Độc đáo Họ cơm mới ở làng Thạch Động

(Baonghean.vn) - Hằng năm cứ vào ngày 11/9 âm lịch hàng năm, khi vụ hè thu vừa được thu hoạch xong là lúc nhân dân làng Thạch Động (xã Quỳnh Thạch, Quỳnh Lưu) lại chộn rộn chuẩn bị lễ Họ cơm mới.

Ngày Họ cơm mới là nét đẹp văn hóa đã được lưu giữ khoảng 600 năm nay, gắn liền với quá trình khai cơ, lập ra làng Thạch Động. Vào ngày này, nhân dân trong làng lại tất bật chuận bị mâm cỗ mang đến dòng họ nhà mình để tiến hành nghi lễ nên người dân nơi đây gọi là lễ Họ cơm mới.

Bà Văn Thị Thực, làng Thạch Động chuẩn bị mâm cỗ. Lễ vật trong ngày Họ cơm mới không thể thiếu xôi thịt gà hoặc thịt lợn.

Vào cuối thế kỷ thứ 15, giữa lúc cuộc chiến tranh Lê – Mạc đang diễn ra, 4 chàng thanh niên gốc Bắc thuộc họ Nguyễn Sỹ, Hoàng Đình, Hồ Đức, Nguyễn Đăng nhận thấy cuộc chiến chỉ mang lại đau thương, mất mát cho nhân dân, nếu mình tham gia vào cuộc chiến dù thắng hay thua đều hy sinh một cách vô ích, vì vậy họ quyết định chuyển vào Nghệ An lập nghiệp. Vào đất Nghệ An, các ông đã chọn dừng chân ở vùng đất Thạch Động, tổ chức và động viên mọi người tích cực khai hoang, mở rộng diện tích canh tác. Do cuộc chiến kéo dài, các cụ đã xây dựng gia đình, sinh sống lâu dài trên đất Thạch Động.

Khoảng 8 giờ sáng, mọi người bắt đầu đội mâm cỗ về nhà thờ họ để chuẩn bị làm lễ.

Tuy nhiên đến đời thứ 3, tức là đến đời cháu của các cụ, làng Thạch Động mới chính thức được thành lập. Các ông Hoàng Đình Thiêm, Nguyễn Đăng Khoát, Hồ Đức Nhuận và Nguyễn Phúc Thắng đại diện cho con cháu 4 dòng họ đã đứng ra lập làng Thạch Động sau khi ông Nguyễn Phúc Thắng thuộc dòng họ Nguyễn Sỹ đậu Hiệu sinh vào đời Lê Hy Tông (niên hiệu Chính Hòa), cụ được nhân dân tin tưởng giao chức trưởng làng. Đến thời điểm này, làng Thạch Động có 21 dòng họ chung sống thuộc các xóm 3, 4, 5, 6, 7 và xóm 8.

Nghi lễ được tổ chức trang nghiêm theo nghi thức của từng dòng họ. Trong ảnh là nghi lễ tại dòng họ Nguyễn Sỹ làng Thạch Động.

Lễ Họ cơm mới cũng ra đời từ thuở ấy gắn với công lao khai cơ lập ấp xây dựng nên những xóm làng trù phú của con cháu 4 dòng họ Nguyễn Sỹ, Hoàng Đình, Hồ Đức và Nguyễn Đăng. Đã thành nét đẹp văn hóa truyền thống, hằng năm đến ngày 11/9 âm lịch, con cháu 21 dòng họ trong làng Thạch Động lại hân hoan tổ chức lễ cúng cơm mới nhằm mục đích tạ ơn ông bà tiên tổ dòng họ đã sinh thành, dưỡng dục và phù trợ để con cháu trưởng thành, mùa màng bội thu. Đồng thời lễ họ cơm mới cũng là dịp con cháu nội ngoại trong dòng họ và xóm làng đoàn kết, thương yêu giúp nhau trong cuộc sống.

Mâm cúng trong ngày Họ cơm mới

Lễ vật dâng lên tiên tổ trong ngày này gồm xôi gà, xôi thịt. Mỗi người trong họ sẽ chuẩn bị một mâm lễ vật mang đến họ mình để tham gia lễ tế. Người dân Thạch Động vốn xuất phát là vùng sản xuất nông nghiệp, người dân thường lấy loại lúa nếp do chính mình làm ra vừa thu hoạch để dâng lên cúng các vị phúc thần, tiên tổ. Vào ngày này, con cháu dù làm ăn xa cũng thu xếp về quê, tham gia vào ngày hội chung của làng.

Lan Thái – Hoàng Hải