Người đưa nan tre, sợi mây miền Tây Xứ Nghệ thăng hoa

Những ngày đầu Xuân, gió lạnh đã len lỏi về trên các con ngõ của bản Nưa, xã Yên Khê, huyện biên giới Con Cuông. Mùa Xuân, cây lá đang dần chuyển từ vàng đỏ sang màu xanh của lộc non mới nhú. Ngoài những công việc của người nông dân trên cánh đồng rau quả vụ đông, các bà, các mẹ và các chị còn chộn rộn với những nếp váy, áo sặc sỡ sắc màu thổ cẩm; rồi còn nhuộm màu cho mây, tre để kịp hoàn thiện những sản phẩm mây, tre đan truyền thống đã được khách phương xa đặt trước.

Nhà của bà Vi Thị Hồng nép mình sau những rặng cây. Dáng người nhỏ nhắn, nhanh nhẹn với gương mặt tươi tắn luôn nở nụ cười, bà Hồng thoăn thoắt dẫn chúng tôi “tham quan” những sản phẩm mình vừa làm ra.

Cầm trên tay chiếc “Cup” kỷ niệm của Hội thi Sản phẩm thủ công mỹ nghệ toàn quốc năm 2024, bà “khoe” đây là giải thưởng đầu tiên trong đời. Tuy là lần đầu đạt giải cấp quốc gia mà đã đạt ngay giải Nhì. Sản phẩm giúp người nghệ nhân đã có thâm niên hơn 60 năm gắn bó với mây, tre đan nơi bản nhỏ miền núi cao Yên Khê này là mẫu ví cầm tay.

Chiếc ví ấy với màu sắc vừa sắc nét, vừa sang trọng được làm từ mây, tre của núi rừng Yên Khê. Ngay màu sắc của mây tre cũng được nhuộm từ màu của cây lá quanh vườn nhà và một số loài cây quý chỉ có ở trong rừng. Những nguyên liệu thô sơ, gần gũi của thiên nhiên qua bàn tay khéo léo, tỉ mỉ của người phụ nữ Thái Vi Thị Hồng đã trở thành sản phẩm thời trang sang trọng.

Tinh hoa của văn hóa, của đồng quê bản làng cùng lòng đam mê với nghề đan lát thủ công truyền thống của Yên Khê cô đọng trong chiếc ví đã giúp sản phẩm thủ công bản nhỏ đã vượt qua hàng ngàn sản phẩm khác trên cả nước, đạt giải Nhì một cách thuyết phục.

Chủ nhân của mẫu ví cầm tay mây, tre đạt giải Nhì cho hay, từ xưa đến nay nguyên liệu mây tre được bà con xã Yên Khê dùng để đan các sản phẩm rổ, rá, ép xôi, ghế, mâm… phục vụ cuộc sống sinh hoạt của gia đình, cộng đồng. Song sản phẩm túi xách, ví thời trang thì chỉ mới xuất hiện thời gian ngắn gần đây. Cho nên lựa chọn đan ví cầm tay cũng là “ảnh hưởng” cuộc sống hiện đại và mong muốn đưa sản phẩm truyền thống bắt nhịp với thị hiếu của xã hội ngày nay.

“Cũng thật vui vì ví thời trang cầm tay mây, tre lại được rất nhiều khách, đại biểu tham dự Triển lãm Sắc màu ưa thích, đặt hàng nhiều, đặc biệt là đại biểu người nước ngoài. Triển lãm Sắc màu là một hoạt động trong khuôn khổ cuộc thi thủ công mỹ nghệ toàn quốc...”, bà Hồng cho hay.

Điều khác biệt nhất ở sản phẩm này là được đan bằng sợi mây tre nguyên liệu có kích thước 1mm. Đây là kích thước từ xưa tới nay bà Hồng cũng như những người thành thạo nghề mây, tre đan thủ công ở huyện Con Cuông chưa từng thực hiện. Vì thế độ khó cũng tăng gấp nhiều lần, thử thách sự tài hoa và lòng kiên nhẫn của các chị, các mẹ, của người thợ thủ công.

“Những người gắn bó, đam mê với đan lát thủ công ở xã Yên Khê nay không nhiều, và chủ yếu là phụ nữ, các cụ già đã cao tuổi. Nhiều người mắt đã kém, tay chân cũng chậm hơn, nên không phải ai cũng đan được sợi tre, sợi mây có kích thước 1mm. Có cụ phải dùng cây kim may áo để gạt, nén các sợi giang trong khi đan” – bà Hồng chia sẻ.

“

Bà Vi Thị Hồng là nghệ nhân đa tài. Không chỉ thành thạo đan lát, nắm vững các bí quyết nhuộm màu tự nhiên từ cây lá cho các sản phẩm thủ công mây tre, mà bà còn là bậc thầy về dệt thêu thổ cẩm, đặc biệt là các loại váy, áo…

Ông Nguyễn Mạnh Hà – Phó Chủ tịch UBND xã Yên Khê

Bà Vi Thị Hồng cũng là người luôn truyền cảm hứng, nhiệt tình truyền nghề dệt, thêu thổ cẩm và đan lát mây tre cho nhiều thế hệ các chị, các em ở Yên Khê. Ngoài tài đan lát, thêu thùa, bà Hồng còn là “cây” văn nghệ tài ba của bản làng khi thông thạo cách sử dụng nhiều loại nhạc cụ cổ truyền của đồng bào Thái.

Thế nên, đã ở cái tuổi 76, bà Hồng vẫn là trụ cột của Câu lạc bộ Dân ca của bản, và là người thầy tâm huyết truyền dạy các kỹ năng thủ công mỹ nghệ, góp phần cùng với dân bản hiện đại hóa nghề truyền thống, đưa sản phẩm làng vươn tầm quốc gia, quốc tế theo hướng sản xuất những sản phẩm xanh, thân thiện với môi trường.