Nghệ An rà soát, xử lý các quy hoạch vùng nguyên liệu gỗ không thực hiện, kém hiệu quả

Kỳ vọng lớn, kết quả không như mong đợi

Với quỹ đất quy hoạch lâm nghiệp gần 1,2 triệu ha, từ nhiều năm trước, tỉnh Nghệ An đã xác định đây là một thế mạnh trong phát triển kinh tế - xã hội, để dành sự quan tâm đặc biệt cho công tác quy hoạch các vùng nguyên liệu gỗ, tập trung thu hút các nhà đầu tư thực hiện các dự án trồng rừng nguyên liệu.

Bắt đầu từ tháng 9/2008, Công ty TNHH Innovgreen là nhà đầu tư đầu tiên được UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch thực hiện dự án trồng rừng nguyên liệu trên địa bàn các huyện vùng núi Quế Phong, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông. Rồi những năm tiếp theo, các nhà đầu tư như Công ty TNHH Thanh Thành Đạt, Công ty CP Ván nhân tạo Tân Việt Trung, Nhà máy sản xuất và chế biến bột giấy Tân Hồng, Công ty CP Đầu tư và Sản xuất Thành Phát, Công ty CP Lâm nghiệp Tháng Năm, Công ty CP Đầu tư xây dựng Tuấn Lộc, Công ty CP Đầu tư tài chính và Bất động sản Việt… được chấp thuận thực hiện dự án trồng rừng nguyên liệu với diện tích quy hoạch từ chục ngàn ha đến dăm chục nghìn ha.

Đến tháng 7/2016, với quan điểm tái cơ cấu ngành lâm nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững về kinh tế - xã hội và môi trường, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 3543/QĐ-UBND phê duyệt quy hoạch phát triển rừng nguyên liệu tỉnh Nghệ An giai đoạn 2016 - 2018, tầm nhìn đến năm 2030.

Thời điểm này, tại Quyết định số 3543/QĐ-UBND nêu rõ, toàn tỉnh đã có 12 công ty có quy hoạch phát triển rừng trồng nguyên liệu với tổng diện tích 208.449,91 ha; trong đó, quy hoạch thuê đất với diện tích 70.294,1ha, quy hoạch liên doanh liên kết 138.155,81 ha.

Tuy nhiên, đến cuối năm 2018, đánh giá của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) tại “Báo cáo về tình hình quản lý quy hoạch và các chính sách của doanh nghiệp phát triển vùng nguyên liệu được quy hoạch trên địa bàn tỉnh Nghệ An” cho thấy việc thực hiện quy hoạch của các nhà đầu tư đã không đạt được kết quả như mong đợi.

Theo đó, đến thời điểm ngày 28/12/2018, toàn tỉnh có 9 nhà đầu tư với 13 quy hoạch phát triển vùng nguyên liệu đã được UBND tỉnh phê duyệt với tổng diện tích 226.903,25 ha. Nhưng: “… Trong quá trình triển khai quy hoạch gặp nhiều khó khăn, chủ đầu tư chưa thực sự quan tâm đầu tư giống, vật tư, kỹ thuật... để phát triển vùng nguyên liệu theo cam kết khi lập quy hoạch; chủ yếu tập trung thuê đất, tổ chức trồng rừng trên diện tích đất thuê; chưa có chính sách hỗ trợ cụ thể liên doanh, liên kết với người trồng rừng trong vùng quy hoạch.

Các chủ đầu tư chưa mạnh dạn đầu tư vào các công nghệ chế biến sâu để nâng cao giá trị gia tăng của chuỗi sản xuất gỗ nguyên liệu, mới chỉ dừng lại ở các dây chuyền chế biến thô (dăm gỗ) hoặc sản phẩm trung gian (MDF, gỗ ghép thanh...).

Đối với diện tích đất lâm nghiệp xin thuê trong quy hoạch, các chủ đầu tư đã tiến hành các thủ tục để lập hồ sơ xin thuê đất, tuy nhiên công tác bồi thường giải phóng mặt bằng để thu hồi đất cho các dự án thuê gặp rất nhiều khó khăn.

Đến thời điểm hiện nay, tổng diện tích đất làm xong thủ tục thuê đất cho các dự án là 9.207,0 ha/73.147,16 ha, đạt 12,58% diện tích quy hoạch đất thuê. Tiến độ thực hiện thuê đất của các dự án thực hiện rất chậm, ảnh hưởng tới việc thực hiện quy hoạch được duyệt, mà nguyên nhân sâu xa là các hộ gia đình miền núi hiện nay đang thiếu đất rừng sản xuất để phát triển kinh tế, tạo việc làm, xoá đói giảm nghèo.

Đối với diện tích liên doanh, liên kết, chỉ có Công ty CP Xuất nhập khẩu Tân Hồng đã đầu tư, hỗ trợ để liên doanh, liên kết với các hộ gia đình phát triển vùng nguyên liệu, nhưng vì nhiều lý do đã dừng lại trong năm 2010; các công ty còn lại chưa có chính sách đầu tư cho các diện tích liên doanh, liên kết để phát triển vùng nguyên liệu theo quy hoạch.

