Giải pháp nào để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam?

Tại công bố Báo cáo Phân loại thị trường chứng khoán mới nhất, Tổ chức FTSE Russell vẫn giữ nguyên Việt Nam ở lại nhóm thị trường cận biên và tiếp tục nằm trong danh sách theo dõi nâng hạng lên thị trường mới nổi hạng 2 kể từ tháng 9/2018. Ông Vũ Chí Dũng - Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã có cuộc trao đổi với báo chí liên quan vấn đề này.

P.V: Thưa ông, tổ chức FTSE Russell đã chính thức công bố Báo cáo Phân loại thị trường chứng khoán mới nhất. Ông có thể cho biết rõ hơn về những đánh giá của FTSE Russell về các vấn đề liên quan tới khả năng nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam?

Ông Vũ Chí Dũng – Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Ông Vũ Chí Dũng: Trong Báo cáo Phân loại thị trường mới nhất của FTSE Russell được công bố ngày 30/3, Việt Nam tiếp tục là thị trường cận biên (Frontier) và nằm trong Danh sách theo dõi khả năng nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging market).

Theo đánh giá của FTSE Russell, Việt Nam vẫn chưa đáp ứng tiêu chí “Chu kỳ Thanh toán (DvP)” và bị đánh giá là “Hạn chế” do thông lệ thị trường về việc kiểm tra sự sẵn có về vốn trước khi tiến hành giao dịch. Ngoài ra, tổ chức này cho rằng việc đưa ra một cơ chế hiệu quả để tạo thuận lợi cho giao dịch giữa các nhà đầu tư nước ngoài đối với các chứng khoán đã hoặc sắp đạt đến giới hạn sở hữu nước ngoài cũng được coi là quan trọng.

Bên cạnh việc đánh giá chính sách, các tổ chức xếp hạng còn đánh giá ở khía cạnh hoạt động thực tế của thị trường, thực thi các chính sách. Điều đó có nghĩa là những nhận định này không chỉ nhìn trên khía cạnh của cơ quan quản lý mà còn từ khía cạnh của các bên tham gia trên thị trường, đảm bảo tính khách quan khi đánh giá.

Với quan điểm đó, các tổ chức xếp hạng bên cạnh việc được cập nhật những nội dung mới về mặt chính sách phát triển và quản lý thị trường, họ còn trao đổi trực tiếp với các thành viên thị trường, các nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam để đánh giá về việc áp dụng các chính sách, sự liên kết giữa các chính sách của các ngành, ví dụ như tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại các ngành nghề khác nhau.

Trong đánh giá mới nhất, FTSE Russell cũng ghi nhận một số hoạt động mà Việt Nam đã thực hiện trong thời gian qua, đó là việc tổ chức các cuộc thảo luận tìm giải pháp tháo gỡ giữa các cơ quan quản lý thị trường có liên quan và các nhóm thành viên thị trường. Hệ thống giao dịch mới cũng đang được chạy kiểm thử nghiệm thu của người dùng bắt đầu từ tháng 2/2023 giữa Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) với các thành viên của mình.

Bên cạnh đó, kế hoạch triển khai Chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (NVDR) cũng đã bắt đầu được thực hiện, giúp nhà đầu tư nước ngoài giao dịch chứng khoán mà không phải lo lắng về giới hạn sở hữu nước ngoài.

P.V: Như ông vừa chia sẻ, bên cạnh một số nội dung khác, thì FTSE Russell có nhấn mạnh tới 2 vấn đề đó là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch và giới hạn sở hữu nước ngoài. Xin ông cho biết cụ thể hơn về các giải pháp để tháo gỡ vướng mắc trong tiến trình nâng hạng, nhất là đối với hai nội dung trên?

Ông Vũ Chí Dũng: Trên tinh thần chủ động tích cực rà soát các nội dung còn vướng mắc về nâng hạng, UBCKNN đã tổ chức nhiều cuộc làm việc với các bên có liên quan để trao đổi, tìm giải pháp tháo gỡ các vấn đề còn tồn tại. Chúng tôi cũng giữ sự trao đổi mang tính xây dựng với các tổ chức xếp hạng nhằm cung cấp kịp thời làm rõ các thông tin liên quan.

Đối với những tiêu chí chính còn vướng mắc theo đánh giá của tổ chức xếp hạng, UBCKNN cũng đã có báo cáo Bộ Tài chính một số giải pháp để giải quyết hai vướng mắc chính trong đánh giá tiêu chí nâng hạng trong thời gian tới.

