Di sản thế giới - nguồn lực cho tự cường, nhân văn và đổi mới sáng tạo

Là thành viên của Tổ chức UNESCO từ năm 1976, chính thức phê chuẩn tham gia Công ước 1972 từ ngày 19/10/1987, 35 năm qua, Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá là thành viên có trách nhiệm, uy tín, luôn thực hiện tốt các quy định của Công ước. Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Văn Hùng cho rằng, Công ước 1972 như "hòn đá tảng", đặt nền móng vững chắc cho công tác bảo vệ di sản; là công ước quốc tế duy nhất kết hợp giữa việc bảo vệ di sản văn hóa và di sản thiên nhiên, có ảnh hưởng sâu rộng, được các quốc gia thành viên nghiên cứu áp dụng trong việc bảo vệ và quản lý di sản thế giới. Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh: “Việc tổ chức Lễ kỷ niệm với chủ đề “50 năm tới: Di sản thế giới - nguồn lực cho tự cường, tính nhân văn và đổi mới, sáng tạo”, thể hiện sự đồng hành một cách tích cực nhất về trách nhiệm của Việt Nam với cộng đồng quốc tế”.

Bước sang giai đoạn 2021 - 2025, hợp tác giữa Việt Nam và UNESCO tiếp tục được củng cố thông qua việc ký kết Bản ghi nhớ nhằm nâng cao năng lực quản lý và tăng cường mạng lưới các khu di sản thế giới, đảm bảo tính phù hợp và tiếp tục đóng góp cho các chiến lược phát triển quốc gia, cũng như các chiến lược phát triển của địa phương.

Trải qua 35 năm tham gia Công ước 1972, công tác xây dựng và thực thi các kế hoạch quản lý, quy hoạch và đầu tư, hỗ trợ kinh phí tại các di sản thế giới ở Việt Nam luôn được Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương quan tâm. Các di sản thế giới ở Việt Nam được tu bổ, phục hồi, chống xuống cấp, đồng thời, bảo tồn được các giá trị nổi bật toàn cầu, tính xác thực, tính toàn vẹn theo hướng bền vững; các nguồn lực để bảo vệ di sản thế giới được ưu tiên, huy động tối đa; cộng đồng địa phương được hưởng lợi trực tiếp từ các hoạt động du lịch, dịch vụ tại di sản thế giới.

Bộ VH-TT&DL cùng các địa phương đang tập trung thực hiện mục tiêu toàn cầu về tăng cường bảo vệ và bảo đảm an toàn cho các di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới và di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh tại “Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững”, hướng tới việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc và chính sách của UNESCO về việc lồng ghép quan điểm phát triển bền vững vào các quy trình của Công ước di sản thế giới.

Di sản Văn hóa thế giới quần thể Di tích cố đô Huế (được UNESCO vinh danh năm 1993). Ảnh: Vietsensetravel.com

Theo Tổng Giám đốc UNESCO Audrey Azoulay, 35 năm qua, mối quan hệ đối tác giữa UNESCO và Việt Nam luôn được duy trì, phát triển và vận động không ngừng. Chỉ riêng 5 năm qua, UNESCO đã dành sự hỗ trợ đối với ưu tiên của Việt Nam trong việc hoàn thiện khung pháp lý về di sản cũng như công tác kiểm kê các di sản phi vật thể. Các cơ quan chức năng của Việt Nam đã phát huy đầy đủ tiềm năng của Công ước. Sau 35 năm phê chuẩn Công ước, Việt Nam đã có tới 8 di sản được ghi danh là di sản thế giới. Mỗi di sản, theo cách riêng của mình, đã góp phần thể hiện bề dày lịch sử của Việt Nam và sự giàu có, đa dạng của văn hóa Việt Nam. Bà Audrey Azoulay đồng thời cho rằng, trong thời gian tới, các nước sẽ gặp phải những thách thức, đó là phải dung hòa giữa phát triển với bảo tồn các di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới.

