"Nhà cụ Phan" ở Nam Đàn

(Baonghean) - Di tích lưu niệm nhà chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu thuộc khối Phan Bội Châu, thị trấn Nam Đàn (xưa là thôn Sa Nam, xã Đông Liệt, huyện Nam Đàn). Đây là nơi tưởng niệm và tri ân nhà chí sỹ yêu nước, bậc tiền bối cách mạng Phan Bội Châu.

Với diện tích hơn 5.000m2, di tích lưu niệm nhà chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu gồm 2 khu vực chính: khu lưu niệm gồm ngôi nhà tranh và mảnh vườn của gia đình cụ Phan Bội Châu, khu tưởng niệm gồm nhà trưng bày hiện vật liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của cụ Phan và các công trình phụ trợ.
Ngôi nhà lá hiện nay là nơi rất nhiều học sinh, du khách đến tham quan học tập. 	Ảnh: đ.t
Ngôi nhà lá hiện nay là nơi rất nhiều học sinh, du khách đến tham quan học tập. Ảnh: đ.t
Tại khu lưu niệm, quan trọng nhất là ngôi nhà tranh của gia đình cụ Phan. Ngôi nhà này được làm theo kiểu nhà truyền thống của người Việt ở thế kỷ XIX gồm 2 phần: nhà trên và nhà dưới. Nhà trên dành cho việc thờ cúng tổ tiên, dạy học, đọc sách, tiếp khách, nghỉ ngơi của ông bà, cha mẹ và những người đàn ông trong gia đình. Nhà dưới dùng cho việc bếp núc, sinh hoạt của những người phụ nữ và con cái trong nhà. Điều đáng trân trọng nhất là toàn bộ ngôi nhà của gia đình cụ đều do học trò của cụ Phan Văn Phổ (thân sinh cụ Phan Bội Châu) dựng lên để tặng thầy nhân ngày cưới. Ông Phan Văn Phổ là một thầy đồ nghèo lấy nghề dạy học để kiếm sống. Ông kết duyên cùng bà Nguyễn Thị Nhàn và ở rể tại đây. Mảnh đất Sa Nam này là nơi chào đời và gắn liền với tuổi thơ ấu của Phan Bội Châu. Năm Phan Bội Châu lên 3 tuổi thì gia đình phải chuyển về quê nội ở làng Đan Nhiệm, xã Xuân Hòa (cách di tích hiện nay theo đường đê tả Lam khoảng 2 km về phía Đông Nam). Bởi gia đình ông Phổ đã 3 đời độc đinh, ông Phổ là con thừa tự nên phải về quê để hương khói thờ phụng tổ tiên. Mặt khác, một lý do tế nhị nữa là nơi đây xưa kia vốn gần chợ Sa Nam buôn bán trâu, bò mà gia đình lại hiếm muộn con nên sợ môi trường buôn bán sẽ ảnh hưởng đến việc giáo dục con cái.
Nhà cụ Phan vốn ở ngoài đê “trước Lam Thủy, sau Hùng Sơn” cảnh sắc nên thơ nhưng hàng năm thường bị lụt lội, có những năm nước lụt tràn đê. Theo năm tháng, bà con trong xóm dần dần chuyển vào sinh sống trong đê, chỉ còn ngôi nhà của gia đình cụ Phan trơ trọi ngoài bãi. Năm 1990, Sở VHTT Nghệ An cùng UBND huyện Nam Đàn chuyển ngôi nhà của gia đình cụ Phan từ quê nội về quê ngoại tại vị trí hiện nay.
Hiện nay, tại di tích vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật gợi nhớ đến cụ Phan Bội Châu như bộ tràng kỷ, án thư, phản gỗ, giá sách… Đây là những kỷ vật thiêng liêng gắn bó với thầy Phan và những năm tháng vừa dạy học vừa dùi mài kinh sử ở quê nhà. 
Đặc biệt, ở gian giữa của ngôi nhà trên là nơi đã tiếp những người bạn tâm giao của cụ Phan đến đàm đạo thơ văn và luận bàn việc nước. Những người bạn đó được nhân dân Nam Đàn xưng tụng là “Nam Đàn tứ hổ” với câu ca bất hủ:
“Uyên bác bất như San 
Thông minh bất như Sắc
Tài hoa bất như Quý
Cường ký bất như Lương”.
Nghĩa là học rộng không ai bằng Phan Văn San, thông minh không ai bằng Nguyễn Sinh Sắc, tài hoa không ai bằng Vương Thúc Quý và nhớ giỏi không ai bằng Trần Văn Lương. Tình bạn của họ thủy chung như nhất cho đến cuối đời. Mỗi lần cụ Sắc lên nhà cụ Phan chơi thì cậu Thành (sau này là Chủ tịch Hồ Chí Minh) thường theo cha, đứng cạnh tràng kỷ nghe các bậc cha chú luận bàn việc nước. Vì thế ngay từ nhỏ, Hồ Chủ tịch của chúng ta đã hiểu nỗi nhục mất nước, căm thù giặc và có chí quyết tâm lớn lên tìm đường cứu nước.    
