Năm mới, làm sao để 'thân tâm an lạc' ?

Ngủ không mộng mị, thức chẳng lo âu, ăn không cầu kỳ, thở thật thâm sâu sẽ giúp bạn 'thân tâm an lạc'.

Vào năm 1946, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đưa ra định nghĩa về sức khỏe: 'Sức khỏe không chỉ là không bệnh tật mà là trạng thái hoàn toàn sảng khoái về thể chất, tinh thần và xã hội'.

Định nghĩa này cho thấy thân và tâm của con người dính liền với nhau như hình với bóng, và có sức khỏe có nghĩa "thân tâm an lạc". Làm sao để có "thân tâm an lạc"?

Ngủ không mộng mị

Giấc ngủ không phải là sự ngưng nghỉ hoạt động hoàn toàn mà là một dạng đặc biệt của hoạt động cơ thể giúp cơ thể phục hồi năng lượng đã tiêu hao khi thức. Giấc ngủ không mộng mị là giấc ngủ đủ, sâu và là cách phục hồi sinh lực tốt nhất.

Những động tác vận động phù hợp cơ thể mỗi người mang đến sự sảng khoái, tươi tỉnh, khỏe mạnh - Ảnh: DUYÊN PHAN

Ta cần biết giấc ngủ là một hiện tượng sinh lý có nhịp điệu gồm nhiều chu kỳ (mỗi chu kỳ kéo dài khoảng 90 phút). Mỗi chu kỳ gồm nhiều giai đoạn: bắt đầu ngủ, ngủ sâu, ngủ thật sâu và sau cùng là ngủ nghịch thường.

Ngủ nghịch thường còn gọi là ngủ với chuyển động mắt nhanh hay giấc ngủ REM (Rapid Eye Movement sleep), chiếm 25% chu kỳ, và các giấc mơ thường xảy ra trong giai đoạn này.

Còn các giai đoạn trước giai đoạn REM tức bắt đầu ngủ, ngủ sâu, ngủ thật sâu được gọi là giấc ngủ NREM (viết tắt Non Rapid Eye Movement sleep), tức là ngủ với không chuyển động mắt nhanh, chiếm 75% chu kỳ giấc ngủ.

Ngủ có đủ REM và NREM thì mới say giấc nồng. Nếu ngủ sâu thì dù có nằm mộng, khi thức dậy chẳng nhớ gì hết.

Thời lượng trung bình của giấc ngủ đủ khoảng 8 tiếng nhưng không nhất thiết luôn luôn như vậy. Dấu hiệu cho biết ngủ đủ là có sự sảng khoái, tươi tỉnh, thoải mái khi thức giấc, làm việc bình thường vào ban ngày.

Ngày nay, khoa học đã chứng minh ngủ đủ sẽ có sức khỏe tốt, còn thiếu ngủ sẽ bị đủ thứ bệnh.

Như vậy, giấc ngủ thật sự rất quan trọng đối với sức khỏe. Và "ngủ không mộng mị" là điều mà cuộc sống mọi người hướng tới và là một phản ánh cho thấy cuộc sống đã đạt phần nào "thân tâm an lạc".

Thức chẳng lo âu

Trong cuộc sống hiện nay, làm sao từ lúc sáng sớm thức dậy đến lúc tối mịt ngủ vùi mà hoàn toàn không có giây phút lo âu quả là chuyện rất khó. Chính cái gọi là "stress" thường xuyên trĩu nặng trong tâm hồn mà ta cứ cảm thấy lo âu chẳng ít thì nhiều. Stress là gì mà ghê gớm vậy?

Thân tâm an lạc, vui vẻ, cơ thể sẽ tràn đầy năng lượng hạnh phúc - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Stress là những áp lực về mặt tâm lý và những biến động trong gia đình, trong xã hội tác động lên con người gây mất cân bằng. Đáp ứng của con người bị stress là cảm thấy có "sự căng thẳng, lo âu".

Ta cần lưu ý, stress không phải luôn luôn là xấu. Với liều lượng vừa phải, chính stress giúp ta có sự hưng phấn, cảnh giác, tập trung cao độ để đối phó lại tình huống không thuận lợi. Ta sẽ có những suy nghĩ tích cực, tìm cách làm chủ thực tế, quyết tâm giải quyết khủng hoảng đó và thường là thành công trong việc vượt qua stress mà chẳng cảm thấy quá lo âu.

Tuy nhiên, nếu stress cứ lặp đi lặp lại và ta không làm chủ được nó, không thích ứng với những biến đổi do nó đưa đến, cơ thể ta sẽ bị rối loạn về mặt thể chất và tâm thần.

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh khi bị stress, cơ thể có những biến đổi (có sự tăng tiết hormon như các glucocorticoid, adrenalin ở tuyến thượng thận, somatostatin, prolactin, endorphin ở hệ thần kinh...) mà những biến đổi này có thể trở thành nguy cơ gây bệnh (như bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng và nhiều bệnh khác).

Ngoài các rối loạn thể chất kể trên, stress thường xuyên cũng dễ đưa đến các rối loạn tâm thần như: mất ngủ, suy nhược tâm thần, trầm cảm...

Như vậy, rõ ràng là "thức chẳng lo âu" cũng là điều mà cuộc sống mọi người hướng tới và là một phản ánh cho thấy cuộc sống đã đạt phần nào "thân tâm an lạc".

Ăn không cầu kỳ

Ăn không cầu kỳ là ăn "đủ" và ăn "lành". Trước hết là ăn uống sao cho đầy đủ và cân bằng 5 nhóm chất dinh dưỡng (nhóm chất đạm, chất béo, chất đường bột, vitamin và chất khoáng).

Ăn uống vừa đủ để giữ sức khỏe - Ảnh: CHÂU ANH

Chữ "cân bằng" trong ăn uống rất quan trọng. Ta không nên ăn thừa mứa quá nhiều mà thật vừa đủ chất đạm, chất béo, chất đường bột. Nên ăn nhiều rau cải tươi, trái cây, các loại ngũ cốc còn nguyên vì những thứ này rất tốt cho sức khỏe.

Ăn "lành" còn có nghĩa là biết cách ăn uống như: luôn thực hiện "ăn chín, uống sôi", thức ăn cũ cần nấu chín kỹ trước khi ăn, bảo quản tốt thực phẩm đã chế biến, chống ruồi, gián, bụi xâm nhập, rửa tay bằng xà bông trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, lao động...

Thở thật thâm sâu

Nhờ hít thở mà chúng ta duy trì sự sống. Hít thở bình thường chỉ dùng một phần hai lá phổi. Còn thở thật thâm sâu là hít thở với gần trọn cả hai lá phổi, với cơ hoành hoạt động tích cực xoa bóp các phủ tạng ở bụng.

Thở thâm sâu không chỉ cho ta nguồn sống nhờ thu thật nhiều khí oxy, thải cho gần hết khí CO2 ở phổi, mà còn tác động giúp thanh lọc tâm ý.

Thở thật thâm sâu là hít thở với trạng thái tỉnh thức hoàn toàn: "Hít vào, thấy bụng phình ra. Thở ra, thấy bụng xẹp lại". Và với tâm ý thanh tịnh: "Hít vào tâm tĩnh lặng, thở ra miệng mỉm cười", và với tâm hân hoan.

Theo Tuoitre