Mối quan hệ Trung - Hàn: Hành trình “xua tan mây mù”

Ngoại giao mang tính bản lề

Có thể thấy, sau nhiều năm trầm lắng vì những bất đồng chiến lược và ảnh hưởng từ cạnh tranh Mỹ - Trung, quan hệ giữa Bắc Kinh và Seoul đang có dấu hiệu ấm trở lại. Từ năm 2024, chuỗi hoạt động ngoại giao, kinh tế và giao lưu nhân dân đã phần nào “phá băng” không khí lạnh nhạt từng bao trùm 2 nước kể từ sau khủng hoảng hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD năm 2017 (Mỹ đặt THAAD tại Hàn Quốc). Chuyến thăm chính thức Hàn Quốc của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhân dự Hội nghị cấp cao APEC là chuyến thăm đầu tiên sau 11 năm, đồng thời, đánh dấu bước tiến quan trọng, thể hiện rõ quyết tâm của cả hai bên trong việc khôi phục lòng tin chính trị và mở rộng hợp tác chiến lược.

Bối cảnh chuyến công du của ông Tập mang nhiều ý nghĩa. Sau giai đoạn dài chịu ảnh hưởng của đại dịch, biến động chuỗi cung ứng toàn cầu và căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung, cả Bắc Kinh lẫn Seoul đều có nhu cầu cấp thiết tái định vị chính sách đối ngoại. Với Hàn Quốc, việc duy trì thế cân bằng giữa đồng minh an ninh Mỹ và đối tác kinh tế lớn nhất là Trung Quốc luôn là bài toán khó. Còn đối với Bắc Kinh, thúc đẩy quan hệ ổn định với Seoul được xem là bước đi chiến lược trong việc giảm áp lực địa chính trị ở Đông Bắc Á, đặc biệt, trong bối cảnh Washington đẩy mạnh chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Kết quả đạt được sau cuộc gặp giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Lee Jae-myung tại thành phố Gyeongju cho thấy nỗ lực duy trì sự ổn định song phương đã mang lại kết quả cụ thể. Hai bên ký kết nhiều biên bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực chống tội phạm mạng, hoán đổi tiền tệ, và đặc biệt là thúc đẩy giai đoạn hai của hiệp định thương mại tự do song phương. Trung Quốc và Hàn Quốc cũng nhất trí mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực mới nổi như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, năng lượng xanh và “kinh tế bạc” (ngành kinh tế dành cho người cao tuổi). Một điểm nhấn đáng chú ý là cam kết tăng cường giao lưu nhân dân và hợp tác văn hóa, vốn là nền tảng mềm giúp hàn gắn những khoảng cách tâm lý giữa 2 dân tộc. Chính sách miễn thị thực tạm thời cho các đoàn du lịch Trung Quốc của Seoul, được công bố chỉ ít tuần trước chuyến thăm, là bước đi thể hiện rõ thiện chí của Hàn Quốc trong việc thúc đẩy hiểu biết lẫn nhau.

Nói như Giáo sư Hwang Jae-ho - Giám đốc Viện Chiến lược Toàn cầu và Hợp tác (Đại học Ngoại ngữ Hankuk), chuyến thăm của ông Tập “là hành trình xua tan mây mù để thấy ánh mặt trời”. Ông Hwang cho rằng, quan hệ Trung - Hàn trong những năm gần đây có lúc dao động, nhưng chuyến thăm này đã góp phần khôi phục lòng tin chính trị giữa hai bên, và đây chính là thành tựu nổi bật nhất của chuyến công du.

Giới quan sát cũng cho rằng, sự chuyển động tích cực trong quan hệ Trung - Hàn xuất phát từ lợi ích song trùng về kinh tế và an ninh khu vực. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Hàn Quốc, chiếm hơn 20% kim ngạch xuất, nhập khẩu, trong khi Seoul là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng công nghệ cao của Bắc Kinh. Ngoài ra, hai bên đều có lợi ích chung trong việc duy trì ổn định trên bán đảo Triều Tiên - một điều kiện cần cho tăng trưởng và hợp tác khu vực.

Vừa cạnh tranh, vừa hợp tác

Dù bầu không khí sau chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình mang sắc thái tích cực, quan hệ Trung - Hàn vẫn đang vận hành trong một cấu trúc vừa hợp tác, vừa cạnh tranh, phản ánh thế “cân bằng chiến lược” tinh tế mà cả hai bên đang theo đuổi. Trước hết, Hàn Quốc và Trung Quốc hiểu rằng, họ cần nhau về mặt kinh tế. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Hàn Quốc trong hơn 2 thập niên qua, chiếm gần 1/4 tổng kim ngạch xuất khẩu của Seoul. Ngược lại, Hàn Quốc giữ vai trò trọng yếu trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu - đặc biệt ở lĩnh vực bán dẫn, linh kiện điện tử, và pin - những ngành mà Trung Quốc đang nỗ lực nội địa hóa để giảm phụ thuộc vào phương Tây. Chính lợi ích đan xen này khiến 2 nước buộc phải duy trì đối thoại, cho dù niềm tin chính trị từng nhiều lần bị thử thách.

Tuy nhiên, phía sau những cái bắt tay là sự cạnh tranh chiến lược không dễ hóa giải. Hàn Quốc đang ở trong thế “đi dây” đầy rủi ro giữa 2 cường quốc. Tổng thống Lee Jae-myung thẳng thắn thừa nhận trong cuộc phỏng vấn với tờ Time rằng, Seoul sẽ “đứng cùng Mỹ trong trật tự toàn cầu mới và chuỗi cung ứng do Washington dẫn dắt, nhưng cần thận trọng để tránh làm tổn hại quan hệ với Trung Quốc.” Câu nói đó phản ánh rõ thực tế: Seoul không thể chọn một bên tuyệt đối, vì lợi ích sống còn của họ gắn liền với cả hai. Mỹ là đồng minh an ninh chủ chốt, trong khi Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại hàng đầu.

Tuy nhiên, “ngoại giao cân bằng” này ngày càng khó duy trì khi Washington thúc đẩy chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và củng cố các liên minh như AUKUS, QUAD hay liên kết an ninh 3 bên Mỹ - Nhật - Hàn. Việc Washington bật đèn xanh cho Seoul phát triển tàu ngầm hạt nhân sau cuộc gặp thượng đỉnh Lee - Trump mới đây là minh chứng cho thấy mối quan hệ đồng minh Mỹ - Hàn đang được nâng tầm, nhưng đồng thời cũng tạo thêm hoài nghi từ Bắc Kinh. Trung Quốc coi động thái này là sự mở rộng của “chuỗi bao vây” chiến lược quanh mình, dù Seoul khẳng định năng lực quốc phòng của họ chỉ nhằm “răn đe Bình Nhưỡng”. Trung Quốc từ lâu phản đối mạnh mẽ việc Hàn Quốc tham gia sâu hơn vào các cấu trúc quân sự do Mỹ dẫn dắt, trong khi Seoul ngày càng lo ngại về mối quan hệ quân sự giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng.

Dẫu vậy, điểm sáng là hai bên đều tỏ ra sẵn sàng kiểm soát khác biệt và tìm kiếm lợi ích chung, thay vì để mâu thuẫn leo thang như giai đoạn sau vụ triển khai hệ thống THAAD. Những tuyên bố của lãnh đạo hai bên như “tôn trọng con đường phát triển của nhau”, “thúc đẩy lòng tin và giao lưu nhân dân” cho thấy 2 chính phủ đang cố gắng tái định nghĩa quan hệ song phương theo hướng “cạnh tranh có quản lý” trong bối cảnh nhiều biến động.