Nhà văn Bá Dũng - Ân tình qua từng trang viết

Bùi Sỹ Hoa (Vinh - Hà Nội 2010 - 2019)

Theo dõi Báo Nghệ An trên Google News
(Baonghean) - Lứa chúng tôi khi về Vinh nhận công tác đã thấy nhà văn Bá Dũng tóc bạc, kính trắng lịch lãm, giọng nói nhẹ nhàng, thu hút… nên đứa nào, đứa nấy cứ đồng loạt gọi “chú”, xưng “cháu”! Vậy nhưng trong công việc, sinh hoạt hàng ngày thì không có khoảng cách nào, dù bấy giờ nhà văn Bá Dũng đã là người nổi tiếng trên văn đàn với hơn chục đầu sách văn xuôi, kịch bản văn học, lại còn là đương kim “sếp” lớn của thành phố. Gặp gỡ, trò chuyện với ông, tôi ngẫm ra thật nhiều điều…

Bản lĩnh "ngược sóng"

Từ nửa đêm cho tới sáng 17/9/1982, cơn bão số 7 sức gió giật trên cấp 12 kèm theo mưa to, sóng lớn, triều cường bất ngờ đổ ập vào và càn quét hầu hết các huyện ven biển và trung du của tỉnh Nghệ An. Là phóng viên đài tỉnh, chúng tôi ngày đêm đi hết mọi làng trên, xóm dưới “mô tả” cảnh bão gió tàn phá nhà cửa, ruộng vườn, trường học, bệnh viện…

Sau đận khó khăn, vất vả đó, gặp nhà văn Bá Dũng, tôi vừa như muốn hỏi chuyện, lại vừa muốn thanh minh về việc nhóm chúng tôi “vấp” phải khi háo hức mang lên tỉnh trình chiếu bộ phim phóng sự về cơn bão nói trên. Tư liệu nhiều, được chọn lọc công phu, cắt dựng có ý đồ, lời bình gọn rõ… Vậy mà xem xong cả nhóm bỗng bị vị lãnh đạo kia vặn hỏi: “Cấp ủy đâu, chính quyền đâu? Không hề có một tý chút mô về lãnh đạo, chỉ đạo cả?”. Thế là nhóm chúng tôi cứ phải chịu trận, cắt đi, sửa lại cho đến khi… trời yên, biển lặng!

Nhà văn Bá Dũng (thứ 2 hàng bên trái) trong chuyến đi thực tế cùng đoàn nhà văn các tỉnh Bắc Trung bộ. Ảnh Hội VHNT tỉnh
Nhà văn Bá Dũng (thứ 2 hàng bên trái) trong chuyến đi thực tế cùng đoàn nhà văn các tỉnh Bắc Trung bộ. Ảnh: Hội VHNT tỉnh

Trong thời điểm đó, nhà văn Bá Dũng trình làng trên báo Văn nghệ một bài bút ký viết ngay sau khi cơn bão số 7 vừa tan với một không khí, giọng điệu khác hẳn. Nhà văn đi về khu vực Cửa Lò, Cửa Hội - nơi bà con ngư dân ven biển vừa gánh chịu tổn thất vô cùng nặng nề về nhà cửa, thuyền lưới. Nhà văn gặp một lão ngư và nhìn ra ở con người quen “ăn sóng, nói gió” này ý chí vươn khơi, bám biển, gây dựng lại tất cả từ con số 0 và mênh mông biển cả. Rằng, với lão ngư này, khi sóng đánh hất tung tàu và lưới lên chính là lúc ý chí của ông và những người đi biển suốt đời như ông vững vàng nhất, kiên định nhất. Còn khi về lại đất liền yên tĩnh, lặng lẽ thì ông lại thấy mình như bồng bềnh, mất thăng bằng bởi vì ông không quen với điều đó, dứt khoát không bao giờ!

Nhà văn Bá Dũng cũng đã tìm về bệnh viện thành phố, không chỉ muốn tìm hiểu về những thiệt hại hay những biện pháp nhanh chóng ổn định mọi việc cần kíp nơi đây, mà ông tìm đến khoa sản, tìm đến những bà mẹ và cháu bé vừa sinh ra trong cơn bão lịch sử này. Trong giờ khắc cơn bão gầm rít, hất tung nóc nhà toang hoác, các cánh cửa trật chốt và mưa xiên, mưa chéo, một công dân của thành phố vừa chào đời trong niềm vui khôn tả của kíp trực và người nhà còn ướt đẫm áo quần, không rõ là do mưa bão hay những giọt mồ hôi thánh thót.

Tôi nhớ là lúc đó, nhà văn không nói gì khi tôi “trần thuật” chuyện làm phim và ngỏ ý thán phục nhà văn về bài bút ký, ông chỉ cười hiền như chia sẻ với những nông cạn, non dại của chúng tôi.

Càng về sau tôi càng hiểu rằng, để có cách nhìn đó, nhà văn Bá Dũng cũng như bao người khác, đã từng trải qua vô số các trận bão của trời đất hàng năm, cũng như ông hoàn toàn không xa lạ với những người, những cảnh, những điều từng ngẫm nghĩ, viết ra để bảo vệ, chống chọi với những "cơn sóng" khó tính, ưa bắt bẻ của không chỉ bạn viết, bạn đọc!

