Ký ức làng trong phố thành Vinh

(Baonghean) - Không hiểu sao tôi vẫn nghĩ tới cụm từ này khi nghĩ về khu phố nơi ông tôi ở.

Khu phố ấy vẫn còn những gốc dừa to xõa những tàu lá dài chải vào gió mây, vẫn còn những ao cá nhỏ xinh ở trước vườn nhà. Đứng hái dâu trước cổng nhà ông, nghe tiếng cá quẫy đạp kiếm ăn dưới lớp bèo. Hàng xóm nhà tôi vẫn có ở một góc vườn nhà cả chum nước mắm, nước tương… Và thi thoảng, tiếng côn trùng, ếch nhái vẫn rỉ rả sau đêm mưa ẩm ướt. 

Bạn nghĩ những hình ảnh đó ở phường nào phố Vinh? Bạn bất ngờ không khi biết ở Đội Cung, Quang Trung, Cửa Nam... Lọt thỏm giữa những cao ốc vẫn còn những làng trong phố.

Góc phố. Ảnh: Lê Thắng
Góc phố. Ảnh: Lê Thắng

1. Hàng dừa khu phố ông tôi ở không san sát, dày đặc như hình ảnh những rặng dừa trong thơ, nhạc hay những xứ dừa Phú Yên, Bến Tre... nhưng cũng đủ duyên dáng để thấy đẹp như tranh vẽ. Những dãy dừa như thế không hiếm ở những khu phố gần chợ Đội Cung.

Ngày tôi bé, đi quanh nhà ông vẫn nghe tiếng của những ông, những bác nói giọng miền Nam. Họ là bộ đội tập kết ra Bắc. Bên nhà họ ở thường trồng những gốc dừa cao lớn, sum suê quả. Và khi lớn lên, đọc những bài thơ của Lê Anh Xuân, Tế Hanh... tôi mường tượng nghĩ rằng cây dừa miền Nam theo chân những người miền Nam ra đất Nghệ và thấy gần gũi, yêu thương những người ấy, những khu vườn ấy:

“Mảnh vườn xưa cây 

mỗi ngày mỗi xanh 

Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc 

Hai ta ở hai đầu công tác 

Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa? 

Hai ta như ngày nắng 

tránh ngày mưa 

Như mặt trăng mặt trời cách trở 

Như sao hôm sao mai 

không cùng ở 

Có bao giờ cùng 

trở lại vườn xưa?”... 

Đó là những câu thơ trong bài thơ “Vườn xưa” của nhà thơ Tế Hanh mà một bác miền Nam từng đọc cho những đứa trẻ phố Vinh ngày nào nghe. Giọng thơ giản dị, hiền lành, lạ lạ như chính giọng miền Nam của ông vậy. Chúng tôi thuộc lòng những câu thơ ấy, và yêu những khu vườn nằm loanh quanh những ngõ nhỏ, xóm nhỏ hơn.

Từ những ngõ nhỏ từ đường Đặng Thái Thân, Nguyễn Công Trứ chạy sâu vào vài trăm mét vẫn gặp những khu vườn nho nhỏ còn sót lại dăm ba gốc ổi, gốc bưởi, gốc na. Trong vườn nhà bà Vy, cách những cao ốc chỉ vài chục bước chân vẫn giữ cả những chum dưa cà, nước mắm. Bà Vy là người Nghi Lộc, lấy chồng về Quang Trung, mang theo cả nghề làm nước mắm lên phố. Đám trẻ con vẫn thường được mẹ sai đi mua nước mắm bà Vy.

