Một ngày ở Phia Khăm

(Baonghean) - Là một trong số ít những bản nghèo khó nhất của xã 135 Bắc Lý (Kỳ Sơn), Phia Khăm 2 lọt thỏm dưới một thung lũng sâu cạnh con suối lớn. Nét hồn nhiên con trẻ có lẽ là gam màu tươi sáng nhất ở bản nghèo xa xôi này. 

» Linh mục Nguyễn Đình Thục kích động giáo dân
 

Tôi từng tự hứa với bản thân phải trở lại bản Phia Khăm 2, một cái tên gợi lên sự sung túc và may mắn. Thế nhưng, cuộc sống quần cư người Khơ mú nhỏ nhoi ở đây lại khiến cho người ta thương cảm. Cảm giác này cứ đeo đẳng từ cuối năm ngoái khi tôi tìm vào Phia Khăm 2, nơi vừa có một cô bé gái trốn khỏi sự cưỡng bức lao động ở một bãi vàng và được Công an tỉnh Quảng Nam giúp đỡ đưa về quê. Hẳn rằng chẳng còn nhiều người nhớ đến câu chuyện này, có lẽ bởi những sự vụ như vậy được đăng tải quá nhiều mỗi ngày trên báo chí và mạng xã hội.

Cổng nhà dân ở bản Phia Khăm 2.
Cổng nhà dân ở bản Phia Khăm 2. Ảnh: Hồ Phương

Phia Khăm chưa phải là chốn khó khăn nhất ở xã miền biên viễn Bắc Lý. Sau này, tôi nghe anh cán bộ xã Cụt Văn May bảo vậy. Thế nhưng hành trình vào Phia Khăm của chúng tôi chẳng hề giản đơn.

Là tay điều khiển xe máy đường trường cừ khôi, nhưng phải khó khăn lắm anh bạn phóng viên mới chở tôi vào đến Phia Khăm 2. Con đường dốc kéo dài dăm cây số lại còn lớm chởm đá, men theo bờ vực sâu hàng trăm mét khiến chúng tôi ai nấy đều mướt mồ hôi, dẫu rằng đang trong một đợt gió mùa, khí trời khá lạnh. 

Bản người Khơ mú Phia Khăm 2 có 43 hộ dân, đa số bà con làm nghề rẫy. Bò là vật nuôi phổ thông nhất ở đây. Trâu bò nuôi hầu như chỉ dùng cho 2 việc là cúng tế thần linh, cúng vía và cưới hỏi, ma chay. Dân bản cũng chẳng nghĩ nhiều đến việc nuôi gia súc để phát triển kinh tế; trâu bò, lợn gà hết thảy đều thả rông,

Bản có hơn 200 miệng ăn thì đã có 29 trẻ mầm non, 26 học sinh tiểu học. Lũ trẻ là những người đầu tiên phát hiện có khách lạ vào bản.

Đang giữa trưa nhưng bọn trẻ vẫn mải miết với trò chơi đua xe. Những chiếc xe bằng gỗ đẽo gọt thô mộc gắn trên thanh gỗ nhỏ làm chỗ ngồi. Bánh xe phía trước được cố định bằng chiếc trục linh hoạt có thể giúp ngoặt phải trái để di chuyển trên con dốc quanh co, lởm chởm đá. Đội đua gồm 4, 5 chú bé trạc tuổi 9, 10 tuổi. Chúng vác xe lên đỉnh dốc, ngồi vào rồi thả cho trôi xuống và cười giòn giã. Tiếng xe gỗ lốc cốc, tiếng cười giòn giã của bầy trẻ trong làn bụi đỏ tạo nên một khung cảnh hỗn tạp và kỳ thú.

Trẻ em bản Phia Khăm 2. Ảnh: Hồ Phương
Trẻ em bản Phia Khăm 2. Ảnh: Hồ Phương

Sự xuất hiện cả cánh phóng viên báo chí với chiếc máy ảnh trên tay khiến bọn trẻ có phần e dè. Chúng dừng cuộc chơi, cùng trốn miết vào căn nhà đầu bản. Chúng tôi trấn an lũ trẻ bằng vài câu chào và phải tốn khá nhiều thì giờ, bọn trẻ mới giữ được vẻ tự nhiên nhất trước ống kính máy ảnh.

Một chú choai khoảng 16 tuổi xưng tên Lô Văn Thành, đã nghỉ học khi đang dở lớp 9 cho biết, ở bản chẳng mấy khi có nhà báo ghé thăm. Những vị khách quen thuộc nhất là các anh lính biên phòng. Họ đến vì công việc, rồi đi. Các thầy cô giáo thì ở lâu hơn. Nhanh thì một năm, lâu thì vài ba năm rồi họ cũng chuyển đi. 

