Huyền thoại về nghĩa sỹ Cần Vương đạn bắn không xuyên

(Baonghean.vn) - Theo truyền thuyết dân gian, trong người Đốc binh Lang Văn Thiết luôn mang theo một vật hộ thân gọi là “chộng khụt”. Nhờ đó không cung tên, súng đạn nào có thể hại được ông.

» Giáo dân Nghệ An vạch trần sự biến chất của linh mục Nguyễn Đình Thục
 

Theo sử sách thì Đốc binh Lang Văn Thiết là một trong số rất ít nghĩa sỹ người dân tộc thiểu số hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi, khởi binh chống Pháp cuối thế kỷ 19. Người bản địa quen gọi ông là Đốc Thiết.

Đốc Thiết sinh năm 1850 ở bản Chiềng, làng Gia Hội, tổng Đồng Lạc nay là xã Châu Hội huyện Quỳ Châu (Nghệ An). Là con nhà gia thế, từ thời trẻ Đốc Thiết giao du rộng rãi với các chức sắc phong kiến miền tây bắc Nghệ An và tây Thanh Hóa. Ông có công lãnh đạo người dân chống nạn người Xá xâm lấn.

Khu tưởng niệm Đốc binh Lang Văn Thiết ở xã Châu Hội huyện Quỳ Châu. Di tích này được bộ Văn Hóa – Thông Tin cấp bằng Di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1998 (ảnh Trần Ngọc Lan).
Khu tưởng niệm Đốc binh Lang Văn Thiết ở xã Châu Hội huyện Quỳ Châu. Di tích này được bộ Văn hóa – Thông tin cấp bằng Di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1998. Ảnh: Trần Ngọc Lan.

Trong chuyến đi sang Trung Quốc, vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết dừng chân ở doanh trại của Đốc Thiết. Tại đây nhà vua đã giao nhiệm vụ cho ông phối hợp cùng nghĩa quân của Cầm Bá Thước ở miền núi Thanh Hóa nổi dây chống Pháp.

Cuộc khởi nghĩa do Đốc binh Lang Văn Thiết lãnh đạo cuối cùng đã bị chính quyền phong kiến – thực dân tắm máu. Đốc Thiết bị sát hạ hại tại làng Thanh Nga (xã Châu Nga – Quỳ Châu ngày nay) khi mới 47 tuổi. Tên ông hiện được đặt cho một con phố ở TP Vinh (Nghệ An).

Trong dân gia ngày nay vẫn truyền tụng nhiều có những giai thoại mà ở đó, Đốc Thiết là một anh hùng có sức mạnh vô song. Những huyền tích có phần khác so với sử sách ghi lại. Nhưng qua đó ta có thể thấy được sức sống bền lầu của hình tượng người anh hùng Lang Văn Thiết.

Bà Sầm Thị Khiêm trú bản Xăng 2 xã Châu Bính huyện Quỳ Châu dược dân bản xem như nguồn tư liệu sống về tri thức dân gian của cộng đồng. Bà nhớ được hang tram truyện dân gian, trong đó có cả chuyện về dân gian về Đốc Thiết.

Bà Khiêm ngày trước người Thái ở Quỳ Châu xưa có truyền tụng “Lai Đốc Thiết”. (truyện Đốc Thiết). Trong truyện này Đốc Thiết không cầm quân chồng Pháp mà đánh giặc Hoàn, Thưa. Đây là một bộ tộc thiện chiến chuyên cướp bóc các làng bản miền núi do hai người tên là Hoàn và Thưa đứng đầu.

Đốc Thiết luôn mang theo trong người một vật hộ thân gọi là “chộng khụt”. Nhờ thứ thần kỳ này mà ông có sức mạnh vô song, không gươm giáo, cung tên nào có thể hại được. Nhờ “chộng khụt” cùng sợ hỗ trợ của một đội quân ông đã đánh tan được “giặc Hoàn, Thưa”.

 Ngôi mộ Đốc Thiết. Theo truyền thuyết thì ông bị sát hại ở làng Thanh Nga cách đó gần 10km. Sau này, con cháu của ông đã chuyển phần mộ về vị trí hiện tại. Ảnh: Trần Ngọc Lan.
Ngôi mộ Đốc Thiết. Theo truyền thuyết thì ông bị sát hại ở làng Thanh Nga cách đó gần 10km. Sau này, con cháu của ông đã chuyển phần mộ về vị trí hiện tại. Ảnh: Trần Ngọc Lan.

