Điệu dân ca bên tháp cổ

(Baonghean) - Buổi sáng mùa hè, dòng Nậm Nơn đỏ ngầu thác lũ. Và câu dân ca ngân lên như vọng về từ một miền xa xôi nào đó. Những bọt sóng dữ cũng như say đắm, miên man.

Bản Yên Hòa như chiếc khăn thêu họa hình hoa lá bên dòng sông Nậm Nơn. Con sông bắt nguồn từ đất nước Triệu Voi, chẳng biết đã ghé ngang bao nhiêu làng bản của hai nước Lào, Việt. Tôi đồ rằng có lẽ hiếm có bản làng nào suốt dọc chiều dài hàng trăm cây số của dòng sông lại kỳ lạ đến vậy.

CLB Dân ca Thái bản Yên Hòa biểu diễn. Ảnh: Hữu Vi
CLB Dân ca Thái bản Yên Hòa biểu diễn. Ảnh: Hữu Vi

“Hãy ngồi vững nhé. Nước xiết lắm đấy”, anh chàng lái đò trên sông Nậm Nơn căn dặn chúng tôi khi vừa rời bến thuyền cạnh Ủy ban xã Mỹ Lý một quãng ngắn. Quãng đường từ bản Xiềng Tắm, trung tâm xã lên bản Yên Hòa chỉ mất hơn chục phút ngồi thuyền máy nhưng cũng đủ khiến những ai không quen với sóng nước nơi đây vài phen thót tim. Mấy ngày phía thượng nguồn mưa lớn, nước đổ về cuồn cuộn như thể dòng sông đang tức tưởi, dỗi hờn.

Bước chân lang thang đưa chúng tôi vào đất Mỹ Lý. Vừa may gặp đoàn cán bộ huyện vào địa bàn vùng biên giới này dự lễ ra mắt một câu lạc bộ dân ca Thái. Thực tình mà nói thì từ lâu, những điệu dân ca đã sống cùng cuộc đời tinh thần của bao lớp người ở các làng bản vùng biên xã Mỹ Lý. Bản Yên Hòa cũng không ngoại lệ. Tôi từng nghe một bà mế ở Yên Hòa hát rằng: “Về đây không có đường rộng nhưng câu khắp, câu nhuôn luôn vui vầy làng bản”. Thế mà hôm nay mới có câu lạc bộ dân ca ư? Dù có hay không một câu lạc bộ thì những điệu dân ca vẫn đã và sẽ sống tốt trong sinh hoạt văn hóa trong cộng đồng làng bản.

Đã mấy bận tôi ghé thăm bản Yên Hòa chỉ đơn giản để chiêm ngưỡng ngôi tháp cổ. Một công trình kiến trúc hoàn toàn xa lạ với nhà sàn Thái. Nó tạo nên điều đặc biệt hấp dẫn với những đồn đoán về đời sống của ngọn tháp. Người ta cho là kiến trúc Phật giáo của người Lào. Người thì bảo rằng nơi đây xưa kia có hẳn một vương quốc trù phú, hùng mạnh. Cạnh ngọn tháp là một cây bồ đề, biểu tượng của Phật giáo. Nghe đâu cây bồ đề được trồng từ ngày xây tháp nhưng nó đã chết đi và cái cây hiện tại đã là lứa cây thứ ba. Chúng mọc, già đi rồi chết như quy luật của bánh xe luân hồi. Ngọn tháp xây bằng gạch nung đã đứng sừng nơi đây trước khi có bản Yên Hòa. Nghe đâu trước kia ở bản Xằng Nưa, trung tâm xã là bản Xiềng Tắm cũng có những ngọn tháp lớn nhỏ. Thế rồi từ sau cách mạng tháng Tám chúng bị phá đi. Tượng đồng đặt trong tháp bị trộm sạch. Chính ngọn tháp ở bản Yên Hòa cũng bị phá hoại cho hư hại, ít nhiều tượng Phật cũng bị đánh cắp.   