Theo đó, đối với yêu cầu ký quỹ trước giao dịch, hiện tại, Việt Nam vẫn quy định phải đảm bảo đủ tiền và chứng khoán trước giao dịch theo các quy định tại Thông tư 120/2020/TT-BTC; trong khi đó, yêu cầu của các tổ chức xếp hạng thì “Không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch”. Do vậy, phương án để có thể tháo gỡ được đặt ra thông qua việc triển khai đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho thị trường cơ sở và dần tiến tới giảm ký quỹ trước giao dịch.

Hiện nay, VSDC và Ủy ban Chứng khoán đã chuẩn bị 2 mô hình xây dựng CCP cho thị trường cơ sở, trong đó: Mô hình 1 là khi ngân hàng lưu ký được chấp thuận là thành viên bù trừ; và mô hình 2 là khi ngân hàng lưu ký không được chấp thuận là thành viên bù trừ. Trong thời gian qua, Ủy ban Chứng khoán và VSDC đã tích cực làm việc với các cơ quan liên quan để có các trao đổi kỹ thuật chi tiết nhằm tháo gỡ vướng mắc về quy định ký quỹ.

Còn đối với tỷ lệ sở hữu nước ngoài, giải pháp được đưa ra là cần quy định rõ phương pháp xác định giới hạn sở hữu nước ngoài đối với từng ngành nghề kinh doanh. Trong đó, cần quy định rõ danh mục ngành nghề kinh doanh tương ứng với tỷ lệ sở hữu nước ngoài đang được quy định cụ thể trong các điều ước quốc tế và pháp luật chuyên ngành.

Vấn đề giới hạn về sở hữu nước ngoài không chỉ thuộc thẩm quyền của UBCKNN mà cần sự phối hợp nghiên cứu và giải quyết giữa các bộ, ngành khác nhau. Trong thời gian qua, để gỡ vướng cho vấn đề này, UBCKNN đã tổ chức một số cuộc họp với các tổ chức xếp hạng, thành viên thị trường, và các cơ quan quản lý ở các bộ, ngành để trao đổi đưa ra các phương án xử lý.

P.V: Thưa ông, mặc dù cơ quan quản lý đã rất nỗ lực trong việc tìm giải pháp nâng hạng thị trường, tuy nhiên chắc hẳn phải cần nhiều thời gian. Vậy trước mắt, cơ quan quản lý đã và sẽ có những giải pháp gì để khắc phục vấn đề room ngoại, từ đó thu hút dòng vốn ngoại vào thị trường chứng khoán Việt Nam?

Ông Vũ Chí Dũng: Nâng hạng thị trường là một quá trình tương đối dài, đòi hỏi nhiều nỗ lực để tạo ra những thay đổi về nội lực cũng như chính sách pháp lý. Để gỡ vướng cho vấn đề giới hạn room ngoại, một trong những giải pháp trước mắt là triển khai NVDR. Việc quy định NVDR để giúp các nhà đầu tư nước ngoài muốn giao dịch cổ phiếu của các công ty đại chúng đã hết room ngoại hoặc thuộc ngành nghề có điều kiện. Luật Chứng khoán 2019, Luật Doanh nghiệp 2020 và Nghị định 155/2020/NĐ-CP đã đặt ra quy định khung liên quan đến NVDR, tạo tiền đề cho việc xây dựng khung pháp lý để triển khai sản phẩm sau này.

Bên cạnh đó, để triển khai NVDR cần phải chuẩn bị về hệ thống giao dịch, cơ chế vận hành cũng như các quy định hướng dẫn cụ thể… Thông qua Chương trình Phát triển thị trường vốn chung (J-CAP), Ngân hàng Thế giới hiện đang hỗ trợ UBCKNN tìm kiếm chuyên gia xây dựng Đề án Nghiên cứu NVDR cho thị trường chứng khoán.

Ngoài ra, giải pháp triển khai công bố thông tin giao dịch ngoài biên độ của nhà đầu tư nước ngoài đối với các cổ phiếu đã hết room ngoại cũng được nghiên cứu. Đây là giải pháp cung cấp các thông tin về các giao dịch ngoài biên độ của nhà đầu tư nước ngoài bao gồm cả thông tin về giá, theo sát với thời gian thực. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi phải thực hiện nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin cần thiết của các Sở giao dịch chứng khoán và các công ty chứng khoán.

P.V: Xin cảm ơn ông!./.