Để một mùa lễ hội an toàn, tiết kiệm

(Baonghean) - Nhân dịp đầu Xuân mới, ông Phạm Tiến Dũng - Phó Giám đốc Sở VH - TT và DL trả lời phỏng vấn báo Nghệ An xung quanh công tác quản lý và tổ chức các lễ hội truyền thống trên địa bàn.

P.V: Là tỉnh có rất nhiều lễ hội diễn ra vào dịp đầu Xuân năm mới, xin ông cho biết kế hoạch của Sở VH-TT và DL trong việc phân cấp tổ chức hoạt động lễ hội trong năm 2014?

Ông Phạm Tiến Dũng: Mỗi mùa Xuân đến, công tác quản lý lễ hội lại được xếp vào danh sách những nhiệm vụ “nóng”, đòi hỏi các ngành chức năng phải dồn sức, tập trung nhiều nguồn lực cùng phối hợp tích cực với quyết tâm giảm thiểu, hạn chế tối đa những mặt trái, những tiêu cực trong lễ hội. Năm nào cũng vậy, làm thế nào để có được một mùa lễ hội thật sự trong sạch luôn là điều trăn trở của chúng tôi. Với vai trò là cơ quan quản lý, ngay từ đầu tháng 12/2013, Sở VH-TT và DL đã có công văn thông báo kế hoạch tổ chức lễ hội gửi đến tất cả các cấp liên quan. Như vậy, năm 2014 trên địa bàn tỉnh ta sẽ diễn ra 25 lễ hội (trong đó có cả lễ hội dân gian truyền thống và lễ hội lịch sử cách mạng).

Lễ hội cấp tỉnh gồm Lễ hội làng Sen gắn với kỷ niệm Ngày sinh nhật Bác Hồ kính yêu; Lễ hội cấp huyện gồm: Lễ hội đền Vua Mai, Lễ hội đền Vạn Lộc, Lễ hội Hang Bua, Lễ hội đền Cờn, Lễ hội đền Quả Sơn, Lễ hội đền thờ Nguyễn Xí, Lễ hội đền Đức Hoàng, Lễ hội đền Thanh Liệt, Lễ hội đền Bạch Mã, Lễ hội làng Vạc, Lễ hội đền Chín Gian, Lễ hội đền Cuông, Lễ hội Môn Sơn Lục Dạ, Lễ hội du lịch Cửa Lò, Lễ hội đền thờ Nguyễn Cảnh Hoan, Lễ hội Uống nước nhớ nguồn, Lễ hội đền Hồng Sơn, Lễ hội đền Hoàng Mười và Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào. Lễ hội cấp xã gồm: Lễ hội Pẩn pang - Nang ny, Lễ hội Pu Nhạ Thầu, Lễ hội đền Cửa - Nghi Khánh. Ngoài những lễ hội trên, tỉnh ta còn có rất nhiều các lễ hội khác của các dân tộc, địa phương. Sở yêu cầu Trung tâm VHTT tỉnh, Ban quản lý Di tích - Danh thắng, Bảo tàng Tổng hợp, Bảo tàng Xô Viết có trách nhiệm hướng dẫn chuyên môn; phòng và trung tâm VHTT các huyện, thành phố, thị xã chỉ đạo thực hiện nghiêm túc Luật Di sản văn hóa và các quy chế, quyết định, chỉ thị để lễ hội 2014 được diễn ra nghiêm túc, lành mạnh, tiết kiệm, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Biểu diễn trống hội cồng chiêng tại Lễ hội Làng Vạc. Ảnh: Sỹ Minh

P.V: Để một mùa lễ hội diễn ra an toàn, tiết kiệm, gìn giữ những giá trị văn hóa dân tộc của ông cha, Sở đã có những chỉ đạo cụ thể gì đối với công tác quản lý, tổ chức các lễ hội, thưa ông?

Ông Phạm Tiến Dũng: Phải thừa nhận, thời gian gần đây, công tác quản lý và tổ chức lễ hội đã có nhiều chuyển biến tích cực và hiệu quả. Điển hình là tình trạng chen lấn, tiêu cực ở một số lễ hội đã giảm, hiện tượng hàng quán lộn xộn, chèo kéo du khách cũng đã hạn chế. Bắt đầu mùa lễ hội Xuân 2014, Sở VH-TT và DL đã tham mưu kịp thời cho UBND tỉnh ban hành văn bản về tăng cường công tác quản lý và tổ chức các hoạt động lễ hội năm 2014, chỉ đạo thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra, phối hợp với các địa phương để đảm bảo mùa lễ hội an toàn, góp phần gìn giữ và phát huy những phong tục, tập quán tốt đẹp truyền thống. Sở cũng đã tiến hành phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện văn bản của Ngân hàng Nhà nước đề nghị các cơ quan chức năng phối hợp kiểm tra, xử lý các cá nhân, tổ chức kinh doanh dịch vụ đổi tiền lẻ hưởng chênh lệch nhằm trục lợi cá nhân.