Đứng thập thò bên bức tường rêu xanh, bám đầy dây hoa đậu tím biếc. Hết nhìn nắng lên lả lướt mướt mắt trên những vạt hoa, lại nhìn bà Vy tỉ mỉ đong nước mắm sóng sánh màu cánh gián vào chai lọ thủy tinh. Nước mắm thủy tinh làm đủ tháng, đủ ngày, đượm mùi đặc trưng phưng phức. Xung quanh phố tôi ở hầu như quen nước mắm bà Vy tới mức, đứa con đi xa nghe bố kể, bà Vy ốm, nằm viện cũng thấy lòng chành chạnh buồn. Mảnh vườn nhà bà Vy chẳng liên quan gì tới mình cũng có đứa hỏi thăm vườn ấy, nhà ngói thâm nâu và bức tường đầy rêu còn không? Nghe bố nói vẫn còn, vẫn để mấy chum nước mắm mà thấy lòng mình vui vui niềm khó tả.

2. Người phương xa đến Vinh, không ít người ngạc nhiên khi ở phố vẫn nhiều nhà giữ được vườn đến thế. Cậu bạn nhà báo năm kia theo đoàn đi cứu trợ lũ lụt, đáp sân bay, thức dậy ở khu phố Vinh xa lạ. Xa lạ với cậu chứ không xa lạ với người Vinh. Nơi cậu ở, cách cổng chợ Vinh chỉ vài trăm mét.

Tôi mường tượng ra những con ngõ nhỏ loanh quanh phường Hồng Sơn. Cậu mở cửa nhà khách, ngạc nhiên khi nhìn thấy hình ảnh một bà cụ tóc sương gội đầu bên chậu bồ kết. Quanh cụ là những vạt xanh non của cây lá đang hồi sinh khi cơn bão vừa qua. Cậu bạn nói, so sánh thì khập khiễng, nhưng quả thực hình ảnh ấy ấn tượng hơn cả cháo lươn cay, ốc nóng... mà đám bạn ở Vinh vẫn tự hào khoe đặc sản thành Vinh. Đơn giản vì những hình ảnh như thế gần như thất truyền ở các thành phố phát triển. Ở nông thôn có khi vẫn hiếm, mà ở phố Vinh vẫn bất ngờ gặp và yêu mến.

Một góc đường Trần Quang Diệu (TP. Vinh). Ảnh: Lê Thắng
Một góc đường Trần Quang Diệu (TP. Vinh). Ảnh: Lê Thắng

Người Vinh đi về những phương xa, trong câu chuyện nhắc với nhau nghe vẫn hay kể về những khu vườn trong phố. Chẳng phải là chuyện quan tâm nhà rộng bao nhiêu đất, bao nhiêu tầng, mà nhắc nhau chuyện cây nhót, cây dâu, cây khế ngọt, khế chua... vừa kể vừa giấu nước miếng nuốt ực nơi cuống họng, giấu mắt cay cay với suy nghĩ đã lâu rồi không về vườn.

3.Những người ở Vinh vẫn giữ làng trong phố, vì con, vì cháu. Cậu tôi, một thuyền trưởng đóng quân ở Đà Nẵng ngày kia xây nhà. Ông bà tính cắt bớt mảnh vườn bán cho cậu. Đằng nào thì cậu cũng đã làm ở Đà Nẵng gần cả đời binh nghiệp, vợ đi làm con cái đi học có khi cũng ở đó cả đời. Ở nhà ông bà chỉ cần chỗ ở nhỏ nhỏ, mảnh vườn để trồng rau trồng hoa trong khi có thể bán đi để con có thêm chỗ ở rộng hơn, để vậy phí quá... Cậu không chịu. Đơn giản vì mảnh vườn ấy gắn bó với ông bà cả đời rồi, cả tuổi thơ cậu lớn lên ở đó. Bán đi thì quá ích kỷ.

Chị bạn đơn thân ở trọ ở Sài Gòn, ngày kia mẹ ở Vinh cũng giục về cùng mẹ bán vườn. Mảnh vườn cũng đáng giá cái nhà ở Sài Gòn chứ chẳng ít. Để con cái ở trọ tạm bợ bà xót lòng. Bạn tôi dứt khoát không chịu, nói bán chi, bán là mất chốn về nương náu. Chỉ những đứa nhỏ có một mảnh vườn mới hiểu được vườn không chỉ là mảnh đất luống rau, mà đó còn là mảnh hồn mình.

