Kim Liên Xuân này...

Hòa quyện nét xưa - nay

Từ lâu, trong tâm thức của những người con đất Việt, Kim Liên đã là miền-quê-chung. Nơi đây có “Làng Trù quê mẹ và Làng Sen quê cha” và cả tuổi thơ của Người Cha già dân tộc kính yêu... Trong hình dung, niềm tưởng nhớ của mọi người, Kim Liên thật đỗi hiền hòa, yên ả, với cánh đồng lúa vàng, đầm sen hương ngát; với giếng nước, sân đình và cả tiếng sáo diều vi vu trên đỉnh Chung Sơn. Nhưng, Xuân này hãy về với Kim Liên để cảm nhận những đổi thay mới mẻ...

Xã Kim Liên được công nhận xã nông thôn mới kiểu mẫu vào năm 2024..., với nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao; nhiều ngành nghề tiểu thủ công nghiệp và nhiều hàng quán, dịch vụ... Đường làng, ngõ xóm được chỉnh trang, mở rộng, vuông vắn. Hành lang giao thông thông thoáng, được lắp đặt hệ thống biển báo, biển chỉ dẫn.

Để đón Tết cổ truyền Ất Tỵ 2025, nhà nhà ở xã Kim Liên trang trọng treo cờ Tổ quốc trước hiên. Chị Trần Thị Lý (ở xóm Sen 1) đang cùng cháu con trang hoàng lại cổng nhà với hệ thống đèn led với dòng chữ Chúc mừng năm mới và hình ảnh cờ Đảng, cờ Tổ quốc. Chị Lý cười hồn hậu: "Người Kim Liên luôn ơn Đảng, ơn Bác nên cố gắng làm đẹp quê hương Người"...

Cũng với tâm tình đó, ông Vương Hoàng Đồng (78 tuổi), ở xóm Hoàng Trù chăm chút, chỉnh sửa, cắt xén lại hàng rào mạn hảo của gia đình để đón chào năm mới.

Khuôn viên nhà ông Vương Hoàng Đồng được quy hoạch rất đẹp; với vườn rau, ao cá, chuồng nuôi gia cầm quy củ; hệ thống cây cảnh với sanh, si và cả mai, đào khoe sắc thắm. Giữa khuôn viên là ngôi nhà cổ trăm năm tuổi bằng gỗ, lợp ngói vảy, xây dựng lối “5 gian, 1 mạch”. Được biết, ngôi nhà này hiện là 1 trong 5 ngôi nhà cổ đẹp nhất ở huyện Nam Đàn.

Ông chia sẻ: “Ngôi nhà được ông nội tôi xây từ năm 1926, đến nay, đã truyền qua 6 đời. Ngoài việc gìn giữ ngôi nhà nguyên bản, hưởng ứng phong trào xây dựng quê hương Bác Hồ sáng, xanh, sạch, đẹp, cách đây 15 năm, gia đình tôi đã trồng hàng rào xanh mạn hảo giống như hàng rào nhà Bác Hồ... Hàng rào được kiến tạo với tâm nguyện làm đẹp cho gia đình, làm đẹp cho quê hương”.

Ở xã Kim Liên nay vẫn còn lưu giữ, bảo tồn được một số nhà cổ trên dưới 100 năm tuổi, có nhà được xây dựng từ thời nhà Lê. Những ngôi nhà này phân bố rải rác ở các xóm. Nhà cổ ở nơi đây được làm từ các loại gỗ lim, mít, dổi. Với người dân xã Kim Liên, gìn giữ những ngôi nhà cổ là để bảo lưu nơi sinh hoạt ấm cúng, nghĩa tình; lưu giữ những truyền thống tốt đẹp của gia đình, dòng tộc. Đó là tinh thần đoàn kết, hiếu thảo, hiếu học - nét đẹp trong truyền thống văn hóa của người dân địa phương.

Gìn giữ nét xưa, níu giữ hồn làng. Những năm gần đây, ở xã Kim Liên đã dấy lên phong trào phục dựng giếng làng. Tất cả các xóm ở đây đều có giếng cổ. Với ý thức gìn giữ và phát huy giá trị di sản, người dân các xóm ở xã Kim Liên đã bàn nhau, góp công, góp của dựng lại giếng làng.

