Kinh tế tuần hoàn - chìa khóa chiến lược trong thời kỳ biến đổi khí hậu- Bài cuối: Kinh tế tuần hoàn - Những giải pháp đột phá trong thời gian tới

P.V: PGS.TS có thể nói rõ hơn về vai trò của chuỗi giá trị trong phát triển KTTH? Và đây có phải cũng là một giải pháp thúc đẩy mô hình này không?

PGS.TS Nguyễn Hồng Quân: Chuỗi giá trị tuần hoàn trong KTTH là mô hình tổ chức sản xuất - kinh doanh, trong đó mọi khâu (từ thiết kế, sản xuất, phân phối, tiêu dùng đến thu hồi - tái chế - tái sử dụng) đều được kết nối và vận hành theo nguyên tắc giảm thiểu chất thải, kéo dài vòng đời sản phẩm và tái tạo tài nguyên. KTTH cần được nhìn nhận ở góc độ hệ thống - bao quát toàn bộ vòng đời sản phẩm từ đầu vào, sản xuất, tiêu dùng đến tái chế và tái tạo. Trong mỗi giai đoạn, nếu biết kết nối hợp lý, chúng ta sẽ hình thành chuỗi giá trị tuần hoàn khép kín với sự tham gia của các bên liên quan.

Chẳng hạn, trong nông nghiệp, chất thải chăn nuôi có thể trở thành phân bón cho cây trồng, còn phụ phẩm nông sản lại được tái chế làm thức ăn chăn nuôi, hoặc năng lượng sinh học. Khi các khâu này vận hành đồng bộ, tài nguyên được sử dụng hiệu quả hơn, giảm phát thải và chi phí xử lý.

Chuỗi giá trị tuần hoàn không chỉ giúp giảm lãng phí tài nguyên mà còn tạo thêm giá trị gia tăng cho người dân và doanh nghiệp ở từng giai đoạn. Chuỗi giá trị tuần hoàn vì thế không có điểm kết thúc, mà là vòng lặp khép kín giữa các tác nhân: Nhà sản xuất, người tiêu dùng, đơn vị thu gom - tái chế và nhà hoạch định chính sách. Đây chính là một trong những giải pháp cốt lõi để thúc đẩy KTTH, bởi nó biến từng mắt xích riêng lẻ thành hệ thống hợp tác bền vững, cùng hướng tới phát triển xanh và lâu dài.

P.V: Theo PGS.TS, đâu là những giải pháp đột phá để thúc đẩy KTTH ở Việt Nam trong thời gian tới?

PGS.TS Nguyễn Hồng Quân: KTTH ở Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn tương tự các ngành kinh tế trong giai đoạn đầu phát triển, như thiếu đầu ra ổn định, quy mô nhỏ lẻ và hạn chế công nghệ. Vì vậy, cần có những chính sách đột phá, đồng bộ và thực chất để tạo động lực chuyển đổi.

Trước hết, Nhà nước cần phát huy vai trò kiến tạo, hoàn thiện thể chế, chính sách về đất đai, thuế, tín dụng và khoa học - công nghệ; đồng thời bố trí nguồn lực đủ mạnh để hỗ trợ sản xuất xanh. Các chính sách ưu đãi thuế, trợ giá cho sản phẩm tái chế, hữu cơ hay thân thiện môi trường sẽ khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và mở rộng quy mô. Cùng với đó, người dân, hộ sản xuất và doanh nghiệp nhỏ cần có tư cách pháp nhân rõ ràng để dễ dàng tiếp cận chính sách, vốn và công nghệ. Khi tham gia chính thức vào nền kinh tế, họ trở thành một phần của chuỗi giá trị tuần hoàn, góp phần mở rộng sức lan tỏa của mô hình.

Bên cạnh chính sách, cần thúc đẩy liên kết giữa Nhà nước - doanh nghiệp - viện, trường và tổ chức khoa học, hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phục vụ KTTH. Nhà nước định hướng và hỗ trợ, doanh nghiệp là trung tâm, còn khoa học - công nghệ chính là đòn bẩy tạo đột phá. Khi các yếu tố này vận hành đồng bộ, KTTH sẽ không chỉ là khẩu hiệu, mà trở thành trụ cột của tăng trưởng xanh và phát triển bền vững tại Việt Nam.

P.V: Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tuần hoàn hiện có những hoạt động cụ thể nào hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh, thưa PGS.TS?

PGS.TS Nguyễn Hồng Quân: Viện tập trung vào ba hướng: Một là nghiên cứu; hai là tư vấn, tham mưu chính sách và ba là đào tạo và kết nối các bên. Cụ thể, Viện tư vấn cho doanh nghiệp mô hình sản xuất tuần hoàn, hỗ trợ thiết kế sản phẩm xanh, tham gia các chương trình đổi mới sáng tạo về KTTH. Đồng thời, chúng tôi tham mưu cho các Bộ, ngành, địa phương trong xây dựng chính sách phát triển KTTH, tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm, tiếp nhận công nghệ mới.

Viện cũng phối hợp với các doanh nghiệp trong nước - trong đó có doanh nghiệp tại Nghệ An - đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, chế biến, nhằm thúc đẩy chuyển đổi theo hướng xanh và bền vững hơn.