Theo lời kể của bà Khiêm thì tù trưởng của bộ tộc Hoàn, Thưa là Hiền Mương (chủ mường) vùng Quỳ Châu ngày nay và có cuộc đời éo le đến nỗi phải trốn sang Lào sinh sống và lập nên một bộ tộc chuyên cướp bóc. Sau này thuộc hạ của ông ta xua quân về quê hương cũ cướp phá, giết hại người lành.

Đồn của Hoàn, Thưa ở cánh đồng Tổng Tàu thuộc xã Châu Tiến huyện Quỳ Châu này nay. Lúc đó ông Lang Văn Thiết giữ chức Đốc binh ở trong vùng mới cầm quân đi đánh dẹp. Ông tuyển chọn những người giỏi võ nghệ, gan dạ trong vùng ngày đêm luyện tập để chuẩn bị đánh trận. Sau cùng Đốc Thiết chỉ chọn 3 người cùng mình đi đánh úp đồn giặc. Một người là quan Thừa phái, 2 người còn lại là lý trưởng tên là Phu và Quỳnh.

Nhờ có sự bảo vệ của “chộng khụt”, đội quân 4 người của Đốc Thiết đã đánh cho toán quân cướp bóc phải bỏ đồn rời đi. Sau khi trở về, Đốc Thiết nghĩ rằng, giặc sẽ quay lại báo thù. Ông liền đem theo vợ con trốn sang quê vợ ở miền tây Thanh Hóa. Lý Quỳnh và vị Thừa phái họ Sầm đưa gia đình Đốc Thiết trốn đi.

Trên đường chạy đến vùng giáp ranh với Thanh Hóa, Đốc Thiết chợt xây xẩm mặt mày và chảy máu cam. Ông biết số mệnh mình đã tận liền giao vợ con cho Lý Quỳnh và dặn: “Tôi biết mình sẽ chết. Anh hãy đưa vợ con tôi về họ ngoại, đừng để  dòng giống tuyệt tự. Rồi anh hãy lấy vợ tôi, thay tôi yêu thương, săn sóc.”

Đốc Thiết trở về đến Mường Mừn (xã Châu Nga – Quỳ Châu ngày nay) thì dừng nghỉ qua đêm trong một căn nhà sàn. Tối đó, trong lúc Đốc Thiết chủ quan, trút bỏ kiếm và “chộng khụt” đi ra ngoài thì bị bắn chết. Lúc đó tướng giặc bắt quân lính cắt lấy đầu Đốc Thiết đem treo trên cây táo. Ngày nay nơi là khu di tích Đền thờ Đốc Thiết ở xã Châu Hội (Quỳ Châu).

Cạnh ngôi mộ của Đốc binh Lang Văn Thiết là cây táo, tương truyền là nơi người Pháp đã cho treo thủ cấp của ông để thị uy. Theo người dân bản địa cây táo này có sức sống mạnh mẽ.. Nó đã nhiều lần bị đốn hạ nhưng đã mọc lại chỉ sau một thời gian ngắn (ảnh Trần Ngọc Lan).
Cạnh ngôi mộ của Đốc binh Lang Văn Thiết là cây táo, tương truyền là nơi người Pháp đã cho treo thủ cấp của ông để thị uy. Theo người dân bản địa cây táo này có sức sống mạnh mẽ.. Nó đã nhiều lần bị đốn hạ nhưng đã mọc lại chỉ sau một thời gian ngắn. Ảnh: Trần Ngọc Lan.

Người dân Phủ Quỳ Châu còn truyền tụng khá nhiều câu chuyện về Đốc Thiết hầu hết đều mang màu sắc huyền thoại. Người ta kể rằng trên người Đốc Thiết lúc nào cũng mang theo thứ bùa phép khiến ông trở nên mình đồng da sắt, súng đạn, cung tên không bắn thủng. Ngoài ra còn chuyện Đốc Thiết đánh nàng Xanh Hanh, tuy là nữ nhưng có sức khỏe hơn người, chuyên gây điều ác.  

Hàng năm vào ngày thương binh – liệt sỹ (27/7) chính quyền địa phương vẫn tổ chức cho các em học sinh chăm ngoan, học giỏi tề tựu về di tích mộ Đốc Thiết để ôn lại truyền thống oai hùng trong công cuộc giữ nước của người vùng cao xứ Nghệ.

Hữu Vi

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.