Hy vọng từ thỏa thuận đột phá giữa Nga-Ukraine

Liên hợp quốc có vai trò quan trọng trong nhiều tháng đàm phán qua. Ảnh: Reuters

Đột phá ngoại giao

Các bộ trưởng của cả hai nước Nga và Ukraine đã đặt bút ký thỏa thuận do Liên hợp quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đứng ra làm trung gian tại Istanbul.

Bước đột phá này diễn ra sau nhiều tháng đàm phán, cùng những hứa hẹn sẽ dỡ phong tỏa các cảng trên Biển Đen để tạo điều kiện cho các loại ngũ cốc và hạt có dầu - những mặt hàng xuất khẩu quan trọng nhất của Ukraine - được vận chuyển qua lại an toàn.

Cho đến nay, Nga đã phong tỏa việc tiếp cận bằng đường biển tới các cảng đó, đồng nghĩa hàng triệu tấn ngũ cốc của Ukraine không được xuất khẩu sang nhiều quốc gia.

“Hôm nay, có một ngọn hải đăng trên Biển Đen. Một ngọn hải đăng của hy vọng - một ngọn hải đăng của sự khả thi - một ngọn hải đăng của sự thở phào nhẹ nhõm - trong một thế giới cần nó hơn bao giờ hết", ông Guterres phát biểu hôm thứ Sáu.

Ông nói thêm: “Thúc đẩy phúc lợi của nhân loại là động lực của các cuộc đàm phán này. Câu hỏi đặt ra không phải là điều gì tốt cho bên này hay bên kia. Trọng tâm được đặt vào những gì quan trọng nhất đối với người dân trên thế giới của chúng ta. Và chẳng nghi ngờ gì nữa - đây là một thỏa thuận vì thế giới”.

Ông Guterres cho biết, thỏa thuận này sẽ mang lại sự xoa dịu, thở phào cho các nước đang phát triển và giúp ổn định giá lương thực toàn cầu, "vốn đã ở mức kỷ lục ngay cả trước chiến sự - một cơn ác mộng thực sự đối với các nước đang phát triển".

Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) ước tính, 47 triệu người đã chuyển sang giai đoạn thiếu đói nghiêm trọng do hậu quả của cuộc chiến Ukraine và các quan chức phương Tây đã cáo buộc Nga lấy thực phẩm làm vũ khí.

Thỏa thuận này cũng sẽ cho phép các mặt hàng phân bón của Nga tiếp cận thị trường toàn cầu mà không gặp trở ngại nào. Nga là nước sản xuất phân bón lớn, mặt hàng vốn dĩ rất quan trọng để tối đa hóa sản lượng lương thực, và giá thành sản phẩm đã tăng cao kể từ cuối tháng 2.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cho biết "hàng triệu người sẽ giảm bớt nguy cơ thiếu đói" nhờ thỏa thuận này. Ông nói: “Trong những ngày tới, chúng ta sẽ thấy việc tàu thuyền bắt đầu lưu thông và nhiều quốc gia sẽ được thở phào nhẹ nhõm,” Erdogan nói.

WFP ước tính 47 triệu người lâm vào cảnh thiếu đói do cuộc khủng hoảng lương thực. Ảnh: Getty

Thỏa thuận có tác dụng như thế nào?

Theo thỏa thuận được ký hôm 22/7, các tàu chở ngũ cốc sẽ đi qua một hành lang an toàn ở Biển Đen dưới sự dẫn đường của các hoa tiêu Ukraine, rồi sau đó đi qua eo biển Bosphorus - một hành lang vận tải biển quan trọng ở Tây Bắc Thổ Nhĩ Kỳ - để tiếp cận thị trường toàn cầu.

Các tàu sẽ được các quan chức Nga, Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ kiểm tra trước khi đến Ukraine, để đảm bảo vũ khí không bị buôn lậu vào Ukraine.

Các tàu thuyền cũng sẽ được Trung tâm Điều phối chung (JCC) giám sát, trung tâm này sẽ được thành lập ngay tại Istanbul và bao gồm các đại diện từ Ukraine, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ.

Cả hai bên đã thống nhất rằng, không được tiến hành bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào bất kỳ tàu thuyền nào xuất phát từ các cảng đó ra khỏi lãnh hải vào Biển Đen.

Trước khi thỏa thuận được ký kết, Chính phủ Ukraine đã cảnh báo Nga về bất kỳ hành động khiêu khích nào. Mykhailo Podolyak, cố vấn cho tham mưu trưởng của Tổng thống Ukraine đã đăng lên Twitter hôm thứ Sáu: "Tàu Nga không được hộ tống vận chuyển và đại diện của Nga không được có mặt tại các cảng của chúng tôi".

Biển Đen vẫn sẽ chưa được gỡ mìn; một quá trình kéo dài và phức tạp mà các chuyên gia về mìn của Liên hợp quốc cũng như Thổ Nhĩ Kỳ và Ukraine, nhất trí là kế hoạch không có khả năng thành công. Thủy lôi ở Biển Đen đã gây trở ngại đáng kể cho những nỗ lực khởi động lại hoạt động xuất khẩu ngũ cốc, trong khi Ukraine và Nga đều cáo buộc đối phương đặt mìn tại vùng biển này.

Tầm quan trọng của xuất khẩu ngũ cốc

Ukraine và Nga đều là những nhà cung cấp thực phẩm quan trọng cho thế giới. Lúc bình thường, Ukraine - được biết đến là một trong những giỏ bánh mỳ của thế giới - xuất khẩu khoảng 3/4 lượng ngũ cốc mà nước này sản xuất. Theo số liệu của Ủy ban châu Âu, khoảng 90% số hàng xuất khẩu này được vận chuyển bằng đường biển, từ các cảng Biển Đen của Ukraine.

Do đó, chiến sự và tác động của nó đối với xuất khẩu ngũ cốc có những ảnh hưởng sâu rộng, đặc biệt là ở Nam bán cầu, nơi vốn phụ thuộc nhiều vào các mặt hàng này. Hồi tháng trước, Liên hợp quốc cảnh báo, việc gián đoạn sản xuất nông nghiệp của Ukraine và các sản phẩm còn tồn đọng không xuất khẩu được do cuộc chiến Nga - Ukraine có thể đẩy 49 triệu người vào nạn đói hoặc các tình trạng tương tự. Vụ thu hoạch năm nay đang được tiến hành ở Ukraine, làm tăng thêm tính cấp bách cho các cuộc đàm phán.

Liên hợp quốc hy vọng rằng, theo thỏa thuận này, 5 triệu tấn ngũ cốc xuất khẩu sẽ rời các cảng mỗi tháng, một con số tương đương với mức trước chiến tranh.

Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraine Oleksandr Kubrakov, mô tả thỏa thuận mà ông đã ký tại buổi lễ ở Istanbul là "một sự hỗ trợ lớn cho nền kinh tế Ukraine".

Mỹ và các quốc gia phương Tây khác đã ca ngợi thỏa thuận hôm 22/7, đồng thời khẳng định sẽ tập trung vào việc bảo đảm “Nga có trách nhiệm thực thi thoả thuận”.