Làng nghề 11 đời làm trống ở Thanh Chương

Về làng trống Văn Thượng, xã Đại Đồng, huyện Thanh Chương bất kể ngày đêm cứ đến gần làng nghề là đã nghe lách cách âm thanh đục đẽo, tiếng vào đanh tre khớp tang, tiếng bập bùng thử trống, tiếng máy cưa xẻ gỗ nghe thật vui tai.

Chúng tôi tìm về xưởng sản xuất trống lớn và lâu đời nhất của ông Phan Văn Cư (sinh năm 1959). Tại đây có đủ các loại trống từ trống chầu, trống lân, trống nhạc lễ, trống đại… đã hoàn thành chuẩn bị giao cho khách.

Ông Cư cho hay: "Nghề làm trống ở đây được truyền từ xã Hưng Tây, huyện Hưng Nguyên đến nay đã qua 11 đời. Nghề được duy trì quanh năm nhưng khoảng thời gian trước Tết và sau Tết là dịp nhận được nhiều đơn đặt hàng nhất, bởi các lễ hội hầu hết được tổ chức vào dịp này. Xưởng của tôi phải hoạt động hết công suất để kịp cung ứng cho khách hàng. Bình quân hàng tháng làm được từ 15-20 chiếc trống các loại".

Các loại trống được sản xuất rất đa dạng như trống đình làng, trống nhà thờ họ, trống chùa, trống hội, trống múa lân, trống rượu, trống trường học và trống giáo xứ.

Theo ông Cư, để tạo ra một chiếc trống đạt chuẩn, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, đòi hỏi tay nghề cao. Đầu tiên, nguyên liệu gỗ và da trâu, bò phải được chọn lọc kỹ lưỡng. Gỗ dùng để làm thân trống chủ yếu là gỗ mít vì có độ bền cao, ít bị nứt nẻ và cho âm thanh vang. Da trâu, bò phải còn tươi, chưa qua sơ chế để đảm bảo độ đàn hồi tốt nhất.

Sau khi chuẩn bị nguyên liệu, thợ tiến hành tạo hình cho thân trống, trong đó, công đoạn quan trọng nhất là xử lý da và bịt miệng trống. Người thợ cần kéo căng miếng da trâu, bò sao cho đều, đảm bảo không có nếp nhăn, sau đó cố định bằng đinh chốt làm từ tre già. Đây là bước quyết định chất lượng âm thanh của trống, đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm lâu năm. Trung bình, một chiếc trống có thể hoàn thành trong 3-5 ngày nếu đã có sẵn nguyên liệu, nhưng cũng có những loại trống lớn phải mất cả tháng mới hoàn thành.

Làng trống Văn Thượng hiện có 7 hộ tham gia làm nghề. Ngoài gia đình ông Phan Văn Cư còn có các hộ khác làm trống giỏi như hộ gia đình ông Phan Văn Tư, ông Ngũ Nhàn...

Nhờ tay nghề cao và uy tín lâu năm, hiện nay các cơ sở sản xuất trống ở xã Đại Đồng luôn có nhiều đơn đặt hàng, tạo công việc ổn định cho nhiều lao động địa phương. Mỗi xưởng trống thường xuyên sử dụng từ 3-4 lao động, với mức thu nhập trung bình từ 400.000 - 500.000 đồng/người/ngày. Sau khi trừ chi phí nguyên liệu và nhân công, các chủ xưởng có thể thu về hàng chục triệu đồng mỗi tháng. Đây là nguồn thu nhập quan trọng, giúp nhiều hộ gia đình có cuộc sống ổn định.

Hiện nghề làm trống cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn như nguồn nguyên liệu ngày càng khan hiếm, giá gỗ mít tăng cao, trong khi da trâu, bò cũng bị cạnh tranh bởi các ngành sản xuất khác như giày da. Ngoài ra, nghề này đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ và đam mê, nhưng lớp trẻ ngày nay ít quan tâm.

Dù gặp nhiều thách thức, nhưng nghề làm trống ở xã Đại Đồng vẫn có tiềm năng phát triển nếu được quan tâm và bảo tồn đúng cách. Việc hỗ trợ tìm kiếm nguồn nguyên liệu ổn định, kết hợp với đào tạo nghề cho thế hệ trẻ là giải pháp quan trọng để duy trì và phát huy giá trị của nghề truyền thống này. Không chỉ là một sản phẩm thủ công, những chiếc trống còn mang đậm bản sắc văn hóa, góp phần giữ gìn hồn cốt dân tộc và thúc đẩy kinh tế địa phương.