Cậu bé Thành có nét mặt thanh tú, mái tóc cắt ngắn, nhuộm đỏ. Kiểu để tóc thường thấy của thanh niên các bản người Khơ mú ngày nay. Tôi chỉ hỏi thêm được vài câu chuyện,  chú bé tỏ ra ngần ngại vì gặp khó khăn khi giao tiếp bằng tiếng phổ thông. Thành lại hì hục gọt đẽo chiếc xe đua bằng gỗ, bên cạnh là cậu em trai hong hóng chờ ông anh lớn hoàn thành đồ chơi cho mình. Lúc này, lũ trẻ bạo dạn hơn, chúng đã chịu đứng tạo dáng trước ống kính máy ảnh.

Ánh mắt rất chăm chú. Ánh mắt đen láy, nhìn đượm buồn của bầy trẻ ở những bản người Khơ mú từ lâu đã là một nỗi ám ảnh với tôi. Ánh nhìn phảng phất chút âu lo, hoang dã và hồn nhiên. Chỉ trong chốc lát chúng đã tỏ ra chán chiếc máy ảnh, lũ trẻ trai lại cầm theo xe gỗ, đội đua nhanh chóng xếp hàng đầu con dốc. Đó là thú chơi vui nhộn nhất của trẻ em bản Phia Khăm 2.  

Bầy trẻ gái thì rủ nhau ra bờ suối trèo hái quả rừng. Buổi trưa là khoảng thời gian vàng bạc của bọn trẻ để thỏa chí vui đùa. 2 giờ chiều, tiếng trống trường sẽ điểm và lũ trẻ lại bắt đầu một buổi học mới. 

Thầy giáo Nguyễn Văn Lý năm nay bước qua tuổi 40 đã gắn bó với đất Bắc Lý 17 năm nay. “Tôi lên đất Bắc Lý đúng vào năm 2000, trước ngưỡng thiên niên kỷ mới”. Thầy giáo có dáng người thấp đậm quê xứ Đò Lường bắt đầu câu chuyện. Lần đầu tiên thầy giáo Lý vào địa bàn bản Phia Khăm 2 vào năm 2005. Khi ấy bản mới hơn 30 nóc nhà. Ngày ấy, muốn vào Phia Khăm 2 chỉ có cách lội bộ từ trung tâm xã ở bản Hồi Cáng men theo dòng suối Khe Tắn. Mùa mưa nước lớn thì phải đi tắt đường rừng.

Việc dạy học nghe cứ như chuyện hài. Ban đầu thầy trò chẳng hiểu tiếng của nhau. Thầy viết chữ, đọc to rồi gõ bảng, bầy trẻ nhao nhao đọc theo. Thầy lặng lẽ cầm tay mỗi đứa một nắn từng nét viết. Thế rồi chúng cũng đọc cũng viết được nhưng chẳng hiểu nghĩa chữ. Vậy là thầy phải mày mò học tiếng Khơ mú để còn biết đường giải nghĩa cho học trò. Được vài năm, thầy chuyển đi nơi khác cũng ở Bắc Lý này.

Lần thứ hai thầy giáo Lý vào đây là từ đầu năm học mới này, Phia Khăm 2 đã có đường, đi được xe máy tới nơi. Vậy có thể gọi là “cách mạng” rồi. Trường cũng đang trong quá trình xây dựng cơ bản. Dù vẫn thiếu thốn lắm, nhưng với thầy Lý thì cuộc sống nơi đây đã hoàn toàn khác xưa. Trẻ con từ nhỏ đã đi học mầm non, giao tiếp tiếng phổ thông cũng tàm tạm. 

Phụ nữ bản Phia Khăm 2 xúc cá ở suối. Ảnh: Hồ Phương
Phụ nữ bản Phia Khăm 2 xúc cá ở suối. Ảnh: Hồ Phương

Tiếng trống trường vang lên báo hiệu đã đến giờ lên lớp và thầy giáo Lý dừng câu chuyện. Sân trường đang rộn rã, thoáng chốc đã im lìm. Thầy Lý phụ trách một lớp ghép 4 và 5. Một phòng học có hai chiếc bảng, hai dãy ghế cho học trò ngồi quay lưng vào nhau. Sỹ số ít nên ngành giáo dục vùng cao nhiều khi phải tổ chức những lớp ghép như thế. Một phòng 2 lớp học không còn là hình ảnh lạ ở những địa bàn vùng cao như xã Bắc Lý. 

Chúng tôi lại có thêm một cuộc kiếm tìm mướt mồ hôi nữa mới có được những thông tin căn bản nhất về thôn bản. Có một điều lạ là khi hỏi thăm trưởng bản, mỗi người lại nói ra một cái tên khác nhau. Hóa ra theo tục lệ nơi đây, một người đàn ông ngày nhỏ có một tên gọi “cúng cơm”, lớn lên, lập gia đình được đặt một tên gọi khác.

