Một thoáng Thông Thụ...

(Baonghean) - Thời điểm này, Thông Thụ - vùng đất biên viễn nơi huyện miền núi Quế Phong đã là một điểm đến đầy thú vị sự hiện diện của công trình Thủy điện Hủa Na tạo nên một cảnh sắc mới kỳ vĩ, hài hoà với thiên nhiên, làng bản và hoạt động của con người. Và như bao giờ, cái mới cũng ẩn chứa những “tâm sự, nỗi niềm” mới...
Toàn cảnh trung tâm xã Thông Thụ (nhìn từ Đồn Biên phòng Thông Thụ).
Toàn cảnh trung tâm xã Thông Thụ (nhìn từ Đồn Biên phòng Thông Thụ).
...Chúng tôi theo Quốc lộ 48 lên đến ngã ba Phú Phương (xã Tiền Phong, huyện Quế Phong), rẽ phải, hành trình thêm khoảng 30 cây số theo quãng Quốc lộ 48 kéo dài, hết đất xã Đồng Văn thì chạm đất Thông Thụ. Điểm dừng chân cuối cùng là cột mốc biên giới 363, sát vùng đất thuộc cụm bản Viêng Phăn, huyện Xăm Tẩy, tỉnh Hủa Phăn của nước bạn Lào. 
Thông Thụ có 13 bản, 1.081 hộ, 4563 khẩu gồm 3 thành phần dân tộc Kinh, Thái, Thổ, trong đó 99% là đồng bào Thái. Dọc hai bên lộ lớn, các khu tái định cư Pù Sai Cáng, Na Lướm, Huôi Dừa, Na Hứm, Huôi Sai... san sát những ngôi nhà sàn gỗ, mang đậm nét kiến trúc đặc trưng không thể lẫn vào đâu của đồng bào vùng cao. Cùng với các công trình trường học, trạm xá, trụ sở, điện, nước được Nhà nước đầu tư xây dựng... tất cả tạo nên những điểm nhấn trong không gian xanh hùng vỹ của núi rừng Pù Hoạt.
Ở bản Lốc (trung tâm xã Thông Thụ), cùng với Chủ tịch UBND xã Lương Thị Hồng, chúng tôi được các cán bộ Ban Quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt giúp cho thỏa mãn ý nguyện thăm thú, thưởng ngoạn cái mênh mông bát ngát hàng ngàn héc-ta mặt nước hồ Thủy điện Hủa Na, để hiểu hơn sự gắn kết của công trình thủy điện tầm cỡ này với núi rừng, con người nơi đây. Theo thiết kế, hồ chứa nước của công trình Nhà máy Thủy điện Hủa Na rộng tới trên 5.300 cây số vuông. Còn theo cán bộ Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, thì hồ rộng hàng nghìn héc-ta, các “ngõ ngách” dào dạt nước được tạo bởi các khoảng tiếp giáp của các ngọn núi mà nước sông Chu dâng lên đã trở thành những mom đảo độc đáo, đi thuyền máy cả ngày không xuể. Trên mặt nước xanh trong, tĩnh mịch của hồ Thủy điện Hủa Na, phong cảnh Thông Thụ đẹp bội phần. Những mom đảo nối tiếp nhau lô xô trên mặt nước, những “ngôi nhà” thuyền nổi được làm bằng tranh tre của người dân đánh cá, những cây khô liêu xiêu muôn dáng vẻ trên hồ, những cánh cò trắng chao nghiêng, những rặng cây, những nương lúa... và kể cả những triền đất xói mòn bởi mưa lũ đều như những bức tranh thủy mặc, đẹp hoang sơ, cô tịch, kỳ bí...
Cán bộ xã Thông Thụ và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt thăm một hộ nuôi cá lồng trên lòng hồ  Thủy điện Hủa Na.
Cán bộ xã Thông Thụ và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt thăm một hộ nuôi cá lồng trên lòng hồ Thủy điện Hủa Na.