Kể cũng là một điều hạnh ngộ kỳ duyên khi quần cư người Thái chọn lập bản cạnh ngọn tháp. Họ cho rằng đó là vùng đất thiêng, cư ngụ nơi đây vừa để “canh” ngọn tháp thiêng vừa tránh được tai ách, bệnh tật. Không phải ngẫu nhiên mà người xưa chọn dựng tháp ở đó.

Chia tay trên bến sông. Ảnh: Hữu Vi
Chia tay trên bến sông. Ảnh: Hữu Vi

Mưa dần nặng hạt, thế mà khoảng sân trước nhà văn hóa bản Yên Hòa vẫn đông đúc người. Hầu hết đều là dân trong bản đến xem ra mắt câu lạc bộ dân ca. Hóa ra, chẳng hề như ý nghĩ ban đầu của tôi, đối với họ, một câu lạc bộ để tập hợp những người yêu các làn điệu dân ca Thái trong một nhóm hội cũng rất quan trọng. Đón chúng tôi từ bến thuyền, bà mế Vi Thị Dần cười nói rổn rảng: “Người hát dân ca thì nhiều nhưng chờ mãi mới có được một câu lạc bộ để cùng nhau học hỏi. Vậy cũng coi như sự kiện quan trọng trong bản rồi. Mình nghe nói thì đăng ký tham gia ngay.” 

Giữa màn mưa, trên sân khấu được dựng lên sơ sài, dân dã, những tiết mục văn nghệ vẫn diễn ra hồn nhiên như một đêm văn nghệ mà chúng tôi vẫn thường bắt gặp trong những chuyến ngược ngàn. Người xem hát, kẻ thì ngồi trong nhà trông ra, người thì ngồi ngay trên các hàng ghế được kê bên sân khấu nhưng ai nấy đều mê mải, mặc cho áo và tóc đều lượt thượt nước mưa. Một hình ảnh thật hiếm thấy. Ở một nơi heo hút nhưng bà con vẫn được tiếp xúc với truyền hình vệ tinh. Họ chẳng lạ lẫm gì những chương trình ca nhạc được đầu tư bài bản, những bộ phim hay, các game show truyền hình… Thế nhưng khi một điệu dân ca ngân lên, cả bản chẳng quản ngại đội mưa đến cùng nghe với vẻ say đắm.

Chương trình ra mắt CLB dân ca Thái được tổ chức ngắn gọn lại bởi thời tiết không ủng hộ. Lúc này phần hội mới thực sự bắt đầu. Trong không gian ngôi nhà văn hóa bản, những điệu dân ca lại ngân lên. Bên mâm cơm sum vầy trong ngày vui hội ngộ, các mế mở đầu cho cuộc hát ghẹo. Trong phút chốc, họ trở thành những nghệ sỹ ứng tác thực sự. Một bên nữ, một bên nam đối đáp qua lại. Tất cả đều là lời hay ý đẹp: Anh nói yêu em sao không nói lúc đôi mươi/Khi trăng với sao mọc lúc chiều muộn/Bàn chân phải, cánh tay trái còn vững như nhau… Bên nam liền đối: Khi anh còn trẻ còn đi buôn mường Lào/ Khi em còn con gái anh còn lo tìm gỗ tốt dựng nhà/ Đến khi già, đã có tuổi, em đã về nhà chồng… 

Mỗi bài đối hay đều nhận được những tràng vỗ tay tán thưởng. Và cuộc thi hát cứ thế kéo dài cho đến khi ánh nắng bắt đầu xuất hiện. Lúc này Mặt Trời đã ngả hẳn về tây. Chúng tôi lại hát lời giã biệt: Anh về nhé, về mường chợ đừng gặp phải cơn mưa/ Về mường người Kinh đừng gặp cơn ốm/Thương người bản nhỏ nước mắt chờ mong. 