Tổng Giám đốc UNESCO đánh giá, Việt Nam là quốc gia đạt tốc độ phát triển kinh tế vào nhóm cao nhất thế giới trong vòng 20 năm qua, nhưng cũng là quốc gia thực hiện rất nhiều nỗ lực để đảm bảo không hy sinh việc bảo vệ di sản cho phát triển. Trong thế giới hiện nay, các nước cần đảm bảo rằng, những nỗ lực dung hòa giữa du lịch và phát triển bền vững với bảo tồn thiên nhiên được thực hiện tại tất cả các khu di sản thế giới tại Việt Nam để gìn giữ vẻ đẹp của từng khu di sản ấy, cũng như đối với tất cả các khu di sản thế giới trên toàn cầu.

Thách thức thứ hai là biến đổi khí hậu. Theo nghiên cứu mới nhất của IUCN, cứ mỗi 5 khu di sản thế giới thì đã có 1 khu chịu ảnh hưởng rủi ro về biến đổi khí hậu. Phát biểu tại lễ kỷ niệm, Tổng Giám đốc UNESCO Audrey Azoulay đã đưa ra thông điệp khẳng định: “Bảo tồn di sản không phải là chuyện xa xỉ. Đó là điều kiện tiên quyết để đảm bảo rằng, thế giới của chúng ta không bị tổn thương thêm nữa. Đó là sự kết nối giữa quá khứ và tương lai. Chúng ta phải đặt văn hóa và di sản đúng tầm quan trọng mà chúng đáng có. Chúng ta cần phải coi các chính sách văn hóa là đòn bẩy mạnh mẽ cho các hành động của quốc gia. Tại Việt Nam, công tác bảo tồn Di sản Văn hóa - Thiên nhiên thế giới Tràng An là một hình mẫu cần được phát huy, nhân rộng”.

Hành Cung Vũ Lâm thuộc quần thể Tràng An (Ninh Bình). Ảnh: Ninhbinhtravel.net

Không chỉ Tràng An, với việc thực thi Công ước 1972 về bảo vệ di sản văn hóa - thiên nhiên thế giới, cộng đồng quốc tế đã đồng hành cùng Việt Nam trong việc bảo tồn, phát huy giá trị các di sản, biến di sản thành tiềm năng, thế mạnh phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết nhiều vấn đề an sinh, gắn trách nhiệm và quyền lợi của cộng đồng với công tác bảo tồn, phát triển bền vững các di sản văn hóa - thiên nhiên thế giới.

Từ Di sản Văn hóa thế giới quần thể di tích cố đô Huế (được UNESCO vinh danh năm 1993) đến Khu đền tháp Mỹ Sơn và Phố cổ Hội An (tháng 12/1999), Di sản Thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng; Thành Nhà Hồ, Hoàng thành Thăng Long; đến Nhã nhạc Cung đình Huế, Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, Ca trù… những di sản văn hóa, thiên nhiên thế giới, di sản phi vật thể nhân loại… của Việt Nam được UNESCO công nhận đã và đang được hỗ trợ về vật chất, kỹ thuật và hành lang pháp lý để bảo tồn và phát triển hiệu quả.

Trên bản đồ du lịch thế giới, Việt Nam ngày càng nổi bật trong các công cụ tìm kiếm của du khách quốc tế. Một con đường di sản trải dài từ Hà Nội - Thanh Hóa - Nghệ An - Quảng Bình - Thừa Thiên Huế - Đà Nẵng - Quảng Nam đang làm mê hoặc hàng triệu du khách quốc tế, những người thích khám phá văn hóa, nghệ thuật, ẩm thực cùng vẻ đẹp tuyệt vời của các danh lam, thắng cảnh, những bãi tắm đẹp với biển xanh cát trắng, nắng vàng trải dài từ Bắc chí Nam. Đó chính là động lực để Việt Nam nỗ lực hơn nữa trong việc thực thi những cam kết với UNESCO trong việc gìn giữ, bảo vệ và phát huy tiềm năng, giá trị của các di sản văn hóa, di sản thiên nhiên trong bối cảnh ngày càng hội nhập sâu rộng với thế giới.