(Baonghean) - Năm nay bước sang tuổi 72, Nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn (nguyên Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật tỉnh Phú Yên) như “con tằm rút ruột vẫn còn tơ”, ông vẫn đam mê sáng tác kịch bản sân khấu và có nhiều dự định với nghệ thuật tuồng mà ông suốt đời tâm huyết.
Năm 1959, 17 tuổi, rời làng Vích (Diễn Châu), Phạm Ngọc Sơn ra Hà Nội, học khoá đầu tiên của khoa Tuồng, Trường Ca kịch Dân tộc Trung ương (nay là Trường Đại học Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội). Có năng khiếu về nghệ thuật từ nhỏ, lại được những giáo sư, nghệ sĩ nổi tiếng như Giáo sư Hoàng Châu Ký, NSND Nguyễn Nho Tuý… truyền dạy, Phạm Ngọc Sơn nhanh chóng tiếp thu các kiến thức về bộ môn nghệ thuật độc đáo này của dân tộc, được sắm vai nhiều trích đoạn tuồng và vở tuồng nổi tiếng.
Nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn
Sau khi ra trường, Phạm Ngọc Sơn về công tác ở Đoàn Tuồng Liên khu 5 thuộc Nhà hát Tuồng Việt Nam. Kỷ niệm không bao giờ quên của nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn là được 5 lần tham gia biểu diễn phục vụ Bác Hồ cùng lãnh đạo Trung ương và khách quốc tế. Tiết mục “ruột” biểu diễn phục vụ Bác là trích đoạn “Trưng Trắc, Trưng Nhị đề cờ” trong vở tuồng “Trưng Nữ Vương” của soạn giả Tống Phước Phổ. Mỗi lần xem xong, Bác đều ngợi khen: “Các cháu biểu diễn tiến bộ hơn lần trước” và thưởng kẹo cho diễn viên.
Ông còn nhớ, vào mùa Thu năm 1967, Đoàn Tuồng Liên khu 5 vinh dự được biểu diễn phục vụ Bác và đoàn đại biểu các nước Mỹ La tinh sang thăm Việt Nam. Lần đó, sau khi khen và thưởng kẹo cho diễn viên, Bác đề nghị các vị khách quốc tế có mặt hôm ấy cùng Bác hát một bài dân ca Tây Ban Nha bằng tiếng Tây Ban Nha do Bác chỉ huy. Không có đũa chỉ huy nhưng Người đã dùng động tác như một nhạc trưởng thực thụ. Nhìn các vị khách quốc tế say sưa hát bài dân ca Tây Ban Nha theo chỉ huy của Bác, trong ông và các diễn viên của đoàn trào dâng một cảm xúc khó tả về vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc. Cảm xúc đó đã theo ông suốt nghiệp diễn.
Năm 1968, Phạm Ngọc Sơn vào chiến trường. 7 năm làm công tác nghệ thuật tại chiến trường, dù khó khăn, gian khổ nhưng được biểu diễn phục vụ bộ đội, phục vụ nhân dân, đối với ông đó là những tháng ngày đẹp nhất trong cuộc đời nghệ sĩ của mình. Quý nhất là tình cảm giữa người nghệ sĩ và khán giả. Chính vì thế không ít lần, ban ngày sốt lên đến trên 40 độ hay rét run cầm cập, vậy mà ban đêm, như một sự thôi thúc, anh em quên hết mệt nhọc, hoá trang, lên biểu diễn phục vụ bộ đội, dân công và nhân dân.
Có lần, đoàn đang hành quân trên đường Trường Sơn thì gặp một tiểu đoàn cũng vừa từ miền Bắc vào. Vậy là anh em dừng lại, biểu diễn phục vụ đoàn luôn. Trong ánh lửa bập bùng bộ đội nhóm lên, anh em biểu diễn say sưa hơn 2 tiếng đồng hồ, mặc dù chiều hôm ấy, mỗi diễn viên chỉ có vài khúc sắn lót dạ. Vở diễn kết thúc, đồng chí Tiểu đoàn trưởng tần ngần nắm tay từng diễn viên, xúc động nói: “Các đồng chí diễn hay quá! Ở giữa chiến trường không ngờ lại được xem văn công biểu diễn hay đến vậy. Chúng tôi không có món quà gì, chỉ có một mũ cối gạo tặng các đồng chí, mong các đồng chí nhận, ăn cho có sức để phục vụ nhân dân, phục vụ bộ đội”. Tối hôm ấy, cả đoàn 17 người, nấu một nồi cơm ăn với muối, đó là bữa cơm ngon nhất trong đời. Sáng hôm sau, tìm hiểu, mới biết mũ cối gạo đó là tiêu chuẩn bữa sáng của cả tiểu đoàn.
