Đặc sắc lễ hội Pu Nhạ Thầu

(Baonghean) - Hàng năm cứ vào cuối tháng Giêng âm lịch, lễ hội được tổ chức long trọng trong suốt 2 ngày, mồng 2 và mồng 3 /3 DL (tức ngày 24, 25 tháng Giêng) với nghi thức đậm nét truyền thống vùng miền, thu hút đông đảo người dân trong và ngoài vùng về với lễ hội.

Rước vạc 9 quai ở Lễ hội Đền Pu Nhạ Thầu.

Đền Pu Nhạ Thầu là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh, tọa lạc trên đỉnh một ngọn núi thiêng ở bản Na Lượng (xã Hữu Kiệm). Ngôi đền gắn liền với những truyền thuyết và sự tích được lưu truyền trong dân gian, được đồng bào nơi đây lưu truyền từ đời này qua đời khác. Người dân bản Na Lượng kể rằng, từ thuở xa xưa, công chúa La Bình, con gái Sơn Tinh và Mỵ Nương, cháu ngoại Vua Hùng thứ 18 là người giàu tâm đức và tài năng, luôn yêu thương và bảo vệ muôn dân. Nàng thích chu du khắp nơi, thường tìm đến những vùng rừng núi, bản làng để bảo ban giúp đỡ dân lành, giúp bà con các dân tộc có cuộc sống yên vui, sung túc. Người dân 9 bản, 10 mường vô cùng ngưỡng mộ công chúa La Bình và suy tôn nàng Mẫu Thượng ngàn. Khi công chúa không còn nữa, nhân dân đã lập miếu trên đỉnh núi cao trong vùng để thờ cúng và hương khói quanh năm.

Đền Pu Nhạ Thầu và bản Na Lượng còn gắn liền với sự kiện đánh đuổi giặc ngoại xâm của tướng sỹ nhà Trần trong thế kỷ 14. Đó là vào khoảng năm 1335, giặc Ai Lao tràn qua biên giới sang xâm chiếm nước ta, chúng đốt phá bản làng, cướp bóc của cải, giết hại người vô tội. Thượng hoàng Trần Minh Tông quyết định thân chinh cầm quân vào dải đất biên cương để đánh đuổi giặc Ai Lao và cử Đoàn Nhữ Hài (người ở làng Hội Xuyên, huyện Tường Lân, lộ Hồng Châu, nay là huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương) làm Đốc tướng. Khi vào tới đất Nam Nhung (nay thuộc 2 huyện Kỳ Sơn và Tương Dương), vị Đốc tướng nhà Trần đã chọn một ngọn núi cao trong vùng thuộc bản Na Lượng, xã Hữu Kiệm để dựng doanh trại luyện tập binh sỹ và quan sát hoạt động của giặc. Đồng bào nơi đây vô cùng vui sướng khi được binh sỹ triều đình về ứng cứu, nhiều thanh niên trai tráng xin gia nhập để góp một phần công sức đánh đuổi giặc, giữ yên bản làng. Đông đảo bà con trong vùng đã góp công, góp sức, cung cấp lương thực cho tướng sỹ triều đình, đồng thời động viên con em gia nhập đoàn quân...

Hội thi khắc luống trong Lễ hội Đền Pu Nhạ Thầu tại xã Hữu Kiệm (huyện Kỳ Sơn). Ảnh: Công Kiên.

Trải qua hàng trăm năm với bao biến cố thăng trầm, người dân trong vùng luôn có ý thức giữ gìn, bảo vệ ngôi đền thiêng trên đỉnh núi. Ngay cả những năm đánh Mỹ, đền Pu Nhạ Thầu 2 lần bị trúng bom và đổ sập, lập tức dân bản lại vào rừng lấy gỗ dựng lại đền. Bác Vi Văn Lượng ( 86 tuổi) ở bản Na Lượng, xã Hữu Kiệm phấn khởi cho biết: Đồng bào Thái xã Hữu Kiệm nói riêng và đồng bào các dân tộc Kỳ Sơn nói chung vô cùng biết ơn các bậc tiền nhân đã có công lớn đánh giặc ngoại xâm, giữ yên bờ cõi, giữ yên bản làng an vui. Chính vì thế mà đồng bào các dân tộc Kỳ Sơn luôn ra sức phấn đấu gìn giữ ngôi đền như chính ngôi nhà của mình. Riêng các bản làng ở xã Hữu Kiệm, hàng ngày bà con tự giác trông coi ngôi đền và luôn làm tốt công tác vệ sinh môi trường trong và xung quanh đền.

