Lý giải nguyên nhân Thành phố Vinh ngập lụt chưa từng có

Bởi địa hình, địa thế của thành phố Vinh rất thuận tiện trong tiêu thoát lũ, phòng chống lụt, vì vậy, đã có những băn khoăn. Báo Nghệ An tìm nguyên nhân để giải đáp vấn đề này.

Trạm bơm Bến Thủy dừng hoạt động 7h

Khảo sát tại Trạm bơm Bến Thủy, người dân sống ở vùng lân cận xác nhận, trưa ngày 16/10, thời điểm nước lụt dâng cao nhất thì toàn bộ khu vực, trong đó có trạm bơm bị ngập nặng, nước mưa tràn qua cả đường quanh chân núi Quyết.

Lực lượng chức năng phải dùng xuồng cứu hộ để giúp dân bị ngập. Ảnh: Quang An

Theo ông Hoàng Hồng Khanh - Giám đốc Công ty quản lý và phát triển hạ tầng đô thị TP Vinh thì vào 12 giờ trưa ngày 16/10, mực nước tại trạm dâng cao nhanh chóng gây nguy cơ ngập 6 tổ máy và phòng điều hành của trạm. Tại thời điểm đó nước ngập phòng điều hành hơn 50cm. Vì vậy, cán bộ, công nhân trạm bơm phải dùng bao cát chặn ở cửa để ngăn nước tràn vào phòng làm ngập máy, đồng thời dùng máy phát điện vận hành máy bơm nước từ phòng điều hành ra ngoài.

Nhà điều hành Trạm bơm Bến Thủy bị ngập. Ảnh PV

Cũng tại thời điểm này, nước dâng đe dọa ngập Trạm biến áp cung cấp điện cho Trạm bơm Bến Thủy. Vì vậy, Công ty Điện lực đã phải cắt điện toàn bộ khu vực sử dụng điện từ trạm này, trong đó có Trạm bơm Bến Thủy. Điện chỉ được Công ty Điện lực đóng trở lại lúc 16 giờ15 phút. Mất điện,Trạm bơm nước Bến Thủy phải tạm dừng hoạt động từ 12h cho đến 19h.

Trạm bơm Bến Thủy phục vụ tiêu úng cho địa bàn các phường Bến Thủy, Trường Thi, một phần phường Trung Đô, phường Trường Thi, khu vực Nam đường Nguyễn Du và một phần của phường Hưng Dũng; mỗi giờ trạm bơm được khoảng 20 nghìn mét khối nước, nếu không bị ngừng hoạt động trong 7 giờ đồng hồ thì lượng nước có thể tiêu thoát khoảng 140 nghìn mét khối. Theo ông Hoàng Hồng Khanh, nếu không bị dừng hoạt động với thời gian 7 giờ đồng hồ, đến khoảng 17h, sẽ tiêu thoát nước, cứu ngập úng được cho thành phố.

Một trong 2 cống duy nhất tiêu thoát nước cho các cánh đồng Hưng Dũng ra hồ điều hòa. Ảnh: NL

Do phải ngừng hoạt động, phải xử lý bơm hút, tát nước chống ngập phòng điều hành, đến 19 h Trạm bơm mới hoạt động trở lại. Vì vậy, Trạm đã phải hoạt động hết công suất, kéo dài đến 1h sáng ngày 17/10/2019.

Vướng “đê bao” phía Đông thành phố

Liên quan đến việc chống lụt, tiêu úng cho phía Bắc và Đông thành phố Vinh, dọc theo đê Tả Lam (đường ven sông Lam), có bốn cống Rào Đừng (xã Nghi Thái), cống Thủy Sản, cống Hói Cống, cống Hói Chùa, trong đó cống Rào Đừng có quy mô lớn, tới 10 cửa thoát nước. Mỗi khi mưa lớn kéo dài, nước ở mạn Bắc và Đông thành phố (các phường Hà Huy Tập, Hưng Phúc, Hưng Dũng, Trường Thi, Bến Thủy và các xã Nghi Phú, Hưng Lộc, Hưng Hòa) đều chảy tràn tự nhiên về các cánh đồng thuộc các phường Bến Thủy, Hưng Dũng, và các xã Hưng Lộc, Hưng Hòa và con kênh Rào Đừng để tiêu thoát thông qua 4 cống này.

Nhưng hiện nay, khi hồ điều hòa được xây dựng với tuyến đường Nguyễn Sỹ Sách kéo dài đã như một tuyến đê thấp cản trở tiêu thoát nước cho những cánh đồng thuộc phường Hưng Dũng, Bến Thủy và một phần đồng ruộng xã Hưng Hòa. Chưa hết, vắt qua địa bàn xã Hưng Lộc, Hưng Hòa, được đầu tư xây dựng tuyến đường 35m nối QL 46 chạy nối đường ven sông Lam. Tuyến đường này, cũng như thêm một tuyến đê thấp cản trở việc tiêu thoát nước. Lý do, tại hai tuyến đường nêu trên, hệ thống tiêu thoát nước giữa các khu vực quá hạn chế. Như với đường Nguyễn Sỹ Sách kéo dài, chỉ có hai miệng cống rất nhỏ bề rộng chỉ khoảng 2 – 3m nối thông các cánh đồng Hưng Dũng sang Kênh Bắc. Còn tuyến đường 35m, chỉ có một lối thoát nước dưới chân cầu nằm ở cuối hồ điều hòa.