Tôi biết rằng đó chỉ là những lời hát giao duyên, một sinh hoạt văn hóa tinh thần rất đỗi bình thường. Nhưng khi bước lên thuyền, nhìn lại đoàn người đi tiễn chân, tôi biết rằng đó là những lời khắc cốt ghi tâm thực sự. Những người dân bản hiếu khách nơi đây thực sự mong chúng tôi trở lại. Dòng Nậm Nơn vẫn cuồn cuộn chảy. Và dường như trong tiếng sóng vỗ vào mạn thuyền, đâu đó có những khúc dân ca. 

Hữu Vi

tin mới

Những 'cây cao bóng cả' giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống ở miền Tây Nghệ An

Những 'cây cao bóng cả' giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) - Được ví như những người “truyền lửa” thắp sáng những giá trị bản sắc văn hoá các dân tộc thiểu số, hiện những người cao tuổi ở miền Tây xứ Nghệ vẫn ngày đêm trao truyền những giá trị văn hoá của dân tộc mình với mong ước bảo tồn, gìn giữ cho muôn đời sau.

Ông Lang Vi Tịnh kể chuyện xưa của dòng họ cho cháu gái của mình. Ảnh Thành Chung

Chuyện về một dòng họ nổi tiếng ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) - Ở  miền núi tỉnh Nghệ An, dòng họ Lang Vi được xem là "danh gia vọng tộc" với 3 đời liền có thành viên giữ chức Tri phủ phủ Tương Dương. Sau Cách mạng Tháng Tám đến nay, dòng họ Lang Vi cũng đã và đang có nhiều đóng góp trong công cuộc xây dựng quê hương, đất nước.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương thăm cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ và hộ nghèo ở Quế Phong

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương thăm cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ và hộ nghèo ở Quế Phong

(Baonghean.vn) - Chiều 30/7, trong chương trình công tác tại Nghệ An, Thượng tướng Trần Quang Phương - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội đã đến thăm, động viên cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ, huyện Quế Phong và hộ nghèo tại xã Thông Thụ, huyện Quế Phong.

Điểm tái định cư

Người dân vùng lũ Kỳ Sơn thấp thỏm chờ tái định cư

(Baonghean.vn) - Cơn lũ quét lịch sử vào tháng 10/2022 đã khiến hàng trăm hộ dân Kỳ Sơn bị mất nhà cửa. Sau gần 1 năm chờ đợi, người dân vùng lũ vẫn chưa có nơi ở mới, nhiều hộ buộc phải dựng nhà tạm để sống trong khi mùa mưa lũ lại sắp cận kề.

Lê rừng

Xã vùng cao Kỳ Sơn vào mùa thu hoạch lê rừng

(Baonghean.vn) - Những ngày này, nhiều hộ dân ở xã Tây Sơn (huyện Kỳ Sơn) đang vào mùa thu hái mắc coọc (lê rừng). Đây là một loại cây ăn quả đặc trưng của đồng bào người Mông nên rất được người mua ưa chuộng.

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

(Baonghean.vn) - Sáng 14/7, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy tới dự Lễ khánh thành cầu dân sinh bản Phà Mựt và khởi công cầu dân sinh bản Nhôn Mai, xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương. Đây là các công trình do lực lượng Bộ đội Biên phòng Nghệ An kêu gọi, xây dựng hỗ trợ người dân vùng biên.

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

(Baonghean.vn) - Giữa những ngày nắng gắt, 35 hộ đồng bào Đan Lai ở bản Bá Hạ, xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông bất ngờ đón niềm vui khi được nhận quà tặng từ đoàn công tác chính quyền các cấp và tấm lòng hảo tâm của Nhóm thiện nguyện Niềm tin.

