Nghệ An: Vì sao dịch tả lợn châu Phi bùng phát mạnh?

Dịch bùng phát trên diện rộng

Nhiều ngày nay, trên hệ thống loa truyền thanh của xã Quan Thành (huyện Yên Thành cũ) liên tục phát đi thông báo cho người dân về tình hình dịch bệnh, đồng thời hướng dẫn cách nhận biết triệu chứng bệnh trên đàn lợn, quy trình xử lý khi phát hiện lợn chết và các biện pháp tiêu độc, khử trùng chuồng trại. Khuyến cáo người dân không giấu dịch, không mua bán, vận chuyển lợn ốm, lợn chết. Xã Quan Thành cũng đã thành lập Ban chỉ đạo phòng chống dịch tả lợn châu Phi, do Chủ tịch UBND xã làm trưởng ban.

Con số đáng lo ngại, từ cuối tháng 4 đến ngày 31/7, xã Quan Thành đã tiêu hủy 677 con lợn, tổng trọng lượng hơn 52 tấn. Có đến 251 hộ dân tại 23/29 xóm lâm cảnh "trắng chuồng" chỉ trong chốc lát.

Bà Đặng Thị Dung - Chủ tịch UBND xã Quan Thành cho biết: Hiện tại trên địa bàn xã chỉ còn 1.120 con lợn, đứng trước nguy cơ cao bị dịch uy hiếp. Chính quyền địa phương đang triển khai các giải pháp phòng chống dịch theo quy định, nhằm bảo vệ đàn lợn còn lại.

Không chỉ ở xã Quan Thành, ghi nhận của Báo và phát thanh, truyền hình Nghệ An cho thấy, từ đầu năm đến nay, bệnh dịch tả lợn châu Phi tái bùng phát mạnh trên địa bàn các xã lân cận.

Đến nay, 9/9 xã thuộc huyện Yên Thành cũ (gồm Yên Thành, Giai Lạc, Quan Thành, Hợp Minh, Vân Tụ, Vân Du, Quang Đồng, Bình Minh, Đông Thành) ghi nhận đều có dịch. Bên cạnh đó, nhiều địa phương khác: Đại Đồng, Bích Hào, Kim Bảng, Xuân Lâm... (huyện Thanh Chương cũ); Thuần Trung, Đô Lương, Bạch Ngọc... (huyện Đô Lương cũ), Quảng Châu, Tân Châu, An Châu... (huyện Diễn Châu cũ); Anh Sơn, Anh Sơn Đông, Vĩnh Tường... (huyện Anh Sơn cũ)... thậm chí cả những địa phương miền núi như: Xã Môn Sơn, xã Con Cuông, xã Châu Bình, xã Quế Phong... cũng đang lo lắng vì bệnh dịch tả lợn châu Phi lan rộng.

Không chỉ ảnh hưởng đến ngành chăn nuôi, dịch tả lợn châu Phi còn đẩy hàng ngàn hộ dân rơi vào cảnh trắng tay. Nhiều gia đình đã dốc toàn bộ vốn liếng để nuôi lợn phục vụ dịp Tết hoặc bán giữa năm, nay buộc phải tiêu hủy toàn bộ đàn vật nuôi chỉ trong vài ngày.

Gia đình anh Phạm Văn Hiến ở xóm Sơn Thủy, xã Hoa Quân (huyện Thanh Chương cũ) là một trong những ví dụ điển hình. Với đàn hơn 280 con lợn thịt và 15 con lợn nái, chỉ trong đầu tháng 7, gia đình anh đã phải tiêu hủy 80 con lợn thịt và 7 con lợn nái. Khu chuồng trại phủ trắng vôi bột - dấu tích của một đợt dịch vừa trải qua.

"Do trên địa bàn xã có nhiều dịch, trong khi đó sự kiểm soát dịch của chính quyền địa phương chưa quyết liệt, dẫn đến vi rút dịch lây lan ra diện rộng", ông Phạm Văn Hiến cho hay.

Tại xã Hoa Quân (huyện Thanh Chương cũ), từ đầu tháng 5 đến nay, chính quyền địa phương luôn tất bật với việc giám sát tiêu hủy lợn nhiễm dịch tại các xóm. Theo đó, đến 31/7, địa phương đã tiêu hủy 3.570 con lợn, tổng trọng lượng hơn 202 tấn.

