Hai bức ảnh nổi tiếng thời đánh Mỹ
(Baonghean) - Giặc Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc XHCN với âm mưu biến nước ta trở về thời kỳ “đồ đá”. Chúng huy động các loại máy bay hiện đại như “thần sấm”, “con ma”… kể cả pháo đài bay B52 rải thảm ngày đêm hủy diệt cuộc sống của chúng ta. Quân dân ta đã dũng cảm chiến đấu, bắn rơi nhiều máy bay, bắt sống nhiều tên giặc lái. Thời điểm ác liệt ấy, Phan Thoan đã có mặt tại rừng núi Hương Khê (Hà Tĩnh). Khi chiếc máy bay Mỹ vừa bị lưới lửa phòng không ta bắn rơi, tên giặc lái nhảy dù xuống đất liền dùng máy điện thoại kêu cứu.
Chiếc trực thăng bay vào khu vực có sóng điện thoại tìm kiếm tên phi công, nó bay lượn loanh quanh sà xuống rừng cây rậm rạp và cũng bị ta bắn hạ. Các lực lượng ta đã kịp thời vây bắt tên giặc Mỹ cao lênh khênh là William Adraw Rovinson đảm nhiệm bắn súng máy trên trực thăng. Áp giải tên giặc từ trong rừng ra có anh bộ đội và nữ dân quân nhỏ nhắn đại diện cho lực lượng vũ trang ta. Phan Thoan đã kịp thời bấm máy thu vào ống kính trọn vẹn hình ảnh khoảnh khắc kỳ diệu này. Đêm đó, ông tranh thủ tráng phim làm ảnh gửi gấp ra Hà Nội để in báo và triển lãm. Nhà thơ Tố Hữu đến xem, xúc động viết tặng mấy câu thơ:
O du kích nhỏ dương cao súng,
Thằng Mỹ lênh khênh bước cúi đầu.
Ra thế to gan hơn béo bụng,
Anh hùng, đâu cứ phải mày râu!
1/1967 (Tố Hữu)
Lúc đầu, bức ảnh đặt tên “Uy thế không lực Hoa Kỳ!”, sau nhờ có thơ Tố Hữu được cắt cúp thành “O du kích nhỏ” được Huy chương Vàng tại Xôphia (Bungari) năm 1968, được chọn trưng bày nhân Đại hội liên hoan thanh niên và sinh viên thế giới lần thứ 9 ở Bungari với 138 nước tham dự, bức ảnh được phóng cao 8m trưng bày tại Thủ đô Lahabana (CuBa).
O du kích nhỏ (ảnh Phan Thoan) và Tấm lòng của người việt Nam (ảnh Từ Tiện)
Nữ văn sỹ Pondra Cacti (Ấn Độ) bình luận: “Tôi đã xem nhiều bức ảnh của nhân loại, nhưng chưa có bức ảnh nào làm tôi rung động như bức ảnh này… Từ bức ảnh này, thế giới chẳng những đã hiểu thêm sự chiến đấu anh hùng của dân tộc Việt Nam mà còn biểu hiện lòng khâm phục tha thiết!”.
Cũng từ bức ảnh này, các nhà quay phim Nhật bản đã hợp tác với xưởng phim Việt Nam mời ông Robinson năm xưa sang thăm Việt Nam và gặp lại O du kích nhỏ, người trong ảnh là chị Nguyễn Thị Kim Lai giải anh ta về trại giam.
Cuộc hội ngộ này thật lý thú, Phan Thoan lại trở thành một nhân vật của câu chuyện ly kỳ giữa hai thái cực, kẻ thù và người bạn! Một hành xử nhân đạo của truyền thống Việt Nam.
Năm 2007, “O du kích nhỏ” của NSNA Phan Thoan được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Đúng ngày 19/5/1972, các trận địa phòng không chúng ta sẵn sàng lập công chào mừng ngày sinh Bác Hồ. Trưa hôm đó, chiếc máy bay F4, còn gọi là “con ma”, bay vào đánh phá Hà Tĩnh đã bị trận địa phòng không Rú Nài, Thị xã Hà Tĩnh bắn rơi bốc cháy, chiếc dù bật ra khỏi máy bay rơi xuống cách đồng Thạch Trung. Từ Tiện đã có mặt tại hiện trường lúc cô y tá Trần Thị Sâm đang băng bó cho giặc lái Mỹ tên Opranicon. Với sự nhạy cảm của người làm nghề, Từ Tiện bấm máy ảnh và âm thầm lưu giữ ký ức về chiến tranh.
Ngày thống nhất nước nhà, 2 tỉnh Nghệ An – Hà Tĩnh hợp nhất, được biết cô y tá Trần Thị Sâm bán gạo tại chợ Hà Tĩnh. Nhờ anh Bính (Tỉnh đội Hà Tĩnh) dẫn đường, chúng tôi tìm được chị. Từ Tiện tặng chị bức ảnh đang băng bó cho tên giặc lái Mỹ, lúc này chị mới biết có người chụp ảnh.
Kỷ niệm 30 năm thành lập Hội Nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam, Hội tổ chức Triển lãm những bức ảnh chưa được công bố. Từ Tiện gửi tác phẩm “Tấm lòng người Việt Nam” dự thi, được tặng Huy chương Vàng đồng hạng. Ngắm kỹ bức ảnh ta thấy cô y tá xinh đẹp với vẻ mặt nhân hậu đang băng vết đạn tên lửa cứa vào mặt tên giặc lái trong nỗi đau đớn, chán chường bên cửa hầm chữ A. Sau này, nhiều nhà báo tìm đến gặp chị Sâm tại nhà riêng để phỏng vấn chị. Chị trả lời đơn giản: “Tên phi công nhảy dù xuống đất, máu chảy nhiều, là y tá tôi được trên ra lệnh tôi đã cứu chữa cho nó. Mình là người làm nghề y thì mình phải cứu chữa. Lương y như từ mẫu…”.
Hai bức ảnh nổi tiếng thời đánh Mỹ, là niềm tự hào của chúng ta trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước!
NSNA: Bùi Xuân Lương