Nguyên nhân: Cần vốn đầu tư lớn, chu kỳ quay vòng vốn chậm; khó thu hồi vốn đầu tư cho các hộ gia đình, nếu không có chính sách liên doanh, liên kết thích hợp cho từng vùng miền theo trình độ sản xuất và phong tục tập quán của người dân; Sau khi nhà máy đi vào hoạt động, các công ty chỉ chú trọng thu mua đủ gỗ nguyên liệu cho nhà máy hoạt động, chưa có lộ trình sử dụng gỗ nguyên liệu có nguồn gốc nhằm nâng cao giá trị và khả năng tiêu thụ sản phẩm ở thị trường quốc tế..."

Đến cuối năm 2024, tại một báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho thấy trên địa bàn tỉnh có 16 quy hoạch, dự án liên quan đến diện tích rừng và đất lâm nghiệp, với tổng diện tích khoảng 176.614,47 ha được quy hoạch cho các nhà đầu tư. Tuy nhiên, trên thực tế có nhiều quy hoạch, dự án phát triển rừng nguyên liệu gỗ, lâm sản ngoài gỗ của các nhà đầu tư chưa thực hiện đầy đủ theo quyết định đã được phê duyệt!

Rà soát, xử lý theo quy định

Ngày 24/8/2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 895/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021- 2030, tầm nhìn năm 2050. Tại điểm b, Khoản 6, Điều 2 của Quyết định số 895/QĐ-TTg quy định: “... rà soát, điều chỉnh các quy hoạch, kế hoạch, các dự án trên địa bàn địa phương đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với quy hoạch này; cập nhật các nội dung quy hoạch, đề án, dự án liên quan đang thực hiện trên địa bàn đảm bảo tuân thủ các định hướng về phát triển lâm nghiệp tại địa phương”...

Thực hiện quy định nêu trên, ngày 30/8/2024, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn báo cáo UBND tỉnh những tồn tại ở các quy hoạch, dự án phát triển rừng nguyên liệu gỗ, lâm sản ngoài gỗ của các nhà đầu tư, qua đó đề xuất UBND tỉnh giao nhiệm vụ “Rà soát, đánh giá tình hình thực hiện các quy hoạch vùng nguyên liệu gỗ, lâm sản ngoài gỗ của các nhà đầu tư trên địa bàn tỉnh Nghệ An; kiến nghị, đề xuất một số giải pháp xử lý theo quy định của pháp luật”.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: “Để khai thác tốt tiềm năng rừng và đất lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh, cần rà soát, đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch, dự án phát triển rừng nguyên liệu gỗ của các nhà đầu tư trên địa bàn tỉnh Nghệ An, từ đó đề xuất giải pháp xử lý các quy hoạch, dự án chưa thực hiện, hoặc thực hiện không hiệu quả, đồng thời để đảm bảo các quy hoạch, kế hoạch, các dự án trên địa bàn địa phương đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với quy hoạch lâm nghiệp quốc gia, quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021- 2030, tầm nhìn năm 2050 là cần thiết”.

Sau đề xuất đó, được sự cho phép của UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giao Đoàn điều tra quy hoạch lâm nghiệp "điều tra, rà soát, đánh giá tình hình thực hiện các quy hoạch vùng nguyên liệu gỗ, lâm sản ngoài gỗ của các nhà đầu tư trên địa bàn tỉnh Nghệ An; kiến nghị, đề xuất một số giải pháp xử lý theo quy định của pháp luật”.

Theo ông Ngô Hùng Tú – Trưởng đoàn Điều tra quy hoạch lâm nghiệp tỉnh Nghệ An, từ năm 2023, đơn vị ông đã tổ chức khảo sát và có báo cáo tổng quát việc thực hiện các quy hoạch vùng nguyên liệu gỗ lên các cơ quan có thẩm quyền của tỉnh. Trong đó, Đoàn đã báo cáo một số những tồn tại, bất cập để kiến nghị cần điều tra, đánh giá tình hình triển khai và hiệu quả thực hiện các quy hoạch vùng nguyên liệu của các nhà đầu tư trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

Để từ đó, làm căn cứ cho các cơ quan có thẩm quyền đưa ra các giải pháp xử lý theo quy định của pháp luật; có kế hoạch, quy hoạch sử dụng đất lâm nghiệp theo hướng bền vững và gia tăng chuỗi giá trị của sản xuất, kinh doanh lâm nghiệp trong giai đoạn tới.

Trưởng đoàn Điều tra quy hoạch lâm nghiệp tỉnh Nghệ An, ông Ngô Hùng Tú trao đổi thêm: "Đây là một nhiệm vụ rất quan trọng. Vì vậy, để đảm bảo công tác kiểm tra, rà soát đạt kết quả tốt nhất, Đoàn Điều tra quy hoạch lâm nghiệp đã lập đề cương chi tiết về kế hoạch kiểm tra, rà soát trình Sở Nông nghiệp và Môi trường xem xét, phê duyệt. Sau khi đề cương chi tiết được phê duyệt, Đoàn sẽ tổ chức thực hiện...".