Không ít vui buồn trong những năm phục vụ ở chiến trường. Vì bom đạn, sốt rét, bệnh tật và cả vì đói, nhiều người trong đoàn đã mãi mãi nằm xuống. Cũng chính trong những tháng năm ác liệt của chiến trường, đã nảy nở tình yêu giữa nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn và nghệ sĩ Phương Cơ, từ Đoàn Tuồng Thanh Hoá vào bổ sung cho Đoàn Tuồng và Dân ca khu 5.
Sau 1975, vợ chồng nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn và Phương Cơ về công tác tại tỉnh Phú Khánh (nay là tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa). Công tác ở nhiều đơn vị khác nhau, nhưng tình yêu đối với tuồng trong ông chưa bao giờ vơi. Hát hay, múa đẹp, nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn làm người xem nhớ mãi về những vai diễn để đời trong nhiều vở tuồng cổ và hiện đại… Ông cũng là tác giả kịch bản của nhiều vở sân khấu hoặc chuyển thể sân khấu được nhiều đoàn nghệ thuật tên tuổi trong cả nước biểu diễn như “Quyền uy và tội ác”, “Dời đô”, “Tình yêu và khát vọng”... Riêng vở “Quyền uy và tội ác” đã được chuyển thể sang kịch hát Dân ca Nghệ - Tĩnh thành vở “Vụ án Sim mơ điêng” do người bạn cùng lớp, cùng quê là NSND Xuân Huyền dàn dựng.
Một cảnh trong vở “Tình yêu và khát vọng” do Nhà hát Tuồng Đào Tấn (Bình Định) biểu diễn.
Nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn rất tâm huyết với việc đưa nghệ thuật tuồng vào trường học. Ông đã cùng Chi hội Sân khấu Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật tỉnh Phú Yên thực hiện nhiều đợt nói chuyện, giới thiệu nghệ thuật tuồng cho các trường phổ thông và chuyên nghiệp trong tỉnh. Ở tuổi 72, ông vẫn đau đáu nỗi niềm với tuồng. Hiện ông đang viết vở tuồng “Người đàn bà hoá muỗi” và chuyển thể vở kịch nói “Lý Thường Kiệt” của tác giả Phạm Hải sang tuồng.
Bạn cùng lớp với Phạm Ngọc Sơn đều được phong NSƯT, NSND, nhưng ông vẫn chỉ là nghệ sỹ “trơn”, ông bảo: “Không phải không buồn, nhưng với nghệ sĩ, cái quan trọng hơn danh hiệu này nọ là để lại gì cho nghệ thuật và cho công chúng”. Mỗi lần gặp ông, thấy ông sôi nổi chuyện nghề, có lúc cao hứng còn cười mấy điệu trong 36 điệu cười tuồng như là một đặc sắc của Phạm Ngọc Sơn, tôi thấy chuyện vân vi danh phận không còn ý nghĩa ở người nghệ sĩ đã ở cái tuổi “xưa nay hiếm” này.
Vừa rồi, tại các địa phương ở Phú Yên, Nhà hát Tuồng Đào Tấn (Bình Định) có đợt lưu diễn vở “Tình yêu và khát vọng” của Phạm Ngọc Sơn viết về Phù nghĩa hầu Lương Văn Chánh, người có công tổ chức khai khẩn, lập nên vùng đất Phú Yên. Nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn cho biết, vở tuồng là tấm lòng của ông đối với vùng đất Phú Yên tình sâu nghĩa nặng – quê hương thứ hai mà ông đã gắn bó hơn nửa cuộc đời. Nghe tiếng vỗ tay tán thưởng của khán giả, thấy ánh mắt ông ngời lên, tôi biết ông rất hạnh phúc.
