Kẻ thù mới của Mỹ là bạn mới của Nga?

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại Hội nghị G7 ở Canada hồi tháng 6. Ảnh: Reuters

“Châu Âu không thể tiếp tục dựa vào Mỹ để có được an ninh cho mình”, Tổng thống Pháp trong một bài diễn văn về chính sách đối ngoại gần đây tại Paris khẳng định.

Các quan hệ giữa Mỹ và Pháp từng cho thấy một khởi đầu đầy hứa hẹn trong năm nay. Những sự tương tác “động chạm” giữa Donald Trump và Macron trong hội nghị thượng đỉnh hồi tháng 4, khi 2 vị nguyên thủ cùng trồng cây trên bãi cỏ ở Nhà Trắng. Từ những cảnh tượng ấy, người ta chẳng bao giờ đoán được rằng chỉ vỏn vẹn 1 tháng sau đó, 2 đồng minh này sẽ quay lưng với nhau.

Vết rạn đầu tiên trong các quan hệ xảy ra sau khi Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân lịch sử với Iran. Lúc ấy, ngay khi hay tin Trump rút khỏi thỏa thuận, Bộ trưởng Kinh tế Pháp đã hối thúc châu Âu ngừng hành xử như “những kẻ chư hầu của Mỹ” và tiếp tục giao thương với Tehran bất chấp điều mà “cảnh sát kinh tế toàn cầu” ấp ủ trong tương lai.

Các khoản thuế nhập khẩu của Trump đánh vào thép và nhôm hồi tháng 9 đã khơi mào làn sóng phản đối trên toàn cầu và hành động trả đũa từ phía Liên minh châu Âu (EU). Macron đã gọi các biện pháp này là “bất hợp pháp” và cảnh báo “chủ nghĩa quốc gia về kinh tế dẫn tới chiến tranh”, nói thêm rằng đây chính xác là “điều đã xảy ra vào những năm 1930”.

“Việc tái định dạng các quan hệ xuyên Đại Tây Dương dưới thời Tổng thống Trump đã đi rất xa”, Yury Rubinsky - người đứng đầu Trung tâm nghiên cứu Pháp thuộc Viện hàn lâm Khoa học Nga nhận định, nói thêm rằng chính Washington khơi mào sự thay đổi như vậy.

Nhà báo độc lập Luc Rivet có cách diễn đạt khác: “Câu chuyện tình giữa châu Âu và Mỹ đã chấm dứt trong sự tranh cãi ầm ĩ”.

Bạn và thù

Xe tăng diễu hành trên đại lộ Champs Elysee, Paris nhân dịp Quốc khánh Pháp. Ảnh: AFP

Rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran, từ bỏ hiệp ước Paris, và áp thuế nhôm và thép - giọng điệu cứng rắn của Nhà Trắng dường như đang đẩy EU ngày càng xa Washington. Trên thực tế, Trump đã “dựng sân khấu” cho vết rạn giữa Mỹ với khối nước này trong chiến dịch tranh cử tổng thống, khi ông gọi liên minh này là một “hố địa ngục” và một “mớ hỗn độn”. Sau đó, khi đắc cử, Trump lưu ý rằng Mỹ có “rất nhiều kẻ thù”, bao gồm cả EU.

Đó là lý do vì sao trong bài diễn văn về an ninh EU, nhà lãnh đạo Pháptuyên bố ông muốn khởi động một cuộc đánh giá về an ninh liên quan đến tất cả đối tác của châu Âu, kể cả Nga. Nhiều ngày sau đó, trong một buổi họp báo nhân chuyến thăm Helsinki, Macron quả quyết rằng “việc có một quan hệ chiến lược với Thổ Nhĩ Kỳ cũng như với Nga đem lại sự ổn định, điều trong dài hạn sẽ đem lại thêm sức mạnh và sự gắn kết” là có ích cho EU.

Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov tin rằng lập trường của Macron không phải hình thành trong một sớm một chiều. “Đường hướng hành động của Mỹ trên đấu trường quốc tế khiến ai cũng phải suy nghĩ”, ông nói.

Không một quốc gia nào với “chút ít tự trọng” có thể khoan nhượng khi các chính sách của họ bị ép buộc, nhà ngoại giao cấp cao của Nga lưu ý.

Yury Rubinsky - người đứng đầu Trung tâm nghiên cứu Pháp thuộc Viện hàn lâm Khoa học Ngakhẳng định, khi Macron đề cập đến Nga, phần lớn ông đang nhắc đến cuộc khủng hoảng tại Syria và nhất là việc tái xây dựng đất nước chịu thiệt hại bởi chiến tranh này sau khi cuộc xung đột qua đi. Ông đặt câu hỏi: “Toàn bộ người di cư sẽ về đâu khi cuộc chiến kết thúc? Ai sẽ chi trả cho việc tái xây dựng đất nước này?”

Còn Rivet cho rằng, Macron, nhân vật trung tả tham vọng 40 tuổi, người hiện đang “rất muốn tìm kiếm một vai trò quốc tế quan trọng tại EU”, đã thất bại khi thực hiện nhiều trong số các tham vọng của mình. Tuy nhiên, nhà báo Rivet nhận định nhà lãnh đạo này có thể “dẫn đầu con đường hòa giải”. Thêm vào đó, Áo và Hungary, cũng như các đảng hoài nghi châu Âu chẳng hạn Sự lựa chọn thay thế cho nước Đức (AfD) và đảng Tập hợp Quốc gia của Pháp đang kêu gọi các quan hệ chặt chẽ hơn với Nga và hối thúc hủy bỏ trừng phạt.

Minh họa: Global Look Press

Châu Âu đang bắt đầu hiểu rằng trừng phạt chống Nga không có hiệu quả, trong khi nền kinh tế của họ phải gánh chịu. “Các cuộc vận động trong giới doanh nghiệp và nông nghiệp châu Âu trong thời gian dài đã nỗ lực thuyết phục các chính khách châu Âu dỡ bỏ những biện pháp trừng phạt chung, chủ yếu gây tổn hại cho kinh doanh nông sản của châu Âu”, Rivet nói.

Tuy nhiên, Rivet cũng thừa nhận, châu Âu hầu như không thể làm gì để đối đầu Washington. “Khả thi nhất, EU sẽ chỉ đàm phán để bảo vệ các công ty và sản phẩm của họ bán và giao thương với Mỹ, khỏi các đòn trừng phạt khác của Mỹ”, ông nói. Phát biểu về thỏa thuận hạt nhân Iran, Rivet cho rằng châu Âu “hoàn toàn không có gì” và “không thể làm gì để cứu” thỏa thuận này.

“Không công ty châu Âu nào dám chống lại chính phủ Mỹ về các đòn trừng phạt Iran. Châu Âu sẽ không thực sự đối đầu Mỹ về vấn đề Iran. Các nước châu Âu chắc chắn sẽ bại trận”, ông khẳng định.

Nhưng có thể châu Âu có khả năng xem xét kỹ lưỡng láng giềng phía Đông của họ hơn, thay vì quốc gia ở bên kia Đại Tây Dương. “Châu Âu hoàn toàn tê liệt khi họ phải ứng phó với Mỹ, ngoại trừ, tại sao không chứ, mở trở lại cánh cửa cộng tác với Nga”, Rivet phát biểu.