Cảnh quan thiên nhiên là vậy, và dù "hồ Thủy điện Hủa Na cũng đang tạo ra việc làm từ nghề đánh bắt thủy sản cho khoảng 1/4 người dân Thông Thụ", thì Chủ tịch xã Lương Thị Hồng vẫn chưa mấy vui. Trong tiếng động cơ của thuyền máy, chị át giọng: "Chúng tôi đang lo đến năm 2016, khi thời hạn hỗ trợ gạo 30 kg/khẩu/tháng chấm dứt, những người dân Thông Thụ nhường đất cũ cho thăm thẳm lòng hồ sẽ rất khó khăn...". Ấy là chuyện đã cũ và đang được “nói mãi”. Cách đây gần 2 năm, khi lên Quế Phong công tác, chúng tôi cũng đã đi nhiều những khu tái định cư ở Tiền Phong, Đồng Văn và Thông Thụ để nghe, để thấy những khó khăn của đồng bào nơi đây. Khi ấy, cuộc sống hàng ngày của họ cũng dựa vào nguồn hỗ trợ gạo của dự án. Công tác khai hoang đồng ruộng, cung cấp giống cây, con để phát triển sản xuất hầu như chưa được tiến hành. Người dân chủ yếu vẫn sản xuất các loại cây màu như ngô, khoai, sắn và rau; chăn nuôi gia súc, gia cầm chỉ từ những gì đã có trước đây, manh mún và nhỏ lẻ... Những tưởng, sau ngần ấy thời gian mọi việc sẽ khác đi, nhưng nay theo chị Hồng, thì vẫn vậy. Thông Thụ từng có gần 140 ha ruộng nước, sau khi quy hoạch xây dựng Nhà máy Thủy điện Hủa Na thì chỉ còn 61 ha; và có tới 2.500 ha đất lâm nghiệp phải chuyển đổi. Vậy nên, với 8 bản, 769 hộ di dời tái định cư, nhu cầu đất sản xuất của người dân lớn, nhưng chủ đầu tư chưa tổ chức khai hoang, chia giao đất... 
Chủ tịch xã Lương Thị Hồng trải lòng: "Đã dăm năm về nơi ở mới, nhưng người dân Thông Thụ vẫn còn hoài niệm về nơi ở cũ. Đừng vội trách bà con. Vì ngay cả tôi cũng vậy. Thi thoảng, những chiều muộn, tôi vẫn thường ra cầu Thông Thụ nhìn xuống lòng hồ. Bản Lốc cũ của tôi chỉ cách chân cầu một khoảng ngắn, nay chìm sâu trong lòng nước. Có lắm đêm, tôi mộng mị về nơi ở cũ. Thấy mình đang được cùng bố mẹ, anh chị em sống trong nhà cũ như thưở nào. Rồi thảng thốt giật mình tỉnh dậy, nước mắt lại trào ra...". Thoạt nghe, phân vân rằng cán bộ còn như thế, nói chi người dân? Nhưng nghĩ lại, hoài niệm về nơi từng lưu cữu cái bàn thờ tổ tiên, nếp bản buồn vui mấy trăm năm thì ai mà chả có. Nhưng vì lợi ích quốc gia, vì hướng đến một đời sống mới bao kỳ vọng khởi sắc, là “phải” hy sinh thôi. Không, là vinh dự “được” góp phần vào chủ trương dự án tầm quốc kế dân sinh mới đúng chứ!... Ấy thế, nên cán bộ phải tuyên truyền cho người dân thông tỏ.
Chợt hào hứng lên khi thuyền máy lướt ra lòng hồ lớn, Chủ tịch UBND xã Lương Thị Hồng kể: Ngày vận động di dời ở bản Na Cáng, khi họp có người già đã đứng lên nói "Hồng à, ai đã bầu mày lên làm chủ tịch xã! Mảnh đất này, từ khi mày chưa sinh ra, từ bao đời trước tổ tiên ông bà của dân bản đã ở. Tại sao bây giờ mày nghe người ta rồi đuổi dân bản đi nơi khác?...". Khi đó, tôi ứa nước mắt rồi nghẹn ngào: "Xin các ông, các bà nghe con nói một lời. Con được làm Chủ tịch xã là do các ông các bà bầu lên. Vì vậy, con phải có trách nhiệm với mọi người. Nếu mọi người không nghe con, cứ nhất quyết không di dời, khi người ta ngăn dòng sông Chu, nước dâng lên cao thì mọi người sẽ nguy mất...". Tối đó, tôi về khóc suốt đêm. Tôi thấy mình bất lực khi không thuyết phục nổi bà con của mình. Thương vợ, sớm hôm sau chồng tôi (là giáo viên Trường THCS Thông Thụ) đã kể với hiệu trưởng. Các anh đã rủ nhau về Na Cáng, cùng cán bộ xã đi vận động. Thế rồi dân bản đồng tình, náo nức làm cuộc chuyển dời “nhổ rễ”...
Ông Nguyễn Mạnh Tường đánh cá trên lòng hồ Thủy điện Hủa Na.
Ông Nguyễn Mạnh Tường đánh cá trên lòng hồ Thủy điện Hủa Na.