Yêu cầu các ban tổ chức lễ hội nghiêm túc thực hiện, nghiêm cấm việc đổi tiền lẻ trong khu vực di tích. Rút kinh nghiệm từ những mùa lễ hội trước, ngay từ cuối năm 2013, Sở VH - TT và DL đã chủ động lên kế hoạch chỉ đạo các địa phương có hoạt động lễ hội phải thực hiện tốt 3 yêu cầu. Thứ nhất, tất cả các lễ hội phải xây dựng kế hoạch, kịch bản nghiêm túc, đầy đủ, đúng trọng tâm. Tổ chức lễ hội truyền thống phải đảm bảo cả phần lễ và phần hội. Riêng phần hội ưu tiên khôi phục các trò chơi dân gian, các môn thể thao cổ truyền mang đặc trưng riêng của từng vùng, miền. Thứ hai, thống nhất phần lễ: Chủ tế nhất thiết phải là Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND; Bài tế yêu cầu viết đúng nội dung, bám sát chủ đề, ngắn gọn, thời lượng khoảng từ 15 - 20 phút; các vật phẩm để tiến cúng phải đặt đúng yêu cầu nhưng vẫn đảm bảo đặc trưng của từng lễ hội. Thứ ba, cấm triệt để các hình thức mê tín dị đoan, bói toán, các trò chơi có thưởng... làm ảnh hưởng đến hoạt động văn hóa tâm linh của lễ hội. Đặc biệt chú trọng đảm bảo an ninh trật tự, không đốt pháo nổ, vệ sinh môi trường sạch sẽ từ khi diễn ra cho đến ngày kết thúc lễ hội.

Để làm tốt vấn đề này, ngoài sự vào cuộc của chính quyền sở tại, Sở phối hợp với các ban, ngành liên quan thành lập các đoàn kiểm tra các tuyến Đường 7, Đường 48, Đường 46, tập trung chủ yếu các huyện có nhiều lễ hội lớn như Lễ hội đền Hoàng Mười (Hưng Nguyên), đền Cờn (Hoàng Mai), đền Quả Sơn (Đô Lương), đền Cuông (Diễn Châu), đền Nguyễn Xí (Nghi Lộc), Lễ hội Vua Mai (Nam Đàn)… Mỗi nơi đều có một trưởng đoàn là cán bộ phụ trách di tích danh thắng hoặc di sản văn hóa cùng các thành viên chịu trách nhiệm kiểm tra từ khâu kịch bản, các hoạt động phần lễ, phần hội đến công tác tuyên truyền cổ động trực quan. Với mục đích huy động xã hội hóa công tác lễ hội, lễ hội là của nhân dân, đảm bảo nhu cầu văn hóa tâm linh cho nhân dân.

P.V: Những năm gần đây, nhiều vấn nạn trong lễ hội như bói toán, đốt vàng mã tràn lan, đặt tiền lẻ trên các bệ thờ… vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng không nhỏ tới bản sắc lễ hội truyền thống. Với vai trò cơ quan quản lý, ngành đã có những giải pháp xử lý cụ thể nào thưa ông?

Ông Phạm Tiến Dũng: Có thể khẳng định rằng: Nhiều lễ hội vẫn còn tồn tại công khai những hoạt động không đẹp mắt như cờ bạc, bói toán, xóc thẻ..., cảnh tượng khách đi lễ chen lấn, tranh giành tại nơi thờ tự, xả rác xuống khuôn viên di tích, đặt tiền không đúng nơi quy định, chèo kéo, đeo bám khách... Để khắc phục những hạn chế này, trước hết chính quyền sở tại cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng để nhân dân thay đổi nhận thức, có ý thức hơn với việc bảo vệ di tích, bảo đảm vệ sinh môi trường.

Đặc biệt, ban quản lý các di tích nơi diễn ra lễ hội cần quản lý chặt chẽ các hoạt động có hình thức biến tướng, cần xử lý nghiêm các hiện tượng vi phạm. Riêng ngành VH-TT và DL, ngay từ tháng Chạp đã giao cho Trung tâm VH-TT tỉnh, Ban quản lý Di tích - Danh thắng tiến hành tập huấn về công tác quản lý lễ hội cho cán bộ phụ trách di sản văn hóa, ban quản lý đền, chùa... Đồng thời, thành lập đoàn kiểm tra liên ngành, phân công giám sát các di tích theo từng tuyến đường. Yêu cầu các địa phương cấm triệt để các hiện tượng trên, nếu như vi phạm sẽ bị đoàn kiểm tra liên ngành của Sở xử lý theo đúng quyết định của UBND tỉnh về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội.

Nhìn chung, việc tăng cường công tác chỉ đạo, quản lý sau mỗi mùa lễ hội đều có kết quả với nhiều chuyển biến tích cực, góp phần đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng tâm linh lành mạnh, nâng cao mức hưởng thụ và sáng tạo văn hóa, giao lưu cộng đồng, thúc đẩy kinh tế phát triển. Nhưng “sạn” trong lễ hội vẫn còn không ít và để khắc phục triệt để những tồn tại đó không phải dễ, bởi những gì thuộc về văn hóa thì không thể dùng biện pháp xử phạt hành chính đơn thuần được. Vì thế, muốn làm trong sạch lễ hội, bên cạnh việc hoàn thiện các văn bản pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý sai phạm thì quan trọng nhất vẫn là tuyên truyền cho nhân dân hiểu rõ ý nghĩa của lễ hội, từ đó nêu cao ý thức, trách nhiệm của cộng đồng và của mỗi người dân khi tham gia lễ hội.

PV: Xin cảm ơn ông!

Thanh Thủy (thực hiện)