Lỗ hổng pháp lý trong thỏa thuận khoáng sản Mỹ - Ukraine

Một thỏa thuận khung nêu rõ Mỹ được tiếp cận nguồn thu từ tài nguyên thiên nhiên của Ukraine để đổi lấy sự đảm bảo an ninh. Nhưng giới chuyên gia cho rằng, thỏa thuận này được cho đang tồn tại những lỗ hổng pháp lý cần phải được lấp đầy trong các cuộc đàm phán của các nhà lãnh đạo hai nước gặp nhau tại Washington.

Theo Reuters, bản dự thảo thỏa thuận mà hãng tin này biết, nêu rõ việc thành lập "Quỹ đầu tư tái thiết" do Mỹ và Ukraine quản lý chung. Bản dự thảo có nội dung trấn an, nhưng Mỹ không cung cấp cho Kiev các đảm bảo an ninh mà họ mong muốn.

Dự kiến ​​thỏa thuận này sẽ được ký vào ngày 28/2 (theo giờ Washington), khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Thỏa thuận này dự kiến ​​Chính phủ Ukraine sẽ đóng góp 50% tiền mặt của bất kỳ tài sản tài nguyên thiên nhiên nào do nhà nước sở hữu vào quỹ. Nhưng thỏa thuận không cung cấp số tiền, mốc thời gian hoặc thông tin chi tiết về việc quản lý quỹ.

Brian McGarry - Phó Giáo sư luật quốc tế tại Đại học Leiden - người đã tư vấn cho các quốc gia đang phát triển về đàm phán hiệp ước cho biết, điều đó không có gì đáng ngạc nhiên và là điều mà người ta mong đợi từ một thỏa thuận khung.

"Nó tạo ra các nghĩa vụ hợp tác, nhưng không có bất kỳ cam kết cụ thể ràng buộc nào về bản chất quốc phòng. Đó chính xác là những gì chúng ta thấy trong thỏa thuận này. Mỹ đã không đưa ra những đảm bảo cụ thể" – chuyên gia McGarry cho biết.

Một nguồn tin ngoại giao yêu cầu giấu tên để thảo luận về các vấn đề nhạy cảm cho biết, văn bản này "có vẻ là một thỏa thuận khá tốt cho cả hai bên".

Mặc dù không có bảo đảm an ninh, các điều khoản được nêu trong khuôn khổ có thể là sự nhẹ nhõm cho Ukraine, với việc Tổng thống Trump từ bỏ yêu cầu ban đầu về khoản bồi thường 500 tỷ USD cho hỗ trợ quân sự đã được cung cấp.

Tổng thống Ukraine Zelensky cho biết ngày 26/2 rằng, thành công của thỏa thuận khoáng sản sẽ phụ thuộc vào các cuộc đàm phán với Tổng thống Trump, dù thiếu bảo đảm an ninh chắc chắn của Mỹ.

Tài liệu này có nói rằng các khoản tiền sẽ được tái đầu tư "để thúc đẩy sự an toàn, an ninh và thịnh vượng của Ukraine" sẽ được đưa ra trong một thỏa thuận quỹ nhằm giải quyết các khoản phân phối tài chính trong tương lai.

Tài liệu nêu rõ, Chính phủ Mỹ "sẽ duy trì cam kết tài chính dài hạn cho sự phát triển của một Ukraine ổn định và thịnh vượng về kinh tế", nhưng không nêu rõ điều đó có nghĩa là gì.

Chuyên gia McGarry nói thêm rằng, các chi tiết sẽ phải được giải quyết trong các cuộc đàm phán trong tương lai để có thể đưa đến một hiệp ước ràng buộc.

Phương pháp tiếp cận chưa từng có

Theo McGarry, một yếu tố nổi bật là dự thảo nêu rõ rằng, trong các cuộc đàm phán tương lai về quỹ, Ukraine và Mỹ "sẽ nỗ lực tránh xung đột với các nghĩa vụ của Ukraine" trên con đường gia nhập Liên minh châu Âu.

"Ít nhất về nguyên tắc cũng có sự ủng hộ chính trị thú vị cho quá trình đó", ông McGarry nói, trong bối cảnh Washington ngày càng có lập trường thù địch với EU.

Ukraine có trữ lượng 22/34 loại khoáng sản được EU xác định là quan trọng, bao gồm vật liệu công nghiệp và xây dựng, hợp kim fero, kim loại quý và kim loại màu, và một số nguyên tố đất hiếm.

Mục tiêu của Tổng thống Trump dường như có hai mặt. Thu hồi sự hỗ trợ tài chính và quân sự của Mỹ cho Ukraine, và hạn chế sự phụ thuộc của Mỹ vào nguồn lực của Trung Quốc.

Trung Quốc, quốc gia mà Tổng thống Trump đã đe dọa sẽ tiến hành chiến tranh thương mại, là nước sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới – nguồn tài nguyên được sử dụng để sản xuất nam châm trong xe điện, vũ khí và đồ điện tử.

Giáo sư luật quốc tế Tim Meyer của Đại học Duke cho biết, thỏa thuận khung không đề cập đến cơ chế giải quyết tranh chấp và phần chia sẻ của Washington trong quỹ tương lai cũng vẫn đang được thảo luận.

Ông cho biết: "Thỏa thuận này cho thấy một số sự không chắc chắn từ phía Mỹ về việc liệu chính phủ có thẩm quyền để nắm giữ loại quyền lợi trong quỹ như thỏa thuận đã đề cập hay không", đồng thời nói thêm rằng một thỏa thuận quỹ được đàm phán có thể sẽ cần sự chấp thuận của Quốc hội.

Guillermo Christensen, chuyên gia về an ninh quốc gia và thương mại quốc tế tại Công ty Luật K&L Gates của Mỹ cho biết, khuôn khổ này cung cấp "một cách tiếp cận độc đáo và chưa từng có", chưa từng thấy trong các thỏa thuận quốc gia khác.