơn nếu bạn tìm thấy trong đó chút gì thú vị. Được thế, với tôi, đã là điều quá hạnh phúc”, nhà báo Nguyễn Đức Hiển nói.
“Với tôi, cuốn sách này như một sự đúc kết những bài học của một chặng đường đầu tiên làm báo, vất vả nhưng hạnh phúc. Mong rằng nó sẽ có ích đối với bạn, và sẽ vui hơn nếu bạn tìm thấy trong đó chút gì thú vị. Được thế, với tôi, đã là điều quá hạnh phúc”, nhà báo Nguyễn Đức Hiển nói.

Theo thông tin từ báo chí, chiều 22/3, Thượng tá Phạm Thanh Bình, Trưởng phòng Tham mưu, người phát ngôn Công an tỉnh Đắk Nông cho biết, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Đắk Nông đã thực hiện lệnh khám xét, thi hành lệnh bắt tạm giam ông Trần Minh Lợi (SN 1968, trú xã Ea B'hốk, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk) tại nhà riêng để điều tra về hành vi môi giới hối lộ.

Trả lời báo chí Thượng tá Phạm Thanh Bình cho biết: “Quyết định khởi tố bị can và lệnh bắt tạm giam đối với ông Trần Minh Lợi là đúng người, đúng tội và đúng quy định của pháp luật” .

Người bị bắt vì tố cáo tiêu cực- ông Trần Minh Lợi
Người bị bắt vì tố cáo tiêu cực- ông Trần Minh Lợi

Đây là một vụ việc gây thu hút của cả xã hội, khi người bị bắt - ông Trần Minh Lợi, đã công bố nhiều tài liệu liên quan đến một số cán bộ công an có dấu hiệu nhận hối lộ.

Từ góc độ nghiệp vụ báo chí, câu chuyện này cũng cần phải rút ra bài học về "điều tra nhập vai", kẻo chơi dao có ngày đứt tay. Được sự cho phép của Nhà báo Nguyễn Đức Hiển, Infonet xin trân trọng đăng tải nguyên văn nội dung đăng trên Facebook cá nhân của nhà báo Nguyễn Đức Hiển về sự việc này.

Dưới đây là chia sẻ của Nhà báo Nguyễn Đức Hiển về vụ "bắt người tố cáo công an nhận hối lộ".

"Mình không biết Trần Minh Lợi là ai, cho đến nửa tháng trước, thằng em dân Cư Kuin, hàng xóm của Lợi, chỉ cho mình trang facebook chống tham nhũng của anh ấy. Đúng sai trong các vụ việc mình không có điều kiện để nhận định, nhưng về cách làm, mình thấy anh ta mạo hiểm quá. Mới tối qua thằng em hỏi, mình nói mình thấy rõ là Trần Minh Lợi có thể chết vì chơi dao.

Thứ nhất, Trần Minh Lợi nhiệt tình và có một số kỹ năng trong việc ghi âm, quay lén và thu thập thông tin. Tuy nhiên một nghiệp vụ xuyên suốt được Lợi sử dụng là điều tra nhập vai và cài bẫy. Nhập vai là một thủ pháp đặc biệt, nhưng không nên lạm dụng. Bởi để “hóa thân”, người nhập vai cần biết rõ đó là vai diễn và rút ra trước khi nó gây hậu quả cho cá nhân và xã hội. Việc thu thập chứng cứ với việc tạo ra tình huống, thúc đẩy người khác vi phạm nhằm thu thập chứng cứ là hai việc khác nhau, và giữa chúng là một khoảng cách cực kỳ mong manh.

Một nguyên tắc khi nhập vai điều tra là Không tác động vào sự vật hiện tượng khiến nó thay đổi bản chất. Ngay cả những người dày dạn kinh nghiệm về trinh sát lẫn tố tụng, với sự trợ lực của đồng đội và tổ chức cũng có thể vướng cái bẫy do mình cài, như thợ săn chết vì đạp trúng bẫy thú, do vượt qua những giới hạn. Trên facebook của Trần Minh Lợi, nhiều người cũng đã comment cảnh báo điều này. Tuy nhiên anh ta cho rằng khi bắt ma túy hay bắt tội phạm, công an cũng gài bẫy. Chuyện công an gài ai và gài tới đâu không biết, nhưng ông nào cài đặc tình mà rút ra không kịp để đặc tình vướng vào tố tụng thì ông đó chết chắc. Hơn nữa cơ quan tố tụng có những thẩm quyền điều tra mà nhà báo và công dân không có, vì vậy đừng so sánh

Thứ hai, Trần Minh Lợi cùng lúc tạo ra quá nhiều kẻ thù. Trong một thời gian ngắn, Lợi đụng quá nhiều người. Một trong các nguyên tắc điều tra là cô lập các đối tượng, thì cách làm của Lợi lại có thể khiến các "kẻ thù" đồng cảm và đoàn kết với nhau. Và như thế, khi nào người điều tra cũng ở thế tứ diện thọ địch. Điều đó sẽ phân tán quá nhiều công sức đối phó.