Giếng làng đầu tiên được phục dựng là giếng Liên Mẫu, tiếp đó là các giếng Phụ Đầm, Trọt Quan, Hồng Sơn, Vân Hội... Đến nay, toàn xã đã có 8 chiếc giếng làng được tôn tạo, xây dựng lại to đẹp hơn. Được biết, kinh phí tôn tạo giếng cổ là không hề nhỏ, ít thì 100 triệu đồng, nhiều là gần 1 tỷ đồng.

Bà Nguyễn Thị Sáu, sống cạnh giếng làng xóm Sen 1 cho hay: “Giếng có tên là giếng Đất hay giếng Trung Hòa. Ngày xưa, nước giếng Đất đã giúp người dân vượt qua bao mùa nắng lửa. Chúng tôi không thể nào quên công ơn tổ tiên xưa đào giếng, khơi nguồn, cũng như công ơn trời biển của Bác Hồ, nên đã cùng nhau khôi phục lại giếng. Giếng đã trở thành một di tích quý giá của làng”.

Kim Liên xanh

Vào dịp áp Tết, những ao sen ở xã Kim Liên "ngủ Đông để phát triển mạnh khi vào Xuân và rồi bừng lên khoe sắc vào mùa Hạ”, bà Nguyễn Thị Sáu - người dân xóm Sen 1 đã nói "văn vẻ" như vậy khi giới thiệu về những ao sen cạnh giếng cổ Trung Hòa. Trong dãy ao này có 2 sào ao của gia đình bà . Mấy năm nay, bà Sáu đã cho hàng xóm mượn trồng sen mà không thu phí. “Ao nuôi cá lời lãi chẳng bao nhiêu, thôi thì cứ để cho hàng xóm mượn trồng sen làm đẹp cho Kim Liên”.

Từ xa xưa, sen đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống người dân xã Kim Liên. Sen nở rộ trong ao nhà, sen tỏa hương thơm ở khắp nơi trong làng, sen đã làm nên tên làng... Những năm gần đây, với sự hỗ trợ của nhiều chương trình, dự án, cộng thêm chủ trương của xã, diện tích trồng sen ở xã Kim Liên đã mở rộng đáng kể, từ một vài héc-ta ban đầu nay đã lên đến trên 22 hé-ta. Cùng với đó, nhiều giống sen quý khác đã được đưa về như sen Đồng Tháp Mười, sen Huế, sen ngàn cánh, sen đỏ Bắc Kinh và sen Quan Âm.

Xã Kim Liên đã cho người dân thầu khoán diện tích ao, hồ thuộc đất công trồng sen mà không thu phí. Tuy nhiên, người dân phải đảm bảo sen luôn xanh, đẹp; chỉ được thu hoạch các sản phẩm từ sen và không được tự động hái hoa... Về Kim Liên vào mùa Hạ, sẽ thấy ngan ngát hoa sen: Sen nở nơi ao chuôm, cạnh đồng ruộng và cả trong nhiều chậu cảnh... làm tôn lên vẻ đẹp, giá trị văn hóa trên quê Bác.

Hoa sen không chỉ tạo ra một môi trường sinh thái đẹp mà còn góp phần phát triển nên một loại hình kinh tế xanh mới. Chị Trần Thị Thế - một người trồng sen nhiều năm qua cho biết: Sen phát triển rất nhanh, từ vài cụm ban đầu, chỉ sau 1 năm, sen đã tràn đầy ao mà không cần bỏ nhiều tiền, công chăm sóc. Các sản phẩm từ sen đều có thể bán từ hoa cho đến lá, hạt, ngó, củ... Hiệu quả kinh tế từ trồng sen lớn hơn rất nhiều so với nuôi cá, trồng lúa.

Trên địa bàn xã Kim Liên hiện đã có 1 Hợp tác xã Sen Quê Bác, chuyên thu mua tất cả các sản phẩm từ sen mà bà con trồng để chế biến thành nhiều sản phẩm từ sen như trà sen, chè sen, sữa hạt sen, kim chi sen, củ sen muối... Các sản phẩm này đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao, 4 sao. Các sản phẩm từ sen được ưa chuộng và bán rất chạy. Du khách về Kim Liên đều mong muốn có một món quà lưu niệm, quà tặng; các sản phẩm từ sen phù hợp với mong muốn đó. Cây sen đã tạo ra cơ hội phát triển kinh tế du lịch cho địa phương.

