Mùa khầu hang
(Baonghean) - Vụ mùa lúa rẫy chín rộ ở miền núi thường bắt đầu từ giữa tháng 9, bước vào tháng 10 âm lịch. Nhưng để có được những bông lúa chín non làm khầu hang (xôi mới), bà con thường chọn trỉa riêng giống lúa thơm ngon của địa phương, hạt tròn, chắc mọng, như giống khầu ỏn ời, khầu hang ngua, khầu đạc…
Trong cái nắng dịu nhẹ này, các bà các mế lại cùng nhau lên rẫy, khéo léo dùng dụng cụ gặt, (gọi là hép) để lựa lấy những bông lúa mẩy, không bị sâu bệnh, hạt đều và đẹp, túm thành từng bó gọn gàng, gọi là vá khầu. Lúa được chọn làm khầu hang phải là lúa không quá non. Nếu không, khi luộc lên sẽ bị nát, còn nếu lúa quá chín thì lại cứng và mất vị dẻo, không còn vị thơm đặc trưng.
 |
| Chế biến khầu hang. |
Để có được ép khầu hang dẻo, thơm ngon, phải qua rất nhiều công đoạn công phu. Lúa non, sau khi được gặt và chọn lọc kĩ lưỡng sẽ được luộc trên bếp củi, sau đó hong, phơi trên giàn bếp. Giai đoạn này, đòi hỏi người làm phải khéo léo, biết ước lượng lúc những bông lúa chín tới, vẫn còn nguyên vỏ nhưng đã chín đều. Sau khi hong phơi, cho vào cối giã, sẩy nhiều lần để lựa những hạt tròn đầy, chỉ vo qua một nước, để ráo khoảng 15-30 phút, cho vào chõ hông. Thường bà con ăn khầu hang cùng với chẻo hạt chà uốm, một loại hạt được nhặt trong rừng về hong khô tách lấy hạt thêm ít muối giã thành chẻo, khầu hang ăn cùng mọoc cá, mọoc gà rừng hay món nhọoc được chế biến từ đồ rừng như sóc, chuột, bù, bí, đậu rẫy. Nhiều người chỉ thích ăn riêng khầu hang, khi ăn dùng tay vắt ăn mới tận hưởng được hết vị thơm ngậy của nếp mới.
Vào độ này, chỉ cần đi qua những cánh rừng người ta cũng có thể ngửi thấy mùi thơm khác biệt của những bông lúa kỳ đọng sữa. Bên bếp lửa nhà sàn ấm cúng, bà con quây quần vừa chuyện trò vừa hong lúa trên giàn, tiếng giã gạo làm ấm lòng bao người. Ai đã và từng ăn, tận hưởng hương vị khầu hang, cảm nhận cái dịu ngọt, thơm ngậy càng thấy thêm gắn bó, càng thêm yêu hương vị hạt lúa quê hương. Hương vị ấy cứ thôi thúc, mời gọi làm những ai xa quê tìm dịp trở về.
May Huyền
Đài TT-Th Tương Dương