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) -  Được đưa vào khai thác từ năm 2022, điểm du lịch Hội Nguyên ở xã Yên Thắng, huyện Tương Dương có sức hút đối với nhiều người. Về đây, du khách được hòa mình vào sông nước, núi rừng và có được những giờ phút thư giãn, trải nghiệm thú vị.
Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

(Baonghean.vn) -  Là tộc người đã định cư ở Việt Nam hơn 400 năm, với số dân gần 1,4 triệu người, đông thứ 8 trong các dân tộc ở Việt Nam, nhưng tộc danh của người Mông vẫn chưa được công chúng hiểu và đọc , viết cho đúng. Ở Việt Nam, người Mông thường được gọi là “Hơ-Mông” hoặc “Mèo” ; còn trên các văn bản viết, người ta có khi viết “H’mông”, HMông, có khi lại viết Mông, Mèo. Như vậy, đâu mới là cái tên đúng nhất về dân tộc này và vì sao lại có những cách gọi , đọc, viết khác nhau như vậy? Bài viết dưới đây của một người Mông giải thích rõ về điều này.
Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

(Baonghean.vn) - Thời điểm này đang vào mùa nước đổ ở Puxailaileng. Bà con bước vào vụ sản xuất mới trên những thửa ruộng bậc thang. Cuộc sống, sinh hoạt và cảnh sắc dưới “nóc nhà” miền Tây xứ Nghệ hiện lên như tranh vẽ, làm xao xuyến bất cứ ai khi ghé thăm.
ff

'Trốn nắng' ở vùng sinh thái Con Cuông

(Baonghean.vn) - Dòng sông Giăng xanh mát, thác nước Khe Kèm như mát xa vào thân người tắm ở giữa vùng rừng Con Cuông (Nghệ An) là những điểm đến lý thú để du khách "trốn nắng" hiệu quả trong mùa Hè. Đến đây du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn đặc sắc do đồng bào chế biến và hòa mình vào tiếng khèn, khắc luống cùng điệu múa sạp sôi động.
Động lực mới phát triển miền Tây

Động lực mới phát triển miền Tây Nghệ An

(Baonghean) - Động lực mới với chính quyền và người dân nơi miền Tây Nghệ An khi Quốc hội phê duyệt Nghị quyết về “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” và Chính phủ cũng đã ban hành nghị quyết triển khai thực hiện.
Món rêu đá ngày Tết

Hấp dẫn, thơm ngon món mọc rêu đáy sông gói lá chuối ngày Tết

(Baonghean) - Từ nhiều đời nay, rêu đá ở dưới đáy các sông, suối trên thượng nguồn sông Lam được người dân miền núi xứ Nghệ xem như một loại thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày. Đặc biệt đối với đồng bào người Thái, rêu đá còn được dùng để chế biến ra nhiều món ăn truyền thống, ngon và đặc sắc trong dịp lễ, Tết.
Người có uy tín vùng đồng bào DTTS.

Tuyên dương 200 người có uy tín tiêu biểu vùng đồng bào DTTS ở Nghệ An

(Baonghean.vn) - Những người có uy tín trong đồng bào các dân tộc thiểu số đã phát huy vai trò tích cực, có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng của tỉnh nói chung và các huyện miền núi nói riêng. Họ chính là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với đồng bào các DTTS, nhân dân vùng miền núi.
ảnh đại diện ý kiến

Những thủ lĩnh nơi bản làng miền Tây xứ Nghệ

(Baonghean.vn) - Người có uy tín vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) luôn tiên phong, đi đầu trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền, vận động đồng bào áp dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất, chăn nuôi; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Về dự Hội nghị tuyên dương người có uy tín tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS tỉnh Nghệ An lần thứ 2, năm 2019 diễn ra vào chiều 15/10, các đại biểu gửi gắm nhiều tâm nguyện từ thực tiễn.
Có không gian vừa thoáng mát, vừa yên tĩnh dường như đã tạo cảm hứng đọc sách cho các em học sinh

Dãy nhà chờ độc đáo cho giáo viên và học sinh vùng cao Nghệ An

(Baonghean.vn) - Điểm Trường Tiểu học bản Khổi, thuộc Trường Tiểu học Tam Thái (Tương Dương - Nghệ An) chỉ có 2 phòng học, không có phòng chờ cho giáo viên và phòng đọc sách cho học sinh. Phụ huynh nơi đây đã cùng nhau góp tre, nứa, lá cọ để dựng lên những nhà chờ đẹp mắt, thân thiện.