Hướng miền quê du lịch

Kim Liên những ngày giáp Tết như thêm phong quang, sạch, đẹp. Đi trên con đường ven hồ ở xóm Sen 2, đã thấy những ô khoảnh đất ven đường, trước mỗi hộ gia đình đều được trồng hoa. Gặp gỡ ông Vương Bá Tùng – Phó Chủ tịch UBND xã Kim Liên khi ông đang đi kiểm tra đường cờ, đường hoa, được ông chia sẻ: “Người dân Kim Liên đang chào đón năm mới với tinh thần vui tươi, phấn khởi, quyết tâm xây dựng quê hương giàu đẹp theo mong ước của Bác Hồ".

“

Những năm qua, công tác vệ sinh môi trường, tôn tạo cảnh quan luôn được chính quyền, người dân Kim Liên chăm lo. Xã đã xây dựng được rất nhiều mô hình đường, xóm “Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp”, cụm dân cư tiêu biểu như các xóm: Sen 2, Mẫu 6, Hồng Sơn. Các gia đình đều rất chủ động xây các tiểu cảnh, làm hàng rào xanh bằng cây chuỗi ngọc, mạn hảo, canh giới.

Ông Vương Bá Tùng – Phó Chủ tịch UBND xã Kim Liên (Nam Đàn).

Mỗi tuần vào ngày Chủ nhật, toàn thể người dân trong xã đều thực hiện dọn vệ sinh trước cửa nhà mình, đường làng, ngõ xóm và các địa điểm công cộng. Việc thu gom, xử lý rác thải đi vào quy củ, nề nếp. Người dân để rác thải sinh hoạt trong vườn nhà. Đến ngày mùng 5, 16, 25 hằng tháng sẽ đưa ra điểm tập kết rác của xóm để công ty vệ sinh môi trường thu gom. Việc xác định địa điểm tập kết này đã được các xóm họp dân, thống nhất, tránh tình trạng để rác bữa bãi, gây ô nhiễm môi trường.

Hướng tới xây dựng xã Kim Liên trở thành một làng quê du lịch, xã Kim Liên đã và đang tiếp tục lồng ghép các nguồn lực vào xây dựng nông thôn mới. Xã tập trung xây dựng các tuyến đường nội đồng đa chức năng, vừa phục vụ sản xuất, vừa phục vụ hoạt động du lịch, đồng thời khai thác các đặc trưng cảnh quan nông nghiệp để tạo nên thương hiệu khu vực. Hiện nay, đã có một số tuyến đường được hình thành chạy qua ruộng lúa, đồng hoa; kết nối khu dân cư – cơ sở sản xuất – cơ sở văn hóa phục vụ du lịch và canh tác.

Ngày giáp Tết, mùi hương trầm thoang thoảng cả xã Kim Liên. Từ nhà những hộ dân đang làm homestay, đã nghe văng vẳng lời ca, điệu ví vọng về. Ông Vương Bá Tùng cho biết: “Câu lạc bộ Dân ca ví, giặm Hồng Sơn đang tập luyện những tiết mục văn nghệ phục vụ chương trình mừng Đảng, mừng Xuân của xã. Dân ca Ví, giặm như máu thịt, như hơi thở của người dân xã Kim Liên từ nhiều đời qua. Ở xã Kim Liên hiện có khá nhiều câu lạc bộ Dân ca ví, giặm hoạt động thường xuyên, có chất lượng. Các câu lạc bộ luôn sẵn sàng phục vụ du khách khi có yêu cầu”.

“Đổi mới nông thôn đồng cao, ruộng thấp/ Máy gặt, máy cày đang rộn khắp quê hương/... Phải chăng quê hương mang nặng lời thề/ Lời Bác dặn năm xưa nay đã thành sức mạnh/Đại Huệ lớn lên trong ngàn cây xanh thắm/Sông Lam hiền hòa chở nặng cả phù sa”. Lời câu hát ví, giặm ở xã Kim Liên hôm nay nghe mộc mạc chân chất, nâng đỡ hồn người đi xa, vẫy gọi người trở về./.