Không chỉ vào ngày lễ tết, mà hàng tháng vào mồng 1 và ngày rằm, người dân Kỳ Sơn đều sắm sửa lễ vật lên đền chăm sóc hương khói. Trong những năm gần đây, có nhiều đoàn khách hành hương về để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của phong cảnh Pu Nhạ Thầu. Bởi từ trên đỉnh non thiêng nhìn xuống, xung quanh là núi non hùng vỹ, bản làng yên vui, phía dưới là dòng Nậm Mộ uốn quanh như dải lụa màu xanh làm nên vẻ đẹp nên thơ và hữu tình. Xa xa là một thị trấn Mường Xén đang vươn mình lớn dậy. Còn vào mùa lúa chín sẽ được chiêm ngưỡng những ruộng bậc thang vàng sắc lúa.... Tất cả những vẻ đẹp ấy dễ làm đắm say lòng người và mời gọi những ai ưa tìm hiểu, khám phá.

Đỉnh Pu Nhạ Thầu ngày hội.

Phù Nhạ Thầu những ngày hội càng trở lên nhộn nhịp tiếng kèn, cồng chiêng, sắc luống, tiếng hát rộn ràng và tiếng cười nói. Từ đỉnh Pu Nhạ nhìn xuống dòng người nườm nượp về với đền thiêng trong trang phục Thái sặc sỡ các sắc màu, ai ai cũng chọn cho mình váy, khăn, vòng đẹp nhất chưng diện cho mình để đi dự hội tô đẹp thêm bản làng. Chị Vi Thị Hợi ở bản Na Lượng cũng đã chuẩn bị cho mình một bộ trang phục Thái đẹp nhất để đi dự hội. Chị Hợi cho hay, chính tay chị đã tự dệt bộ thổ cẩm để mặc vào đúng vào ngày khai hội. Mọi người, mọi nhà đều lo sắp xếp công việc của mình đâu vào đó từ những ngày trước đó để đợi đến ngày đi dự lễ hội.

Lễ rước tại Lễ hội Đền Pu Nhạ Thầu. Ảnh: Công Kiên

Lễ hội Phu Nhạ Thầu năm nay huyện Kỳ Sơn giao cho xã Hữu Kiệm đứng ra tổ chức. Ngay từ đầu tháng Giêng, Ban tổ chức đã phân công nhiệm vụ cụ thể cho 9 bản làng và 3 trường học (Trung học cơ sở bán trú, Tiểu học và Mầm non xã Hữu Kiệm) những đơn vị được chọn tham gia vào các phần lễ và phần hội. Đến nay mọi công tác chuẩn bị cho lễ hội đã được hoàn tất. Điểm mới của lễ hội năm nay không tổ chức chém trâu mà thay vào đó là lễ tế trâu. Trâu được dắt lên sân Đền để tế thần. Phần lễ sẽ diễn ra trang nghiêm, đoàn rước xuất phát từ bản Na Lượng, xuôi theo quốc lộ 7A, rồi men theo con đường lên đỉnh núi, nơi đền Pu Nhạ Thầu tọa lạc. Linh vị các vị thần được rước vào đền, mọi người thành kính hướng về thượng điện, nơi bắt đầu diễn ra lễ đại tế. Sau khi dâng lễ vật, vị mo chủ kính mời các vị thần linh, tổ tiên dòng họ về dự lễ hội và thụ hư­ởng, phù hộ cho các bản làng no ấm, phát đạt, lúa đầy đồng, cá đầy sông, rừng t­ươi tốt, dân bản yên vui và đoàn kết một lòng... Tiếp đến là phần hội với chương trình giao lưu văn hóa - văn nghệ, uống rượu cần - múa lăm vông và các trò chơi dân gian hấp dẫn như: kéo co, bắn nỏ, ném còn, tò mạc lẹ, đẩy gậy.... Đặc biệt, đến với lễ hội, du khách sẽ có cơ hội thưởng thức những món ăn đặc sản của núi rừng từ những bàn tay khéo léo của phụ nữ Na Lượng chế biến.

Thu Hương