Chúng tôi hỏi về chương trình trồng rừng, một nội dung mà huyện Quế Phong đang đẩy mạnh triển khai nhằm tạo việc làm có thu nhập cho người dân, theo Chủ tịch xã Lương Thị Hồng, mới chỉ được khoảng 5 ha, và là tự phát dù đất sản xuất lâm nghiệp ở Thông Thụ có nhiều. Mải chuyện, thuyền chúng tôi xuôi về Đồng Văn lúc nào không hay. Ở đây, cũng như Thông Thụ, có không ít người dân mưu sinh bằng nghề đánh bắt thủy sản trên mặt hồ... Như ông Nguyễn Mạnh Tường, trú tại bản Bàng, xã Đồng Văn cùng gia đình làm nhà nổi, "định cư" luôn trên hồ để thả vó, nuôi cá lồng. Trò chuyện, ông Tường cho biết: "Ngày 1 - 2 lần tôi đi thuyền về bản để mua những thứ cần thiết, còn phần lớn sống ở trên hồ để đánh cá, kiếm tiền nuôi gia đình chờ được giao đất sản xuất”.
Thấu hiểu đời sống người dân ở các khu tái định cư, bởi vậy, các cán bộ Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt rất quan tâm công tác bảo vệ rừng. Theo các anh, từ khi Nhà máy Thủy điện Hủa Na ngăn đập, nước sông Chu dâng lên tạo thành hồ lớn đã thúc đẩy sự phát triển của thảm thực vật và các loài thủy sinh, bên cạnh đó, các loài động vật kéo về cư trú nên tính đa dạng sinh học của Khu Bảo tồn ngày càng tăng lên. Chỉ tính riêng các mom đảo nổi giữa hồ, là khu vực trước đây người dân phát nương làm rẫy. Khi có hồ, nương rẫy hầu như bỏ hoang nay đã mọc lại thành rừng... "Riêng ở địa bàn Thông Thụ, diện tích rừng của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt có trên 29.000 ha. Hiện đã có khoảng 390 người dân nhận giao khoán bảo vệ rừng từ 5 - 30 ha; được hưởng chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng. Được nhận khoán, được tuyên truyền, người dân có ý thức hơn trong việc bảo vệ rừng. Tuy nhiên, tính bền vững không cao. Bởi đời sống của người dân, không chỉ Thông Thụ, mà Đồng Văn, Tiền Phong vẫn còn phụ thuộc rất lớn vào rừng. Nếu không thực hiện các kế sách tạo việc làm có tính bền vững lâu dài, thì việc người dân trở vào rừng sinh kế là dễ xẩy ra. Khi đó, công tác bảo vệ rừng sẽ hết sức khó khăn..." - Phó Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, anh Lê Phùng Diệu băn khoăn.
Đến lúc này, chúng tôi bỗng thấy cái háo hức được khám phá sự kỳ vĩ của núi rừng Thông Thụ như lắng lại. Thấy rằng, từ khi có công trình Thủy điện Hủa Na, cảnh quan Thông Thụ và các vùng lân cận đã đổi sắc. Cùng với sự đa dạng sinh học của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, các di tích - thắng cảnh như thác Sao Va, đền Chín gian..., huyện Quế Phong đã là điểm du lịch kỳ thú, đủ hấp dẫn để níu chân du khách. Và những giá trị này phải được nâng niu, bảo vệ. Nhưng để bảo vệ, tiến tới phát huy các giá trị, phải bắt đầu từ những vấn đề liên quan đến cuộc sống dân sinh. Tự hỏi, đã công bằng hay chưa khi nhà đầu tư vẫn chưa thực hiện đầy đủ những vấn đề thiết yếu đến đời sống của người dân khi họ nhường nơi chôn rau cắt rốn cho công trình Thủy điện Hủa Na được thực hiện. Nếu vẫn mãi tồn tại tình trạng này, vùng hồ thuỷ điện có còn nên thơ, và rồi tương lai của vùng núi rừng Pù Hoạt sẽ ra sao...?!.
Xã Thông Thụ, nơi có đỉnh Pù Hoạt cao gần 2.400m nằm trong dãy núi Pù Hoạt, sánh cùng với Phu Xai Lai Leng ở Kỳ Sơn, là nóc nhà của Bắc Trung bộ. Diện tích tự nhiên của xã Thông Thụ rộng 41.618 ha, chiếm hơn 20% diện tích toàn huyện Quế Phong; có 29,5 km đường biên giới tiếp giáp nước bạn Lào. Phía Bắc Thông Thụ giáp xã Bát Mọt, huyện Thường Xuân, Thanh Hóa; phía Nam giáp 2 xã Hạnh Dịch, Tiền Phong; phía Đông giáp xã Đồng Văn; và phía Tây, giáp cụm bản Viêng Păn, huyện Xăm Tẩy, tỉnh Hủa Phăn (Lào).
Nhật Lân - Đào Tuấn