Điểm nhấn quan trọng của khu này là nhà trưng bày các hiện vật liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của cụ Phan. Ngôi nhà này được xây dựng năm 1997 từ nguồn vốn đầu tư của Nhật Bản. Hiện nay, nhà trưng bày có tổng số gần 150 tài liệu, hiện vật, bao gồm: tranh, ảnh, sách, báo (tiếng Việt, tiếng Pháp, tiếng Trung), các vật dụng sinh hoạt, các hiện vật khảo cổ học,… Đây là những tài liệu, hiện vật quý có giá trị về mặt nghiên cứu, tìm hiểu thân thế, sự nghiệp của cụ Phan. Các mảng trưng bày ở đây được chia làm 3 nội dung chính: thứ nhất là quê hương, gia đình, bạn bè và tuổi trẻ của cụ Phan; thứ hai là sự nghiệp cứu nước của cụ Phan; thứ 3 là hậu thế tri ân cụ Phan. 
 Trải qua nhiều thời kỳ, di tích đã được sự quan tâm của các cấp, các ngành để từng bước quy hoạch, đầu tư xây dựng ngày càng khang trang. Năm 2004, UBND tỉnh Nghệ An đã phê duyệt quy hoạch chi tiết khu di tích. Đến năm 2012, quy hoạch được điều chỉnh lại. Tuy nhiên, thời điểm đó do kinh phí hạn chế, công tác dự báo quy hoạch chưa cao dẫn tới việc quy hoạch và xây dựng khu di tích chưa được đồng bộ. Qua quá trình quản lý và tổ chức hoạt động của khu di tích đã cho thấy nhiều điểm chưa hợp lý như:  
Hướng của ngôi nhà tranh không đúng với hướng nhà của Cụ. Điều này đã được nhiều người cao tuổi sống tại địa phương và cả con cháu của cụ Phan Bội Châu xác nhận. Hơn nữa, hiện nay, tuyến đường ven sông Lam đã được mở rộng, thoáng đãng, là con đường du lịch sinh thái quan trọng của tỉnh nhà. Tuy nhiên, hướng chính và lối vào của khu di tích lại từ đường nội bộ nhỏ, đang bị xuống cấp khiến cho việc lưu thông khó khăn, đồng thời không thuận với quy hoạch chung của khu vực. 
Trải qua năm tháng, do những tác động của thiên nhiên, con người, nhà trưng bày đã bị xuống cấp, thể hiện rõ sự bất cập cả về nội dung và hình thức trưng bày. Hầu hết các phương tiện trưng bày đã bị hư hỏng, lỗi thời; nhiều hiện vật, tài liệu trưng bày đã và đang ở trong tình trạng bị rấm mốc, hoen ố, hư hại; một số số liệu thống kê, bản đồ di tích - danh thắng không còn phù hợp với thực tiễn… Đặc biệt, về cơ bản, do giải pháp và hình thức trưng bày tại đây đã được hình thành từ gần 20 năm trước nên đến nay đã quá lạc hậu, kém hấp dẫn, không tương xứng với nguyện vọng tri ân và tôn vinh vị anh hùng Phan Bội Châu.
Một vấn đề quan trọng nữa là mặc dù đây là khu di tích lưu niệm danh nhân nhưng hiện vẫn chưa có nhà tưởng niệm cụ Phan làm nơi cho du khách dâng hương tri ân Cụ.  
Bên cạnh đó, một số hạng mục công trình bố trí chưa hợp lý như: Nhà tiếp khách bố trí chính giữa khu di tích lấn át cả di tích gốc,  khuôn viên cảnh quan, cây xanh chưa hợp lý, chưa có bia dẫn tích, nhà thiêu hương... 
Chính vì vậy, việc quy hoạch lại và lập dự án tu bổ, tôn tạo Khu di tích Phan Bội Châu là rất cần thiết, góp phần xây dựng đồng bộ cơ sở vật chất cho khu di tích xứng đáng với công lao to lớn và thể hiện tấm lòng thành kính tri ân của hậu thế với nhà chí sỹ yêu nước, nhà cách mạng tiền bối đầu thế kỷ XX của Việt Nam. Sau khi dự án tu bổ, tôn tạo hoàn thiện còn góp phần đưa Di tích Phan Bội Châu trở thành một điểm du lịch văn hóa tâm linh hấp dẫn, giới thiệu cho bạn bè trong nước và quốc tế về đất nước, con người Việt Nam. Đồng thời là nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ tiếp bước cha ông xây dựng đất nước ngày càng vững mạnh. 
TRẦN THỊ MỸ HẠNH

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.