Độc đáo tục đón dâu của người Thái ở Nghệ An

Hôm nay gia đình ông Vi Văn Lưu ở khối Hòa Tây, thị trấn Thạch Giám (Tương Dương) tiến hành các nghi lễ của tục “Xủ vắn pợ mơ”. Cô dâu được đón về từ rất sớm để kịp làm thủ tục nhập gia tiên. Từ sáng sớm công tác chuẩn bị đã hoàn tất, với đầy đủ các lễ vật mừng dâu mới.

Theo phong tục, trong mâm lễ vía buộc chỉ cổ tay đón dâu mới phải có vò rượu, 2 chiếc cần có buộc sợi chỉ gai, 2 quả trứng gà luộc bổ đôi, thủ và các bộ phận của linh vật cúng cùng các đồ vật hồi môn.

Theo ông Lưu, tất cả các vật lễ đều được bố mẹ đẻ và ông bà mối chuẩn bị. Khi đón dâu về gia đình nội tiến hành làm vía buộc chỉ cổ tay, với những ý nghĩa cầu mong cho đôi trẻ hạnh phúc, sinh con đẻ cái, cùng chung sống đến đầu bạc, râu dài như sợi chỉ.

Ảnh trái sang, trên xuống: Bà mối trao đôi bông tai cho cô dâu mới; Cô dâu đón áo nhập gia; Buộc chỉ cổ tay cho cô dâu - chú rể. Ảnh: May Huyền

Theo truyền thống, việc cưới hỏi là việc hệ trọng của cả đời người nên được cả cộng đồng và các gia đình rất coi trọng. Khi con trai, con gái trưởng thành, muốn lấy vợ, gả chồng đều tự do tìm hiểu, không có sự sắp đặt của cha mẹ, tình yêu đôi trẻ đủ chín, nhà trai phải chủ động đi xin ông bà mối.

Ông bà mối ở đây không phải là người mai mối, mà là người có uy tín, am hiểu phong tục cưới hỏi trong bản, trong xã được gia đình nhà trai làm thủ tục nhờ làm ông bà mối và được xem như bố mẹ, thay gia đình nhà trai bàn bạc và quyết định các thủ tục cưới hỏi cho con trẻ. Các thủ tục của “Xủ vắn pợ mơ” cũng được ông bà mối cùng thầy mo đứng ra làm lễ. Sau đó, phải chọn ngày, giờ đẹp mới tiến hành nghi thức cầu phúc, cầu an rồi buộc chỉ cổ tay cho đôi trẻ.

Ông Kha Hồng Dung - Một người có uy tín ở khối Hòa Tây, thị trấn Thạch Giám (Tương Dương) cho biết: Mâm vía “Xủ vắn pợ mơ” khác với mâm vía thường, phải có vò rượu, 2 cần, có sừng, 2 quả trứng, có con lợn và chỉ 1 sợi chỉ gai. Sợi chỉ đó cùng buộc chồng và buộc vợ sau mới tách đôi ra, để 2 sợi chỉ quyến luyến với nhau. Khi cúng vía này cho đôi trẻ phải nhắc, khi ở trên trời họ đã là vợ chồng, sau khi hạ sinh xuống trần, thành trai, thành gái họ tiếp tục yêu nhau.

Cũng theo ông Dung, gia đình có rượu và lễ vật mới đi xin các thủ tục bên gái, xong mới đón dâu về nhà, làm vía “Xủ vắn”. Khi đặt mâm ra, ông mối lấy 2 quả trứng chia đôi cho 2 người ăn, sau đó buộc 1 sợi chỉ cổ tay, tay phải chéo nhau, tay chàng trai ở bên trên, con gái ở dưới, trứng cũng vậy, trai ăn miếng úp trên, gái ăn miếng úp dưới, sau đó uống rượu cần chung đôi, 2 vòi phải chéo nhau, vợ chồng phải uống hết 2 sừng rượu, không để vơi mà cũng không để cạn.

Theo quan niệm của người Thái, đàn ông có 7 vía, đàn bà có 9 vía, khi cùng về chung sống với nhau thì hồn vía cũng được gọi về chung một nhà. Chính vì thế, khác với các lễ buộc chỉ cổ tay để giữ vía cầu an, lễ “Xủ vắn pợ mơ” mang ý nghĩa lớn là cầu hạnh phúc. Đặc biệt, trong lễ buộc chỉ cổ tay anh em, họ hàng bên nội còn có những món quà rất ý nghĩa như: váy, áo, khăn piêu, thắt lưng, chăn, màn, đệm, gối, vải xô hay ai có điều kiện hơn thì mừng vòng kiềng, lắc tay, hoa tai, nhẫn vàng, bạc, trâm cài đầu, xà tích, cho đôi trẻ làm của hồi môn, với mong muốn đôi con trẻ mãi mãi hạnh phúc, đủ đầy.

Ông bà mối chia đôi quả trứng cho vợ chồng trẻ. Ảnh: May Huyền

Ông Vi Sắt Son - Giám đốc Trung tâm VH-TT&TT huyện Tương Dương cho biết: “Khi nhà trai cưới con dâu về, họ làm tục, làm vía buộc chỉ cổ tay, đây là nét đẹp, với ý nghĩa chúc cho vợ chồng xây dựng gia đình hạnh phúc trăm năm, con cái đầy đủ. Huyện Tương Dương có đề án bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó đã phục dựng lễ buộc chỉ cổ tay, tạo tiền đề cho đôi nam nữ thấy trách nhiệm của mình để xây dựng gia đình hạnh phúc, xây dựng xã hội tốt đẹp”.

Với nhiều cách làm hay, nhiều đề án bảo tồn và lưu giữ giá trị truyền thống của đồng bào các dân tộc đã và đang được huyện Tương Dương triển khai, thực hiện sâu rộng trên toàn huyện. Theo đó, thực hiện nếp sống văn hóa mới, nhiều tập quán rườm rà, gây tốn kém trong cưới hỏi hay các tục lễ khác đã được các gia đình rút gọn. Nhưng với các phong tục được xem là nét đẹp, mang ý nghĩa sâu sắc đã ăn sâu vào tiềm thức của dân tộc như tục “Xủ vắn pợ mơ”, buộc chỉ cổ tay, uống rượu chung đôi hay một số sinh hoạt trong đời sống, tâm linh vẫn được đồng bào chú trọng lưu giữ.