Nét truyền thống đặc sắc trong sinh hoạt gia đình người Thái ở Nghệ An

(Baonghean.vn) - “Mẹ ngồi đầu sàn kéo sợi, xe tơ/Bố ngồi bên cửa sổ, đan chài”- đó là hình ảnh đặc trưng về sinh hoạt trong gia đình người Thái, đã được nhắc đến nhiều trong văn học dân gian. Chả thế mà một trong những câu hát đầu tiên các cô gái khi hát đối giao duyên với các chàng trai, thường là: “Khi anh dậy anh đi, mẹ ta có ngồi đầu sàn kéo sợi?/ Bố ta có ngồi bên cửa sổ đan chài?”.
Phụ nữ Thái nổi tiếng với công việc dệt thổ cẩm, thêu thùa. Ảnh: Đình Tuân
Phụ nữ Thái nổi tiếng với công việc dệt thổ cẩm, thêu thùa. Ảnh: Đình Tuân

Với nền nông nghiệp tự cung tự cấp, người phụ nữ phải lo “cái mặc” cho gia đình.

Cái nét sinh hoạt điển hình đó nói lên hoàn cảnh, điều kiện, môi trường sống của người Thái đã trải qua hàng ngàn năm. Cách đây hàng trăm năm, người Thái thiên di từ phía Bắc xuống. Tại miền Tây Nghệ An họ tụ cư trong các thung lũng, dọc theo khe, suối, làm lúa nước (kết hợp với nương rẫy) và đánh bắt thủy sản… Với nền nông nghiệp tự cung tự cấp, người phụ nữ phải lo “cái mặc” cho gia đình.

Trừ những khi bận bịu với mùa màng, còn lại, người phụ nữ gắn với việc trồng bông, dệt vải, trồng dâu, nuôi tằm, kéo tơ… Họ tranh thủ những lúc nông nhàn bật bông, nhuộm vải dệt thổ cẩm… Thật đúng như câu tục ngữ của người Thái: “Chân ngoài rừng, tay trong nhà”.

Người con gái Thái phải học bà, học mẹ nhộm bông, dệt vải, thêu thùa từ khi 10-11 tuổi. Để đến tuổi lấy chồng đã có đủ váy áo, khăn, màn, gối, nệm… làm của hồi môn đem về nhà chồng.

Bà Lô Thị Lan ở bản Mác, xã Thạch Giám (Tương Dương) bên khung dệt thổ cẩm; Những tấm thổ cẩm đặc sắc do người phụ nữ Thái dệt nên. Ảnh Đình Tuân
Bà Lô Thị Lan ở bản Mác, xã Thạch Giám (Tương Dương) bên khung dệt thổ cẩm; Những tấm thổ cẩm đặc sắc do người phụ nữ Thái dệt nên. Ảnh: Đình Tuân

Người đàn ông Thái thể hiện vai trò trụ cột gia đình của mình bằng những việc như săn bắn, bẫy thú, quăng chài.

Người đàn ông Thái lại lo “cái ăn”, tất nhiên họ cũng đóng góp công sức cho việc phát nương làm rẫy. Những người đàn ông thể hiện vai trò trụ cột gia đình của mình bằng những việc mà tạo hóa ban cho họ, đó là săn bắn, bẫy thú, quăng chài… Trước hết người đàn ông phải lo làm rẫy gai để lấy sợi. Từ sợi gai mới làm ra chài, lưới để đánh cá hay bắt thú. Sợi gai cũng để đan vó, xúc (bính), vợt (xộc)…

Muốn làm nên những công cụ này, người đàn ông phải có bộ đồ nghề để “chế biến” sợi gai. Đó là dụng cụ dùng để tước vỏ gai lấy sợi, gồm 1 con dao nhỏ, hình lá lúa, cán dài, một  vật dùng xe sợi gọi là “pẳn pản” 2 đầu có bánh xe nhỏ để xoay.

