Mỹ công bố áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt Iran

Tổng thống Iran Hassan Rouhani. Ảnh: AP

Kỷ niệm ngày nhậm chức nhiệm kỳ đầu tiên của ông Rouhani rơi vào ngày 3/8, nhưng trong bối cảnh kinh tế khủng hoảng và các biện pháp trừng phạt của Mỹ sẽ bắt đầu trở lại vào ngày 7/8 nên không có buổi lễ nào được tổ chức.

Ông Rouhani được cho là nhân vật ôn hòa, người có thể hàn gắn những chia rẽ ở Iran và xây dựng một mô hình phát triển như Trung Quốc, trong đó tăng trưởng kinh tế sẽ giúp họ né tránh được những đòi hỏi cải cách chính trị quan trọng.

Tuy nhiên, khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân hồi tháng 5 vừa qua, gây tổn hại cho vấn đề trọng tâm trong chiến lược của Rouhani, "nhà lãnh đạo Hồi giáo nghiêng về mặt ngoại giao" này bất ngờ bị giáng một đòn chí mạng.

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), ngay cả lúc thỏa thuận hạt nhân vẫn chưa bị sứt mẻ, nó cũng chưa bao giờ hoạt động như mong đợi. Rouhani đặt mục tiêu kêu gọi 50 tỷ USD đầu tư nước ngoài trong năm đầu của nhiệm kỳ này song chỉ nhận được 3,4 tỷ USD do các công ty và các ngân hàng nước ngoài vẫn thận trọng với các lệnh trừng phạt của Mỹ.

Tổng thống Trump và chính phủ Mỹ công bố áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt Iran. Ảnh: Getty

Ngoài ra, ông hầu như không làm gì để giải quyết nạn tham nhũng và nợ xấu đang đầu độc hệ thống ngân hàng Iran, hay tỷ lệ thất nghiệp cao, nhất là trong giới trẻ.

Theo báo cáo của một công ty công nghệ có trụ sở ở Mỹ, tính đến thời điểm lễ kỷ niệm lần thứ 5 ngày nhậm chức, Tổng thống Rouhani chỉ thực hiện được 20 trong số 100 cam kết tranh cử cộng với 17 cam kết "đang trong giai đoạn thực hiện".

Báo cáo kết luận, những thành tựu của Rouhani bao gồm giảm tỷ lệ lạm phát và Internet được cải thiện, nhưng tất cả những lời hứa không được thực hiện đã "gây thất vọng và khiến cho nhiều người ủng hộ ông xa lánh".

Lần đầu tiên, Quốc hội (Iran) đã triệu tập Tổng thống Rouhani tới phiên điều trần sẽ diễn ra vào tháng tới để giải thích kế hoạch cứu vãn nền kinh tế của ông.

Mohammad Reza Behzadian, cựu Chủ tịch Phòng Thương mại Tehran, nói: "Ông ấy (Rouhani) có bạn bè trong nội các nhưng không có bạn bè ở nơi nào khác nữa".

Đối với nhiều người Iran có tư tưởng cấp tiến, chính thành tích về các quyền dân sự của Rouhani đã phơi bày những yếu kém của ông. Sự thất bại của ông trong việc phóng thích các tù nhân chính trị và ngăn chặn việc phong tỏa ứng dụng tin nhắn phổ biến nhất ở Iran là Telegram đã trực tiếp đe dọa các cam kết mà ông đưa ra trong chiến dịch tái tranh cử hồi năm ngoái.

Rouhani - làm ít nói nhiều?

Arash, một nhiếp ảnh gia 21 tuổi ở Tehran, nói: "Mọi tổng thống đều đưa ra những cam kết tương tự để tạo ra hy vọng nhưng một khi đắc cử, họ không làm gì cả. Nếu cuộc bầu cử được tổ chức lại, tôi sẽ không bỏ phiếu cho Rouhani, tôi sẽ không bỏ phiếu cho bất cứ ai". Đây cũng là một quan điểm điển hình trong giới trẻ.

Với nhiều người, điều này phản chiếu nhiệm kỳ thứ hai của Mohammad Khatami, tổng thống cải cách nắm quyền từ năm 1997 đến 2005, người đã cố gắng và thất bại trong việc làm suy yếu sự kiểm soát của các thể chế cứng rắn không được bầu ra, khiến nhiều nhân vật cấp tiến thất vọng sâu sắc.

Một số thậm chí còn đặt câu hỏi liệu Rouhani có chân thành khi đưa ra các cam kết. Một nhà ngoại giao phương Tây bình luận: "Ông ta đã chọn cách không đấu tranh và đứng lên khi ông ta có thể". "Ông ta đã có thể sử dụng quyền lực của mình để thúc đẩy các vấn đề như Telegram, nhưng ông ta không làm vậy. Ông ta đã ủng hộ dù yếu ớt các cuộc biểu tình thánh chiến Hồi giáo... ông ta cũng đã ủng hộ các nhà hoạt động môi trường khi họ bị bắt. Nhưng không ai trong số họ giống như Khatami, người đã sẵn sàng đứng lên và bị lật đổ".

Trong khi đó, Rouhani không nhận được sự ủng hộ của phe bảo thủ, những người đã cáo buộc ông phớt lờ dân nghèo và bán mình cho phương Tây. Song bất chấp tất cả những điều đó, các nhà phân tích cho rằng Rouhani không chắc sẽ bị kết tội do thiếu một sự thay thế rõ ràng.

Nhiều người thuộc phe bảo thủ đã tập hợp lại để đứng về phía Rouhani vì lo ngại tình trạng bất ổn tiếp tục lan rộng. Ngay cả tờ báo cực kỳ bảo thủ Kayhan, vốn thường xuyên chỉ trích Rouhani, cũng tuyên bố: "Chúng ta phải gạt sang một bên những bất đồng bởi lợi ích quốc gia và sự sống còn của quốc gia hiện đang bị đe dọa".

Mọi người đều biết Rouhani có "một vấn đề lớn về sự ủng hộ", Adnan Tabatabai, chuyên gia phân tích người Iran của Viện CARPO ở Đức nói. Để tồn tại trong 3 năm cuối của nhiệm kỳ, ông ấy đã cố gắng thuyết phục các lực lượng bảo thủ.

"Ông ấy có thể sẽ điều chỉnh chính sách đối ngoại. Ông ta không còn khả năng duy trì cách tiếp cận hòa giải với Mỹ... mặc dù ông ta cũng phải trông chừng châu Âu để cứu vãn những gì còn lại của thỏa thuận hạt nhân". "Tôi không nghĩ rằng nhà lãnh đạo tối cao (Ali Khamenei) muốn ông ấy (tức Rouhani) thất bại... nhưng ông ấy cần đưa ra nhiều biện pháp kinh tế để giành lại sự ủng hộ của người dân", Tabatabai nói.