tin mới

Tết Độc lập về thăm Quê Bác

Tết Độc lập về thăm Quê Bác

(Baonghean.vn) - 78 năm sau ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Khu Di tích Kim Liên đã trở thành một điểm đến không thể thiếu trên bản đồ du lịch Nghệ An, đặc biệt trong ngày lễ Quốc khánh 2/9.

Thức quà quê 'ăn chơi' thành đặc sản ở Đô Lương

Thức quà quê 'ăn chơi' thành đặc sản ở Đô Lương

(Baonghean.vn) - Bánh gai Đông Sơn có từ lâu đời, trở thành đặc sản của người dân Đô Lương, thường được dùng vào các dịp ăn hỏi, lễ, Tết và làm quà biếu. Bắt đầu từ những năm 1980 của thế kỷ trước thì bánh gai Đông Sơn trở thành hàng hoá, được tiêu thụ rộng rãi trong và ngoài tỉnh… 

Bản làng ngân vang điệu xuối, lăm

Bản làng ngân vang điệu xuối, lăm

(Baonghean.vn) - Mảnh đất Quỳ Châu được coi là một trong những cái nôi của văn hóa dân tộc Thái ở Nghệ An. Nơi đây có nhiều loại hình di sản văn hóa giàu bản sắc. Những năm gần đây việc bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể trên vùng đất Tây Bắc Nghệ An được quan tâm chú trọng.