Đường 35m như một con đê thấp.

Hạn chế tiêu thoát nước từ 2 chiếc “đê bao” này, Báo Nghệ An đã có phản ánh trong các năm 2017 và 2018, khi những cánh đồng ở Hưng Dũng bị ngập, người dân khu vực phường Hưng Dũng, xã Hưng Lộc bị ngập úng, gặp nhiều khó khăn khi sản xuất. Giai đoạn này, UBND TP. Vinh qua kiểm tra hồ sơ thiết kế Hồ điều hòa và hiện trạng cũng đã xác định: Trước khi xây dựng công trình Hồ điều hòa, đường nối QL46 và đường ven sông Lam, các mương tiêu úng cho các phường Bến Thủy, Trường Thi, Hưng Dũng chảy theo các mương đất qua địa bàn P. Hưng Dũng, xã Hưng Lộc và đổ ra sông Rào Đừng, qua đập tràn Hòa Thái, xã Hưng Hòa. Do xây dựng Hồ điều hòa và đường 35m, đã đắp hết các mương đất gây cản trở cho dòng chảy tự nhiên, làm ngập úng cục bộ một số điểm gây khó khăn cho việc sản xuất nông nghiệp.

Cống thoát nước duy nhất từ hồ điều hòa ra kênh Rào Đừng. Ảnh: NL

Phòng Quản lý đô thị thành phố từng đề xuất giải pháp tại Tờ trình số 102/Ttr-QLDT ngày 21/2/2017: “Sau khi hoàn thành Hồ điều hòa, các tuyến mương đất trước đây nằm trong lòng hồ đã không còn; mặt khác mực nước thiết kế trong lòng hồ cao hơn mực nước hạ lưu các tuyến mương tiêu úng cho các phường Trường Thi, Bến Thủy, Hưng Dũng nên không thể thoát nước vào hồ điều hòa. Do vậy cần thiết phải xây dựng tuyến mương gom nước quanh Hồ điều hòa xuống đập tràn Hòa Thái để gom nước tiêu úng cho các phường Trường Thi, Bến Thủy, Hưng Dũng và đảm bảo tiêu thoát nước phục vụ sản xuất nông nghiệp cho nhân dân…”.

Phải có giải pháp chống lụt

Về tình hình ngập lụt trên địa bàn thành phố Vinh, theo báo cáo của UBND TP. Vinh gửi đến UBND tỉnh thì trong các ngày 15-16/10/2019, hầu hết các tuyến đường giao thông trên địa bàn bị ngập từ 30 - 60cm. Một số tuyến đường ngập sâu như: các đường Lê Ninh, Lý Thường Kiệt, Đặng Thái Thân, khu vực đình sau chợ Vinh ngập trung bình 1,2m; các tuyến đường Lê Hồng Phong, Phong Định Cảng, Nguyễn Văn Cừ, Lê Nin ngập sâu trung bình 0,9m... Núi Quyết bị sạt lở 60m3 đất làm 04 nhà dân phường Trung Đô bị sập nhà kho, tường rào. Sạt lở gây đổ 01 nhà dân dọc mương số 1, phường Cửa Nam. Hầu hết các khối, xóm trên địa bàn các phường, xã đều bị ngập từ 30 đến 60cm. Một số khu vực ngập sâu điển hình như: Khối 13,14, 15 phường Bến Thủy ngập sâu trung bình 1,5m; khối 9,12 phường Cửa Nam, khối 1, 14,15 phường Trung Đô ngập sâu trung bình 1,0m; khối 12, 13,14,15 Nghi Kim ngập sâu trung bình 0,8m… Thống kê trên toàn thành phố có 5.680 hộ dân nước vào nhà, phải sơ tán 250 hộ dân, 20.000 con gia cầm bị chết, ngập 370 ha ao hồ nuôi trồng thủy sản, 54ha lúa, 195 ha rau màu… ước tính tổng thiệt hại khoảng 80 tỷ đồng.

Cống Rào Đừng trên địa bàn xã Nghi Thái. Ảnh: NL

Một điều đáng ghi nhận trong trận lụt lịch sử vừa qua, đó là sự vào cuộc của tỉnh, thành phố , các lực lượng thuộc cơ quan, đơn vị, phường xã trên địa bàn là sớm, và quyết liệt. Nhưng phải nêu ra thực trạng ngập lụt và những thiệt hại như vậy để thấy rất cần phải có những giải pháp hữu hiệu và phải khẩn trương thực hiện. Với Trạm bơm Bến Thủy thì giải pháp trước mắt là cần nâng công suất và cần có hệ thống điện lưới độc lập. Cũng tại đây cần tăng dung tích cho kè và âu chứa nước.

Trên các tuyến đường 35m và đường Nguyễn Sỹ Sách kéo dài, cần khảo sát đánh giá chính xác về hệ thống cầu cống tiêu úng, thoát lũ đang có…