Khi tìm ra nhà thì lại hay tin trưởng bản bận đi ăn mừng vì trong xã có bản vừa đạt chuẩn Nông thôn mới. Nơi đây sóng điện thoại cũng chẳng có nên việc liên lạc cực kỳ gian nan. Cuối cùng chúng tôi tìm được anh Hùng Văn Khánh, là trưởng Ban Công tác Mặt trận của bản.

Qua vài câu chuyện thăm hỏi nhau, anh cán bộ bản 30 tuổi thổ lộ: “Bây giờ bản vắng lắm, các anh ạ. Ra Tết là thanh niên đi làm ăn xa, người lớn lên rừng hết. Bản chỉ còn trẻ con và người già thôi. Chẳng mấy ai thạo tiếng phổ thông. Ra Tết năm nay trâu, bò, lợn, gà chết nhiều nên bản càng thêm khó khăn.”

Tôi hỏi thăm về cô bé Cụt Thị Xí, người vừa trốn khỏi bãi vàng hồi cuối năm ngoái. Anh Khánh cho hay, chỉ một thời gian ngắn sau đó cô bé lại cùng chúng bạn trở lại Quảng Nam tìm đến một bãi vàng khác. Ở nhà không có việc làm, trở lại bãi vàng dường như là con đường khả dĩ nhất của nhiều thanh niên trẻ ở Phia Khăm 2. 

Chiều đã đổ trên bản nhỏ. Trong ánh nắng nhạt nhòa. Sắc đỏ như thêm thắm đượm những hàng rào hoa trạng nguyên. Vừa lúc tan trường, lũ trẻ trở lại với những trò vui bất tuyệt. Nét hồn nhiên con trẻ có lẽ là gam màu tươi sáng, nốt nhạc vui nhất ở bản nghèo xa xôi này./.

Hữu Vi - Hồ Phương

tin mới

Những 'cây cao bóng cả' giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống ở miền Tây Nghệ An

Những 'cây cao bóng cả' giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) - Được ví như những người “truyền lửa” thắp sáng những giá trị bản sắc văn hoá các dân tộc thiểu số, hiện những người cao tuổi ở miền Tây xứ Nghệ vẫn ngày đêm trao truyền những giá trị văn hoá của dân tộc mình với mong ước bảo tồn, gìn giữ cho muôn đời sau.

Ông Lang Vi Tịnh kể chuyện xưa của dòng họ cho cháu gái của mình. Ảnh Thành Chung

Chuyện về một dòng họ nổi tiếng ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) - Ở  miền núi tỉnh Nghệ An, dòng họ Lang Vi được xem là "danh gia vọng tộc" với 3 đời liền có thành viên giữ chức Tri phủ phủ Tương Dương. Sau Cách mạng Tháng Tám đến nay, dòng họ Lang Vi cũng đã và đang có nhiều đóng góp trong công cuộc xây dựng quê hương, đất nước.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương thăm cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ và hộ nghèo ở Quế Phong

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương thăm cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ và hộ nghèo ở Quế Phong

(Baonghean.vn) - Chiều 30/7, trong chương trình công tác tại Nghệ An, Thượng tướng Trần Quang Phương - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội đã đến thăm, động viên cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thông Thụ, huyện Quế Phong và hộ nghèo tại xã Thông Thụ, huyện Quế Phong.

Điểm tái định cư

Người dân vùng lũ Kỳ Sơn thấp thỏm chờ tái định cư

(Baonghean.vn) - Cơn lũ quét lịch sử vào tháng 10/2022 đã khiến hàng trăm hộ dân Kỳ Sơn bị mất nhà cửa. Sau gần 1 năm chờ đợi, người dân vùng lũ vẫn chưa có nơi ở mới, nhiều hộ buộc phải dựng nhà tạm để sống trong khi mùa mưa lũ lại sắp cận kề.

Lê rừng

Xã vùng cao Kỳ Sơn vào mùa thu hoạch lê rừng

(Baonghean.vn) - Những ngày này, nhiều hộ dân ở xã Tây Sơn (huyện Kỳ Sơn) đang vào mùa thu hái mắc coọc (lê rừng). Đây là một loại cây ăn quả đặc trưng của đồng bào người Mông nên rất được người mua ưa chuộng.

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

(Baonghean.vn) - Sáng 14/7, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy tới dự Lễ khánh thành cầu dân sinh bản Phà Mựt và khởi công cầu dân sinh bản Nhôn Mai, xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương. Đây là các công trình do lực lượng Bộ đội Biên phòng Nghệ An kêu gọi, xây dựng hỗ trợ người dân vùng biên.

