Hình hài chính quyền địa phương sau sáp nhập tỉnh, xã, bỏ cấp huyện

Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) vừa được Bộ Nội vụ xây dựng đưa ra nhiều nội dung mới liên quan đến mô hình chính quyền 2 cấp.

Không còn cấp huyện, bỏ thị trấn

Theo đó, Điều 1 của dự luật quy định về đơn vị hành chính gồm có: Tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh); đơn vị hành chính dưới cấp tỉnh gồm: xã, phường, đặc khu tại hải đảo (sau đây gọi chung là cấp cơ sở).

Trong đó, đặc khu tại hải đảo do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập phù hợp với quy mô dân số, diện tích tự nhiên, điều kiện địa lý, dân cư, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Ngoài ra, dự luật cũng quy định đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định thành lập.

Điều 2 của dự luật quy định về tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính. Cụ thể, chính quyền địa phương ở nông thôn gồm chính quyền địa phương ở tỉnh, xã. Chính quyền địa phương ở đô thị gồm chính quyền địa phương ở thành phố trực thuộc Trung ương, phường. Chính quyền địa phương ở hải đảo là chính quyền địa phương ở đặc khu.

Dự thảo luật quy định chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp cơ sở đều tổ chức HĐND và UBND. HĐND hoạt động theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số.

Bộ Nội vụ đề xuất tổ chức lại các đơn vị hành chính cấp xã hiện nay để hình thành các đơn vị hành chính cấp cơ sở gồm: xã, phường và đặc khu ở hải đảo; bỏ thị trấn với diện tích tự nhiên và quy mô dân số đạt từ 300% trở lên tiêu chuẩn của cấp xã theo quy định hiện hành.

Đa số nhiệm vụ, quyền hạn của huyện giao cho xã

Bộ Nội vụ cũng đề xuất sửa đổi quy định về phân định nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp cơ sở.

Cấp tỉnh tập trung ban hành cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch, quản lý vĩ mô, các vấn đề có tính chất liên vùng, liên cơ sở, vượt quá năng lực giải quyết của cơ sở, đòi hỏi chuyên môn sâu và đảm bảo tính thống nhất trên toàn cấp tỉnh.

Ngoài các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh theo quy định hiện hành thì chuyển một số nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện (trước khi giải thể) vượt quá khả năng thực hiện của chính quyền địa phương cấp cơ sở (mới sau xếp).

Cấp cơ sở là cấp tổ chức thực hiện chính sách (từ Trung ương và cấp tỉnh), tập trung vào các nhiệm vụ phục vụ người dân, trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản...

Ngoài các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định hiện hành thì chuyển đa số nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện để giao cho chính quyền địa phương cấp cơ sở.

Theo đó, chuyển đa số nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương huyện cho chính quyền địa phương xã.

Và chuyển đa số nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương quận, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, thị xã cho chính quyền địa phương phường.

Với nguyên tắc ưu tiên cho cấp cơ sở, nếu cấp cơ sở thực hiện tốt thì phân quyền, phân cấp cho cấp cơ sở thực hiện; trừ các công việc vượt quá khả năng thì mới giao cấp tỉnh thực hiện.

Dự thảo luật quy định căn cứ tình hình thực tiễn, chính quyền địa phương cấp tỉnh đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền các nhiệm vụ, quyền hạn của mình cho chính quyền địa phương cấp cơ sở.

Đặc biệt là đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương phường để quản lý và phát triển đô thị, phát triển kinh tế đô thị và đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương đặc khu để trao quyền tự chủ trong quản lý Nhà nước ở khu vực hải đảo.

Cơ cấu tổ chức cấp cơ sở thiết kế như cấp huyện nhỏ

Về tổ chức bộ máy của chính quyền địa phương cấp tỉnh cơ bản giữ như quy định hiện hành. Dự thảo luật chỉ tăng số lượng số lượng thích hợp đại biểu HĐND cấp tỉnh cho phù hợp với việc sáp nhập và bổ sung quy định Ủy viên của Ban của HĐND cấp tỉnh có thể là đại biểu hoạt động chuyên trách do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định để kế thừa quy định tại các Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị.

Về tổ chức bộ máy chính quyền địa phương cấp cơ sở, dự thảo luật quy định về cơ cấu tổ chức của HĐND và UBND cấp cơ sở (xã, phường, đặc khu) cơ bản thiết kế như đối với HĐND và UBND cấp huyện (trước khi giải thể) nhưng có quy mô nhỏ hơn.

Theo đó, số lượng đại biểu HĐND cấp cơ sở tối đa là 40 đại biểu (riêng đối với các xã do có vị trí biệt lập không tiến hành tổ chức lại nếu có quy mô dân số ít thì cơ bản giữ nguyên như quy định của Luật hiện hành); HĐND cấp cơ sở có 2 Ban là Ban Pháp chế và Ban Kinh tế - Xã hội; UBND cấp cơ sở được tổ chức các cơ quan chuyên môn với số lượng phù hợp.

Đề xuất UBND cấp cơ sở có 5 cơ quan chuyên môn, gồm: Văn phòng (tham mưu thực hiện nhiệm vụ chung của Đảng ủy, HĐND, UBND cấp cơ sở); Phòng Kinh tế (đối với xã, đặc khu) hoặc Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị (đối với phường và đặc khu Phú Quốc); Phòng Nội vụ-Tư pháp; Phòng Văn hóa-Xã hội và Trung tâm phục vụ hành chính công).

Dự thảo Luật kế thừa quy định hiện hành về kỳ họp thường lệ của HĐND mỗi năm ít nhất 2 kỳ và họp chuyên đề hoặc họp để giải quyết công việc phát sinh đột xuất.