Nghệ An: Dịch tả lợn châu Phi tái bùng phát và trách nhiệm từ tuyến xã
Trong bối cảnh dịch tả lợn châu Phi đang có xu hướng bùng phát trở lại tại nhiều địa phương ở Nghệ An, thực tế cho thấy rằng, yếu tố quyết định để ngăn chặn dịch bệnh nguy hiểm này không chỉ nằm ở kỹ thuật hay nguồn lực tài chính, mà còn ở trách nhiệm người đứng đầu chính quyền cơ sở.
Những khó khăn từ cơ sở
Như đã thông tin, từ đầu năm đến hết tháng 7, nhiều địa phương của tỉnh Nghệ An đã ghi nhận các ổ dịch tả lợn châu Phi với tổng số lượng lợn buộc phải tiêu hủy lên tới hơn 12.000 con. Đây là con số đáng báo động, không chỉ gây thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi, mà còn cảnh báo về hiệu quả công tác phòng, chống dịch bệnh tại cơ sở.
Trên thực tế, công tác phòng chống dịch bệnh trong chăn nuôi đối với cấp xã hiện nay gặp một số khó khăn nhất định. Hệ quả là dịch bệnh tiếp tục lan rộng, người dân thiệt hại nặng nề. Tại xã Hoa Quân (huyện Thanh Chương cũ), ông Nguyễn Thế Cường - Chủ tịch UBND xã chia sẻ: “Dù đã triển khai nhiều biện pháp phòng dịch, từ tiêu hủy lợn đến khử trùng, song dịch vẫn lây lan ra toàn bộ 28/28 thôn, xóm của xã, số lợn tiêu hủy lên đến hơn 3.000 con”.
Khó khăn lớn nhất, là ngân sách địa phương eo hẹp, hầu như ngày nào cũng phải chi phí cho việc tiêu hủy lợn, trong khi đó xã chỉ có một cán bộ thú y không chuyên trách, không thể kham nổi cả địa bàn rộng lớn.
Ông Nguyễn Thế Cường - Chủ tịch UBND xã Hoa Quân
Tại xã Giai Xuân (huyện Tân Kỳ cũ), từ tháng 6 đến nay đã tiêu hủy 6,2 tấn lợn thịt do nhiễm dịch tả lợn châu Phi. Chủ tịch UBND xã Bùi Đức Hồng cho biết: “Sau khi sáp nhập xã, cán bộ thú y bán chuyên trách của các xã cũ nghỉ việc. Vì vậy, hiện nay xã không có cán bộ thú y bán chuyên trách, khi xảy ra dịch phải huy động các tổ phản ứng nhanh, nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu người có chuyên môn”.
Xã Quan Thành (huyện Yên Thành cũ) cũng ghi nhận số lợn bị tiêu hủy lên tới 52 tấn. Dù xã đã chủ động mua 5 tấn vôi bột, 120 lít hóa chất, thường xuyên tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh xã về tình hình dịch tả lợn châu Phi, nhưng lực lượng thú y quá mỏng, ngân sách hạn chế khiến công tác phòng dịch gặp nhiều trở ngại.
“Ngay khi phát hiện các ca bệnh đầu tiên, UBND xã đã nhanh chóng vào cuộc. Hàng loạt văn bản chỉ đạo, công điện, kế hoạch ứng phó dịch bệnh được ban hành. Theo đó, Ban Chỉ đạo phòng chống dịch được thành lập, các tổ phản ứng nhanh như: Tổ tiêu hủy, tổ khử trùng, tổ tuần tra, tổ tuyên truyền... đồng loạt ra quân. Trước tình trạng dịch tiếp tục lây lan, địa phương mong được tỉnh hỗ trợ thêm hóa chất và nhân lực để kiểm soát dịch tốt hơn”, bà Đặng Thị Dung - Chủ tịch UBND xã Quan Thành kiến nghị.
Anh Phạm Văn Hiến, chủ một trại nuôi lợn quy mô 350 con, ở xã Hoa Quân chia sẻ: "Dịch tả lợn châu Phi thời gian qua gây thiệt hại rất lớn cho người chăn nuôi. Chúng tôi mong ngành chức năng tăng cường giám sát dịch bệnh, đặc biệt là kiểm soát chặt nguồn lợn giống và thức ăn đầu vào. Nhà nước cần hỗ trợ kinh phí tiêm phòng, tiêu độc khử trùng định kỳ và có hướng dẫn kỹ thuật sát thực tế để hộ chăn nuôi áp dụng. Ngoài ra, việc thông tin sớm về ổ dịch, vùng nguy cơ cao sẽ giúp chúng tôi chủ động khoanh vùng, giảm nguy cơ lây lan. Quan trọng nhất là có cơ chế hỗ trợ kịp thời khi buộc phải tiêu hủy, để người nuôi yên tâm tái đàn".
Hiện nay, chính sách hỗ trợ người dân có lợn tiêu hủy do nhiễm bệnh dịch tả lợn châu Phi được áp dụng theo Nghị định 116/2025/NĐ-CP, ngày 5/6/2025, quy định về chính sách hỗ trợ khắc phục động vật. Theo đó, 1kg lợn hơi sau khi tiêu hủy được hỗ trợ 40.000 đồng. Nguồn kinh phí hỗ trợ, bao gồm ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Ngoài ra, nghị định cũng quy định cụ thể mức hỗ trợ đối với lực lượng tham gia phòng, chống dịch bệnh động vật.
Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh, ngày 15/7, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Công điện khẩn số 20/CĐ-UBND, yêu cầu các cấp, ngành liên quan tập trung cao độ, huy động mọi nguồn lực để ngăn chặn nguy cơ lây lan trên diện rộng.
Công điện nêu rõ: Chủ tịch UBND các xã, phường phải chịu trách nhiệm trực tiếp nếu để dịch bệnh phát sinh, lây lan gây hậu quả nghiêm trọng. Công điện cũng nhấn mạnh yêu cầu phân công nhiệm vụ cụ thể, tăng cường giám sát, tuyên truyền, thành lập tổ kiểm tra lưu động, xử lý nghiêm các vi phạm như giấu dịch, vứt xác lợn ra môi trường, giết mổ không kiểm soát...
Ông Đặng Văn Minh - Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y cho biết: Khó nhất hiện nay đối với các địa phương trong công tác phòng chống dịch tả lợn châu Phi là địa bàn rộng, nhưng thiếu đội ngũ cán bộ thú y.
Trước khi sáp nhập xã, toàn tỉnh có 434 cán bộ thú y bán chuyên trách, nhưng sau khi sáp nhập xã, đã có hơn 300 cán bộ thú y trong số này xin nghỉ theo Nghị định 154/CP, hiện toàn tỉnh chỉ còn 134 cán bộ thú y bán chuyên trách. Như vậy, hiện nay có những xã có 1 - 2 cán bộ thú y bán chuyên trách, nhưng cũng có những xã không có cán bộ thú y.
Trong khi đó, cán bộ, công chức của phòng kinh tế cấp xã, chỉ có 12/130 phòng có chuyên môn thú y. Do đó, các địa phương hiện nay rất khó khăn trong thực hiện công tác phòng, chống dịch tả lợn châu Phi.
Tăng cường năng lực ứng phó với dịch
Theo thông tin từ Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh: Để tăng cường năng lực ứng phó với dịch tả lợn châu Phi, hiện nay cơ quan chuyên môn và chính quyền địa phương thực hiện theo Quyết định số 3385/QĐ-UBND ngày 31/8/2020, phê duyệt kế hoạch phòng chống dịch tả lợn châu Phi giai đoạn 2020-2025.
Theo đó, trọng tâm là nhóm giải pháp kỹ thuật. Hệ thống thú y các cấp cần thường xuyên giám sát, phát hiện sớm ổ dịch để kịp thời xử lý. Khi có dịch, phải tiêu hủy trong vòng 24 giờ, tiến hành tiêu độc, khử trùng chuồng trại, phương tiện, dụng cụ liên quan.
Một nội dung quan trọng là kiểm soát vận chuyển. Mọi hoạt động vận chuyển lợn và sản phẩm từ lợn phải có giấy chứng nhận kiểm dịch. Các chốt kiểm dịch cần lập tức được kích hoạt tại các điểm nóng.
Đặc biệt, Quyết định 3385 đề cao việc áp dụng chăn nuôi an toàn sinh học, phương pháp hiệu quả nhất để phòng bệnh từ gốc. Người dân và doanh nghiệp được khuyến khích chuyển sang chăn nuôi khép kín, kiểm soát đầu vào, đầu ra, hạn chế tiếp xúc với mầm bệnh. Đồng thời, xây dựng các vùng chăn nuôi lợn an toàn dịch bệnh, hướng tới xuất khẩu.
Vừa qua, đồng chí Nguyễn Văn Đệ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh đã kiểm tra công tác phòng, chống dịch tả lợn châu Phi tại một số địa phương. Các địa phương đã đề xuất tỉnh một số kiến nghị, trong đó tỉnh nên nghiên cứu duy trì công tác thú y tại các xã.
Về nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong thời gian tới đối với công tác phòng chống dịch tả lợn châu Phi, báo cáo mới đây nhất của Sở Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, để tiếp tục thực hiện tốt công tác phòng, chống dịch, hạn chế thiệt hại do dịch bệnh gây ra, cần tập trung triển khai thực hiện tốt Kế hoạch phòng chống dịch bệnh gia súc, gia cầm và thủy sản năm 2025, cùng với Công điện khẩn số 20/CĐ-UBND ngày 15/7/2025 về việc tập trung phòng chống dịch tả lợn châu Phi và các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác trên đàn vật nuôi, Công điện khẩn số 23/CĐ-UBND ngày 21/7/2025 về việc tập trung triển khai quyết liệt đồng bộ các giải pháp phòng chống DTLCP.
Trong đó, Phòng Kinh tế cấp xã phải bố trí tối thiểu 1 công chức có chuyên môn về chăn nuôi và thú y để tham mưu, triển khai thực hiện các nhiệm vụ phòng chống dịch bệnh động vật, phát triển chăn nuôi. Kiện toàn, củng cố lực lượng nhân viên thú y bán chuyên trách cấp xã, đảm bảo mỗi xã tối thiểu ít nhất phải có từ 3 nhân viên thú y trở lên.
Dịch tả lợn châu Phi đang tái bùng phát mạnh, gây thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi và đời sống người dân. Muốn kiểm soát được dịch, cần có một hệ thống chỉ huy phòng dịch rõ ràng, trách nhiệm, đặc biệt là ở cấp xã./.