Nếu đan các loại chài vó, lưới, xúc vợt... cần có cái “móc” giống mỏ chim nên gọi là “húa nộc cốc”- nghĩa là đầu chim mỏ sừng; thanh tre dẹt dài hơn gang tay để làm cỡ mắt lưới (to, nhỏ) và thanh gỗ dẹt và hẹp bằng bàn tay, dài khoảng nửa sải để quấn sợi…

Những người đàn ông Thái giỏi quăng chài bắt cá. Ảnh: Bá Hậu
Những người đàn ông Thái giỏi quăng chài bắt cá. Ảnh: Bá Hậu

Ngoài dụng cụ để đan chài, lưới, người chủ gia đình còn phải làm các dụng cụ để người dệt vải. Từ cái cán bông, bật bông, xa kéo sợi, đến khung cửi… Nếu chủ nhà không có kỹ năng làm những cái đó, thì ông ta phải “lấy vật đổi vật” với người khác. Xưa kia, nếu những người đàn ông không thể làm được những vật dụng tối cần thiết này để phục vụ sinh hoạt gia đình thì đều phải mang những vật phẩm có giá trị của mình để đổi cho người khác. Ngày nay không còn hình thức “vật đổi vật” nữa, thay vào đó, người ta sẽ bỏ tiền bạc ra mua về.

Hiện nay cho dù cuộc sống công nghiệp với các dây chuyền sản xuất hiện đại, nhưng hàng hóa thủ công truyền thống như dệt vải, dệt tơ, đan chài, lưới... vẫn cần phải được bảo lưu. Bởi đó là bản sắc văn hóa dân tộc được người Thái truyền lại cho thế hệ sau.

Tin mới

Lê Văn Phi được di lý từ Lào về giao cho Công an Việt Nam để điều tra một số hành vi bắt giữ người trái pháp luật. Ảnh: HSVA.

Trùm giang hồ khét tiếng Phi ‘đen’ là ai?

(Baonghean.vn) - Sinh ra từ một làng quê xứ Nghệ, Lê Văn Phi, hay còn được biết đến với biệt danh Phi “đen” sớm nổi danh, có số má ở các tỉnh phía Nam. Phi “đen” sớm nằm trong tầm ngắm của các trinh sát bởi được xác định là người đứng đầu một số vụ việc gây mất an ninh trật tự.
Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 5/6

Nghệ An: Thông tin nổi bật ngày 5/6

(Baonghean.vn) - Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh và Đảng ủy Khối Các cơ quan tỉnh thống nhất phối hợp nhiều nội dung quan trọng; Nghệ An lần đầu tiên tổ chức Hội thi Ban Giám sát đầu tư cộng đồng; Thí sinh Nghệ An bước vào môn thi đầu tiên của Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10… là những thông tin nổi bật.
Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh và Đảng ủy Khối Các cơ quan tỉnh thống nhất phối hợp nhiều nội dung quan trọng

Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh và Đảng ủy Khối Các cơ quan tỉnh thống nhất phối hợp nhiều nội dung quan trọng

(Baonghean.vn) - Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh và Đảng ủy Khối Các cơ quan tỉnh thống nhất tiếp tục phối hợp lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác cải cách hành chính; quán triệt và tham mưu chương trình hành động Nghị quyết mới của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Nghệ An.
Đại biểu đoàn Nghệ An đề nghị luật hóa cụ thể vấn đề tuần hoàn nước để đảm bảo an ninh nguồn nước

Đại biểu đoàn Nghệ An đề nghị luật hóa cụ thể vấn đề tuần hoàn nước để đảm bảo an ninh nguồn nước

(Baonghean.vn) - Chiều 5/6, tiếp tục chương trình làm việc, Quốc hội tiến hành thảo luận tại tổ về dự án Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) và dự án Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi). Đoàn ĐBQH Nghệ An thảo luận tại Tổ 3 cùng đoàn ĐBQH các tỉnh: Bắc Kạn và Bạc Liêu.
Khắc phục tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm, lựa chiều trong giám sát, phản biện

Khắc phục tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm, lựa chiều trong giám sát, phản biện

(Baonghean.vn) - Tại hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch số 403 quy định các hình thức giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam, một trong những hạn chế được chỉ ra là tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm, lựa chiều trong giám sát, phản biện.