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

(Baonghean.vn) - Giữa những ngày nắng gắt, 35 hộ đồng bào Đan Lai ở bản Bá Hạ, xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông bất ngờ đón niềm vui khi được nhận quà tặng từ đoàn công tác chính quyền các cấp và tấm lòng hảo tâm của Nhóm thiện nguyện Niềm tin.

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) -  Được đưa vào khai thác từ năm 2022, điểm du lịch Hội Nguyên ở xã Yên Thắng, huyện Tương Dương có sức hút đối với nhiều người. Về đây, du khách được hòa mình vào sông nước, núi rừng và có được những giờ phút thư giãn, trải nghiệm thú vị.
Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

(Baonghean.vn) -  Là tộc người đã định cư ở Việt Nam hơn 400 năm, với số dân gần 1,4 triệu người, đông thứ 8 trong các dân tộc ở Việt Nam, nhưng tộc danh của người Mông vẫn chưa được công chúng hiểu và đọc , viết cho đúng. Ở Việt Nam, người Mông thường được gọi là “Hơ-Mông” hoặc “Mèo” ; còn trên các văn bản viết, người ta có khi viết “H’mông”, HMông, có khi lại viết Mông, Mèo. Như vậy, đâu mới là cái tên đúng nhất về dân tộc này và vì sao lại có những cách gọi , đọc, viết khác nhau như vậy? Bài viết dưới đây của một người Mông giải thích rõ về điều này.
Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

(Baonghean.vn) - Thời điểm này đang vào mùa nước đổ ở Puxailaileng. Bà con bước vào vụ sản xuất mới trên những thửa ruộng bậc thang. Cuộc sống, sinh hoạt và cảnh sắc dưới “nóc nhà” miền Tây xứ Nghệ hiện lên như tranh vẽ, làm xao xuyến bất cứ ai khi ghé thăm.
ff

'Trốn nắng' ở vùng sinh thái Con Cuông

(Baonghean.vn) - Dòng sông Giăng xanh mát, thác nước Khe Kèm như mát xa vào thân người tắm ở giữa vùng rừng Con Cuông (Nghệ An) là những điểm đến lý thú để du khách "trốn nắng" hiệu quả trong mùa Hè. Đến đây du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn đặc sắc do đồng bào chế biến và hòa mình vào tiếng khèn, khắc luống cùng điệu múa sạp sôi động.
Động lực mới phát triển miền Tây

Động lực mới phát triển miền Tây Nghệ An

(Baonghean) - Động lực mới với chính quyền và người dân nơi miền Tây Nghệ An khi Quốc hội phê duyệt Nghị quyết về “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” và Chính phủ cũng đã ban hành nghị quyết triển khai thực hiện.
Món rêu đá ngày Tết

Hấp dẫn, thơm ngon món mọc rêu đáy sông gói lá chuối ngày Tết

(Baonghean) - Từ nhiều đời nay, rêu đá ở dưới đáy các sông, suối trên thượng nguồn sông Lam được người dân miền núi xứ Nghệ xem như một loại thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày. Đặc biệt đối với đồng bào người Thái, rêu đá còn được dùng để chế biến ra nhiều món ăn truyền thống, ngon và đặc sắc trong dịp lễ, Tết.
Người có uy tín vùng đồng bào DTTS.

Tuyên dương 200 người có uy tín tiêu biểu vùng đồng bào DTTS ở Nghệ An

(Baonghean.vn) - Những người có uy tín trong đồng bào các dân tộc thiểu số đã phát huy vai trò tích cực, có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng của tỉnh nói chung và các huyện miền núi nói riêng. Họ chính là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với đồng bào các DTTS, nhân dân vùng miền núi.
ảnh đại diện ý kiến

Những thủ lĩnh nơi bản làng miền Tây xứ Nghệ

(Baonghean.vn) - Người có uy tín vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) luôn tiên phong, đi đầu trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền, vận động đồng bào áp dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất, chăn nuôi; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Về dự Hội nghị tuyên dương người có uy tín tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS tỉnh Nghệ An lần thứ 2, năm 2019 diễn ra vào chiều 15/10, các đại biểu gửi gắm nhiều tâm nguyện từ thực tiễn.
Có không gian vừa thoáng mát, vừa yên tĩnh dường như đã tạo cảm hứng đọc sách cho các em học sinh

Dãy nhà chờ độc đáo cho giáo viên và học sinh vùng cao Nghệ An

(Baonghean.vn) - Điểm Trường Tiểu học bản Khổi, thuộc Trường Tiểu học Tam Thái (Tương Dương - Nghệ An) chỉ có 2 phòng học, không có phòng chờ cho giáo viên và phòng đọc sách cho học sinh. Phụ huynh nơi đây đã cùng nhau góp tre, nứa, lá cọ để dựng lên những nhà chờ đẹp mắt, thân thiện.