Chị em bản Na mặn mà giữ nghề dệt thổ cẩm

Chị em bản Na mặn mà giữ nghề dệt thổ cẩm

(Baonghean.vn) - Nhiều sản phẩm thổ cẩm tinh xảo với sắc màu hấp dẫn, hoa văn đa dạng được chị em phụ nữ bản Na, xã Hữu Lập, huyện Kỳ Sơn dệt nên bằng đam mê làm "sống lại" nghề truyền thống của đồng bào Thái ở vùng biên Nghệ An. 

Tổ đổi công - mô hình giải bài toán thiếu lao động ở các xã miền núi Nghệ An

Tổ đổi công - mô hình giải bài toán thiếu lao động ở các xã miền núi Nghệ An

(Baonghean.vn) - Để tiết kiệm chi phí thuê nhân công, giải quyết bài toán thiếu lao động làm nông, các tổ đổi công được thành lập. Nhà này hỗ trợ nhà kia, xoay vòng vậy cho đến hết mùa, vừa tạo nét đẹp văn hóa trong lao động, vừa thắt chặt tình đoàn kết, tạo động lực thúc đẩy sản xuất…

Tự do trong tình yêu và hôn nhân ở người Mông

Tự do trong tình yêu và hôn nhân ở người Mông

(Baonghean.vn) - L.T.S: Liệu có phải lúc nào hôn nhân và tình yêu cũng phải song hành? Liệu có phải hôn nhân là nấm mồ chôn vùi tình yêu? Thực tế cho thấy ở người Mông, đôi khi có một sự tồn tại độc lập giữa khái niệm hôn nhân và tình yêu...

Cây quế Quỳ ở Quế Phong. Ảnh: Nhật Lân

Cây quế Quỳ cần được quan tâm bảo hộ chỉ dẫn địa lý

(Baonghean.vn) - “Nhất quế Quỳ, nhì quế Thanh”, từ ngàn năm trước, cùng với ngà voi, sừng tê giác, ngọc trai, trầm hương,... quế Quỳ là một sản vật được cung tiến, xuất khẩu sang Trung Quốc và nhiều nước. Vấn đề bảo hộ chỉ dẫn địa lý đối với đặc sản này cần được quan tâm.

Tiếp mạch nguồn truyền thống, bứt phá vươn lên

Tiếp mạch nguồn truyền thống, bứt phá vươn lên

(Baonghean.vn) - Với truyền thống Lộc Đa, Đức Thịnh – nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của phủ Hưng Nguyên, là nơi khởi đầu cho cuộc biểu tình Xô viết 1930-1931, mảnh đất mà mỗi địa danh đều thắm đỏ niềm tự hào cách mạng: Đền Trìa, nhà thờ họ Hoàng, nhà thờ họ Uông… 

Vui chuyện mới ở Thạch Ngàn...

Vui chuyện mới ở Thạch Ngàn...

(Baonghean.vn) - Xã Thạch Ngàn là nơi đón 80 hộ đồng bào Đan Lai về sinh sống tại các bản Thạch Sơn, Bá Hạ, đời sống hết sức khó khăn. Vài năm nay huyện Con Cuông đang đẩy mạnh Chương trình Ngân hàng bò giúp đỡ hộ nghèo, ở xã Thạch Ngàn có 10 hộ tham gia...

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

 Khát vọng lan tỏa dân ca ví, giặm

Khát vọng lan tỏa dân ca ví, giặm

(Baonghean.vn) - Nằm trong số những nghệ nhân thuộc lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể đầu tiên của tỉnh được Nhà nước vinh danh, Nghệ nhân Nhân dân Võ Thị Hồng Vân và Nghệ nhân Ưu tú Hoàng Thị Cẩm Vân luôn đau đáu, trăn trở với việc gìn giữ, phát huy giá trị của dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh.