Đi tìm nguyên nhân dịch bùng phát

Ông Trần Võ Ba - Chi cục Phó Chi cục Chăn nuôi và Thú y cho rằng: Nguyên nhân chính dẫn đến dịch bệnh bùng phát trở lại, do hệ thống chăn nuôi nhỏ lẻ, mất an toàn sinh học.

Hiện nay, tổng đàn lợn trên địa bàn tỉnh đạt hơn 1 triệu con, trong đó có đến 65% được nuôi tại các hộ nhỏ lẻ. Chuồng trại thường được xây dựng xen kẽ trong khu dân cư, đơn sơ, thoát nước kém, không có hệ thống xử lý chất thải hoặc cách ly hiệu quả. Khi mầm bệnh xuất hiện, virus dễ dàng lây lan qua không khí, nước, dụng cụ chăn nuôi, côn trùng, thậm chí qua cả người.

Cùng đó, tỷ lệ đàn lợn của tỉnh được tiêm vắc-xin thấp. Số liệu của Sở Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, từ đầu năm 2025 đến nay, toàn tỉnh mới tiêm được khoảng 3.300 liều - một con số quá khiêm tốn so với tổng đàn trên 1 triệu con.

Bên cạnh đó, lực lượng thú y cơ sở mỏng, yếu. Tại nhiều xã chỉ có một cán bộ thú y, dẫn tới việc giám sát, kiểm tra, phát hiện ổ dịch bị chậm trễ.

Đặc biệt, ý thức người dân còn hạn chế. Nhiều hộ chăn nuôi khi phát hiện lợn bệnh đã không báo cáo mà tìm cách giết mổ, bán chạy hoặc vứt xác lợn chết ra sông, suối, gây ô nhiễm môi trường và phát tán mầm bệnh. Những hành vi này được ghi nhận tại nhiều xã. Thậm chí có hộ còn vận chuyển lợn bệnh sang xã khác để tiêu thụ.

Thứ nữa, chính sách hỗ trợ tiêu hủy lợn chậm, khiến một số hộ e ngại rằng khi khai báo. Điều này khiến một số hộ chăn nuôi chọn cách giấu dịch, bán chạy lợn, càng làm nguy cơ lây lan tăng cao.

Về khách quan, thời tiết trong những tháng đầu năm diễn biến thất thường. Giai đoạn giao mùa, mưa nắng xen kẽ khiến chuồng trại ẩm thấp, sức đề kháng vật nuôi suy giảm, tạo điều kiện lý tưởng để virus phát triển mạnh.

Tuy nhiên, theo ghi nhận của phóng viên, công tác phòng chống dịch tại nhiều địa phương vẫn chưa quyết liệt. Nhiều địa phương không lập chốt kiểm soát dịch theo quy định, dẫn đến thương lái vận chuyển lợn ra, vào vùng có dịch mà không có sự kiểm soát của cơ quan chức năng.

Ông Lê Văn Tý - Phó Chủ tịch UBND xã Hoa Quân cho rằng: Nguyên nhân chính là khó kiểm soát hoạt động vận chuyển, mua bán lợn giữa các vùng có dịch và vùng chưa có dịch. Trong khi đó, thời tiết nắng mưa thất thường làm suy giảm sức đề kháng của vật nuôi, tạo điều kiện cho virus hoành hành. Thêm vào đó, một số hộ chăn nuôi nhỏ lẻ không áp dụng biện pháp an toàn sinh học, vẫn tiếp tục tái đàn khi chưa qua thời gian cách ly... Tuy nhiên, ông Tý cũng thừa nhận công tác kiểm soát dịch của chính quyền địa phương trong thời gian qua chưa thực sự quyết liệt.

Bệnh dịch tả lợn châu Phi đang là mối đe dọa lớn đối với ngành chăn nuôi của Nghệ An. Nếu không có sự vào cuộc quyết liệt từ chính quyền, ngành chức năng và sự đồng lòng của người dân, nguy cơ dịch kéo dài, tái phát là hoàn toàn có thể xảy ra. Mỗi hộ chăn nuôi cần trở thành một “pháo đài” trong công cuộc phòng, chống dịch. Nếu tiếp tục buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm, dịch bệnh không chỉ tiếp tục hoành hành mà sẽ cướp đi cả sinh kế, tài sản và niềm tin của hàng ngàn gia đình nông dân trên địa bàn tỉnh./.