Thứ ba là Lợi quá khoa trương và chủ quan về khả năng. Trong một thời gian ngắn, anh ta biến nhà riêng của mình thành một văn phòng không chính thức và mở rộng số lượng, quy mô vụ việc lẫn địa bàn "đánh" tham nhũng ra cả hai tỉnh Đắc Lắk và Đắk Nông. Một bộ máy hùng hậu cũng khó có thể làm điều đó. Nhiều cuộc "điều tra" Lợi chỉ dựa vào tư liệu từ một phía và trong vài ngày đã “công bố kết quả” trên facebook, mà ở đó có thể tìm thấy rất nhiều những sơ hở về cả chứng cứ và lập luận. Mình mới đọc lại vụ Lợi cài bẫy con gái ông Giám đốc Sở Y tế trên Tuổi Trẻ. Với những gì tờ báo này chỉ ra, thì chứng cứ đưa hối lộ của Lợi rất rõ còn chứng cứ nhận hối lộ của chị kia thì không có.

Trả lời một số lời khuyên của mọi người qua các comments trênfacebook cá nhân, Lợi cho rằng Hoài Nam Báo Thanh Niên không bị xử lý vì gài bẫy thi anh ta cũng không bị xử lý. Điều này e Trần Minh Lợi thiếu thông tin, Hoài Nam có kinh nghiệm, kiến thức và những liên hệ mật thiết với Thanh tra công an trước, trong và sau cuộc điều tra; Hoài Nam được BBT bảo vệ khi đối diện với Thanh tra Cục báo chí. Về nguồn lực lẫn quy trình, Nam chặt chẽ hơn nhiều nhưng Nam vẫn từng bị hệ lụy.

Thứ tư, cách làm của Trần Minh Lợi vô hình trung tự cô lập mình, anh gây lo ngại cho nhiều người do sợ liên lụy. Với những gì anh công bố trên facebook, có vẻ như bất kỳ cuộc giao tiếp nào cũng bị anh đặt máy quay lén hoặc ghi âm. Điều đó sẽ hạn chế các giao tiếp và các mối quan hệ xã hội để trợ lực khi cần thiết. Người ta ngại hớ hênh, và cảm thấy mất tự do khi trước mặt mình là một người luôn tận dụng mọi cơ hội để quay lén, ghi lén làm bằng chứng.

Dĩ nhiên làm điều tra chống tiêu cực thì phải chấp nhận trả giá. Nhưng những tiếng tôn vinh (lẫn tung hô) dễ khiến người điều tra chủ quan; vài thắng lợi có thể khiến họ vượt qua những ranh giới cần thiết. Với pháp luật, trừ trường hợp phải xâm hại một lợi ích nhỏ để cứu lấy một lợi ích lớn hơn của cộng đồng (trong tình thế cấp thiết), thì việc gài bẫy không được coi là tình tiết miễn giảm, không được lấy mục đích biện minh cho phương tiện.

Và nữa, bản chất của đám đông là nặc danh. Cho nên đám đông có thể tung hô một người điều tra, khiến người đó nghĩ rằng mình thế thiên hành đạo, là anh hùng cứu thế giới. Nhưng khi bạn lâm nạn, trong đám đông ấy khó có ai có điều kiện lẫn sự tận tâm để cứu bạn. Họ có thể quay lưng với bạn mà không hề áy náy, bởi vì xung quanh họ mọi người cũng quay lưng với bạn như vậy.

Bạn có thể tìm thấy niềm vui trong đám đông, nhưng trước đó hãy nên trải nghiệm những nỗi đau đối diện một mình, để biết được giới hạn sức mạnh của đám đông".

Theo Infonet

tin mới

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 26/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 26/3

(Baonghean.vn) - Thường trực Tỉnh ủy chúc mừng Tỉnh đoàn Nghệ An nhân kỷ niệm ngày truyền thống; UBND tỉnh họp thường kỳ tháng 3; Nghệ An sẽ tổ chức tri ân các anh hùng, liệt sĩ, chiến sĩ Điện Biên; Công bố Chỉ số cải cách hành chính năm 2023… là những nội dung đăng tải trong ngày.

Chủ tịch UBND tỉnh: Tập trung hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm, thực hiện các dự án trọng điểm

Chủ tịch UBND tỉnh: Tập trung hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm, thực hiện các dự án trọng điểm

(Baonghean.vn) - Tại phiên họp UBND tỉnh thường kỳ tháng 3, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Đức Trung yêu cầu các sở, ngành, địa phương tập trung hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm; tháo gỡ khó khăn, tập trung nguồn lực, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án trọng điểm trên địa bàn.