Nhưng không phải ai cũng có đủ điều kiện hoặc ráng bất chấp điều kiện mà giữ vườn bên nhà. Bạn kể, ngày kia bố mẹ làm ăn thất bát, bán luôn căn nhà có thẻo vườn nho nhỏ bên hông. Thẻo vườn ấy chỉ đủ để trồng mấy cây đu đủ và bụi hoa tường vi hoa hồng nhạt như những đám mây. Mỗi dịp có đu đủ chín cây, mẹ trân trọng hái xuống biếu hàng xóm, người thân, bố cười tươi vừa gọt vừa khen thơm nức mũi. Mỗi lần ngồi học bài, mở cửa sổ ra, ngó mấy lùm tường vi ngỡ mây dạo xuống vườn. Tuổi thơ bạn lớn lên êm đềm ở đó. Ngày dọn đồ lên ở chung cư, lòng trĩu nặng khi nhìn những tán tường vi hồng thao thiết.

Nhà chủ mới, dĩ nhiên thấy chẳng ý nghĩa gì với đám tường vi, đám đu đủ ấy. Họ chuyển tới, xây thêm mấy phòng trọ ngay mảnh vườn nhỏ. Nhà trọ mới đẻ ra tiền, vườn tược chẳng đẻ ra tiền. Mỗi lần có dịp loanh quanh phường Hồng Sơn, bạn lại rẽ vào lối cũ nhà mình ở ngày xưa, nhìn nhà cửa bít bùng và thương những khoảnh vườn nho nhỏ.

Ảnh: Lê Thắng
Góc phố về đêm. Ảnh: Lê Thắng

4.Làng trong phố và vườn trong phố dần dần ngày càng thu nhỏ lại. Dĩ nhiên là thế, khi đất chẳng đẻ thêm mà người mỗi đời lại càng thêm. Những khu phố trung tâm cao ốc ngày càng mọc nhiều hơn. Những đứa con phố Vinh đi xa vẫn thấy gắn bó với những mảnh nho nhỏ đã ghép nối trong hồn mình. Chị nhà báo Thủy Lê chia sẻ trên Facebook về làng trong phố của mình với một niềm tự hào: Có một chút Đà Lạt mộng mơ (vì có những vạt cỏ non xanh, những khóm dã quỳ vàng rực), có một chút xứ sở Nga với những hàng bạch đàn thân trắng, hành phi lao thẳng tắp.

Mà “làng trong phố” của chị ở ngay bên thành cổ, gần vườn hoa Cửa Nam chứ nào ở đâu xa. Ở đó, chị học được bố, mẹ từ những bài học ứng xử làm người. Mẹ quét lá bên lối nhà mình kiểu nào cũng quơ chổi qua cả vạt vườn hàng xóm, bố làm nhà kiểu gì cũng cắt bớt tí vườn chừa ra để tránh va chạm về sau. Và từ những cách ứng xử bình dị, dễ chịu, hay nhận chút phận thiệt ấy, người Vinh vẫn được tiếng là dễ chịu, ân tình.

Những đứa con lớn lên từ làng trong phố, ra những thành phố lớn hơn, đến những quốc gia lớn hơn cũng mang nhiều tính cách bình dị, giản đơn, hồn hậu. Nhiều bạn bè gặp dân Vinh vẫn ngạc nhiên vì sao dân “phố” lại có thể nói chuyện về hoa xoan, hoa bưởi “sành sỏi” đến thế. Dân “phố” mà sao không bon chen, không đua đòi như đôi khi vẫn bị “mang tiếng” thế.

Bạn cười, có lẽ là vì phố mình vẫn có những làng nho nhỏ trong đó, mà mình lại sinh ra ở một làng trong phố...

Võ Thu Hương

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.