Mây trắng

Ngắm mây trên bản biên giới Phà Chiếng

(Baonghean.vn) - Phà Chiếng là bản biên giới thuộc xã Mỹ Lý, huyện Kỳ Sơn. Nơi đây đường đi hiểm trở, điều kiện sống của đồng bào gặp vô vàn khó khăn. Bù lại, thiên nhiên đã ban tặng cho bản Phà Chiếng cảnh sắc nên thơ, hữu tình, không khí mát lành, đặc biệt là có mây phủ quanh năm.

Phấn đấu xây dựng Anh Sơn phát triển nhanh và bền vững, khẳng định vị thế tốp đầu các huyện miền núi của tỉnh

Phấn đấu xây dựng Anh Sơn phát triển nhanh và bền vững, khẳng định vị thế tốp đầu các huyện miền núi của tỉnh

(Baonghean.vn) - Với điều kiện địa lý, thiên nhiên hùng vĩ và kỳ thú, đất Anh Sơn sớm đi vào thi phú của tiền nhân với những áng văn trác tuyệt; đây cũng là vùng “địa linh” dày dặn truyền thống văn hóa, lịch sử và cách mạng, góp một dấu son vào pho sử vàng đấu tranh dựng nước và giữ nước.
Ngát hương sen tháng 5 trên quê hương Bác Hồ

Ngát hương sen tháng 5 trên quê hương Bác Hồ

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp tháng 5 về, những hồ sen ở quê Bác, xã Kim Liên (Nam Đàn) lại nở hoa, tỏa hương thơm ngát. Hoa sen không chỉ làm đẹp cảnh quan mà còn mang lại lợi ích kinh tế cho người dân địa phương.
Một đời đắm say với tiếng sáo quê hương

Một đời đắm say với tiếng sáo quê hương

(Baonghean.vn) - Minh An không đến với sáo bằng sự tình cờ mà đó là sự lựa chọn của chính em từ thuở thiếu thời, là con đường bền bỉ, nhẫn nại dù gặp không ít gian khó. Em dành cho cây sáo nhỏ bé ấy cả tuổi xuân tươi đẹp nhất của mình, và ngược lại, sáo cũng hồi đáp em một sự nghiệp đáng tự hào.
Hướng tới Lễ hội Làng Sen cấp quốc gia

Hướng tới Lễ hội Làng Sen cấp quốc gia

(Baonghean.vn) - Hơn 40 năm qua, Lễ hội Làng Sen được tổ chức hàng năm là sự kiện văn hóa có ý nghĩa quan trọng trong đời sống tinh thần của Nhân dân, là dịp để người dân cả nước nói chung, Nghệ An nói riêng bày tỏ lòng thành kính, biết ơn vô hạn đối với Bác Hồ kính yêu.
Câu chuyện nghề rèn ở Kim Liên (Nam Đàn)

Câu chuyện nghề rèn ở Kim Liên (Nam Đàn)

(Baonghean.vn) - Tuy không còn nhộn nhịp như trước, nhưng nghề rèn truyền thống ở xã Kim Liên, huyện Nam Đàn vẫn đang được duy trì, gìn giữ bởi những người thợ yêu nghề. Cùng với sáng tạo, cải tiến kỹ thuật, họ đã tạo ra nhiều sản phẩm mới đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng.
Lan tỏa giá trị văn hóa, nhân văn xứ Nghệ

Lan tỏa giá trị văn hóa, nhân văn xứ Nghệ

(Baonghean.vn) - Những ngày qua, hàng chục trang báo và cả mạng xã hội phản ánh, chia sẻ khá nhiều về việc Hội đồng hương Nghệ An sẽ tổ chức đêm nhạc Mạch nguồn ví, giặm, vinh danh 5 nhạc sĩ tiêu biểu của quê hương.
Ai về chợ Ú Đại Sơn...

Ai về chợ Ú Đại Sơn...

(Baonghean.vn) - Chợ Ú (xã Đại Sơn, Đô Lương) không chỉ được biết đến là chợ trâu bò lớn nhất Đông Nam Á, mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của vùng quê xứ Nghệ.