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Nguyễn Văn Thông chúc mừng Tỉnh đoàn Nghệ An nhân kỷ niệm 93 năm ngày truyền thống

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Nguyễn Văn Thông chúc mừng Tỉnh đoàn Nghệ An nhân kỷ niệm 93 năm ngày truyền thống

(Baonghean.vn) - Sáng 26/3, nhân kỷ niệm 93 năm ngày thành lập Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh (26/3/1931 - 26/3/2024), đồng chí Nguyễn Văn Thông - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy làm trưởng đoàn công tác của tỉnh đến thăm, chúc mừng Tỉnh đoàn Nghệ An.

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng, hoàn thiện pháp luật để phát huy tối đa mọi nguồn lực phát triển đất nước

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng, hoàn thiện pháp luật để phát huy tối đa mọi nguồn lực phát triển đất nước

(Baonghean.vn) - Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các thành viên Chính phủ không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng pháp luật gắn với nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 25/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 25/3

(Baonghean.vn) - Bí thư Tỉnh ủy kiểm tra công trình đường dây 500kV mạch 3; Khai mạc Hội khỏe Phù Đổng tỉnh Nghệ An lần thứ XX; Chung cư nội đô ở thành phố Vinh tăng giá mạnh… là những thông tin nổi bật trong ngày 25/3.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 24/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 24/3

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Chín Gian năm 2024; Vướng mắc trong giải phóng mặt bằng Dự án Cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 7; Giao dịch vàng sôi động trở lại… là những thông tin nổi bật ngày 24/3.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 23/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 23/3

(Baonghean.vn) - Xã Thanh Tiên đón nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; Thành lập Đoàn kiểm tra hoạt động chống khai thác hải sản bất hợp pháp; Hai cán bộ đoàn Nghệ An đạt giải thưởng Lý Tự Trọng cấp Trung ương… là những nội dung đáng chú ý đăng trên baonghean.vn ngày 23/3.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 22/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 22/3

(Baonghean.vn) - Ngày 22/3 trên baonghean.vn có một số nội dung đáng chú ý: Khánh thành Dự án khôi phục, nâng cấp hệ thống Thủy lợi Bắc Nghệ An; Cảnh báo chiêu trò của tội phạm sử dụng công nghệ cao; TP. Vinh đề xuất thu phí dừng, đỗ xe trên trên một số tuyến đường chính...

Nghệ An tham dự Hội nghị 'Gặp gỡ Indonesia 2024'

Nghệ An tham dự Hội nghị 'Gặp gỡ Indonesia 2024'

(Baonghean.vn) - Ngày 22/3, tại thành phố Nha Trang, Bộ Ngoại giao phối hợp với Đại sứ quán Indonesia tại Việt Nam và Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa tổ chức Hội nghị "Gặp gỡ Indonesia năm 2024". Hội nghị là hoạt động hướng tới kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Indonesia.

Tìm giải pháp để du lịch cộng đồng, du lịch miền Tây Nghệ An phát triển toàn diện, nhanh và bền vững

Tìm giải pháp để du lịch cộng đồng, du lịch miền Tây Nghệ An phát triển toàn diện, nhanh và bền vững

(Baonghean.vn) - Vấn đề trọng tâm được đặt ra tại hội nghị liên quan đến các giải pháp dựa vào cộng đồng để làm du lịch; huy động các nguồn lực đầu tư xây dựng hạ tầng du lịch; bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, di sản; đẩy mạnh quảng bá du lịch; đào tạo nguồn nhân lực...

Xã Thanh Liên giữ vững lá cờ đầu ở huyện Thanh Chương

Xã Thanh Liên giữ vững lá cờ đầu ở huyện Thanh Chương

(Baonghean.vn) - Tròn 70 năm, kể từ ngày có tên gọi Thanh Liên, mỗi giai đoạn là một dấu mốc nỗ lực, sáng tạo, vượt khó vươn lên của Đảng bộ và Nhân dân nơi đây. Đặc biệt 10 năm gần đây, địa phương luôn giữ vững “lá cờ” đầu trong các phong trào của huyện Thanh Chương.

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 21/3

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 21/3

(Baonghean.vn) - Lãnh đạo tỉnh khảo sát các mô hình du lịch cộng đồng tại 4 huyện miền Tây Nghệ An; Chi tiết phương án tuyển sinh lớp 10 vào Trường THPT chuyên Phan Bội Châu; Công an huyện Tương Dương thông báo truy tìm chủ sở hữu phương tiện vi phạm hành chính...