Nhà văn Bá Dũng (thứ 2 từ trái sang) cùng bạn bè, đồng nghiệp. Ảnh: Hội VHNT tỉnh
Nhà văn Bá Dũng (thứ 2 từ trái sang) cùng bạn bè, đồng nghiệp. Ảnh: Hội VHNT tỉnh

Ươm mầm, vun vén cho những cây viết trẻ

Làm báo nghị trường như chúng tôi, nói vui là “ăn rồi đi… họp”. Hễ đi họp tỉnh hay thành phố thì lại gặp lãnh đạo kiêm… nhà văn Bá Dũng! Việc nước, việc nhà hoàn thành mà việc văn, việc báo lại xuất sắc như ông kể cũng hiếm thấy.

Thực ra với Bá Dũng, khi lên bục phát ngôn trịnh trọng hay khi tâm tình thủ thỉ với bạn bè, đồng nghiệp thì hai "vai" ấy vẫn gắn kết, hài hòa, không bao giờ thấy lên giọng dạy dỗ cũng như chưa bao giờ thấy xuê xoa hoặc “diễn” nọ kia. Bởi vậy, dễ hiểu khi rời vai Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố, ông vẫn không bỏ được thói quen chiều chiều ra sân bóng chuyền “vận động ra mồ hôi, nghỉ ngơi, tắm táp, xem thời sự, đọc hoặc viết gì đó” như có lần ông nói với tôi.

Tôi biết chắc chắn rằng, nếu không đi đây đi đó, không tham gia vào bất cứ công việc to nhỏ lớn bé nào thì sau đó, ông sẽ rất khó khăn khi cầm lấy bút, hoặc cứ ngồi thừ ra trước máy tính, hoặc đóng máy lại, khép cửa lại để ra với hiện thực sôi động đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ ở làng biển kia, xóm đạo này như ông từng viết.

Một số tác phẩm của nhà văn Bá Dũng.
Một vài tác phẩm của nhà văn Bá Dũng.

Khi hết việc “quan”, ông trở lại với công việc của một nhà-văn-chi-hội-trưởng, lo trại viết cho hội viên, cho phong trào sáng tác, lo tập hợp bài vở, in ấn, phát hành và cả chạy kinh phí cho Tạp chí Nhà văn xứ Nghệ hay tập sách nhiều người mong mà chưa làm được là sách Nhà văn Nghệ An hiện đại.

Tôi nhớ có lần ông đi bộ đến cơ quan tôi, nói là “đến thăm, xem cháu làm việc như thế nào, đồng thời xin bài cho số tới” của Tạp chí Nhà văn xứ Nghệ mà ông đang phụ trách. Tôi vô cùng bối rối, ngượng ngùng, chỉ nói được một câu: “Cháu cảm ơn chú, nhưng cháu chưa… hội viên?”. Ông cười gần gũi: “Chưa hội viên thì tới đây sẽ hội viên, tạp chí giới thiệu cả người đã, chưa và sẽ là hội viên, cháu cố gắng đi, gửi chú 10 bài, chú chọn 5 hoặc 3. Chú tin cháu”.

Tôi cũng còn nhớ có lần con trai tôi được mời tham dự trại sáng tác văn học thiếu nhi do Hội Văn nghệ tỉnh tổ chức, nhà văn Bá Dũng là người được giao trách nhiệm chỉ dẫn các cây viết mầm non. Con trai tôi về khoe, hôm tổng kết, nhà văn Bá Dũng nói trước cả trại: “Viết như Phú Châu là viết văn, còn có bạn vẫn đang viết tập làm văn!”. Khó có lời động viên nào tác động đến thế để bố con tôi hăng hái cầm bút, dù vẫn biết mọi việc không bao giờ dễ dàng.

Nhà văn đóng góp cho văn học bằng tác phẩm, đương nhiên. Những trang viết thành công hay chưa thành công của các nhà văn đều là bài học kinh nghiệm quý cho người kế tiếp. Những chi tiết hay và đắt của nhà văn Bá Dũng trong bài bút ký nọ chắc chắn đã giúp tôi rất nhiều không chỉ trong chuyện viết lách. Nhưng sẽ không đủ nếu quên đi những nhà văn ngày đêm lo cho phong trào sáng tác, vun vén, động viên từng cây bút khi họ còn chập chững, khuyến khích họ tham gia các hoạt động hội và tạo “đất” cho mọi tài năng nảy nở, đơm hoa kết trái. Ở khía cạnh này, tôi tin chắc chắn rằng, nhà văn Bá Dũng có những đóng góp không nhỏ cho lớp nhà văn kế tiếp, trong đó có tôi từ ngày đầu về quê công tác và tham gia hoạt động văn học.

Nhà văn Bá Dũng (áo đen, cầm giấy) trong Lễ khai mạc Trại sáng tác văn học thanh thiếu niên hè 2006. Ảnh Hội VHNT tỉnh
Nhà văn Bá Dũng (tóc bạc, áo đen) trong Lễ khai mạc Trại sáng tác văn học thanh thiếu niên hè 2006. Ảnh: Hội VHNT tỉnh

Mãi nhớ một nhà văn đáng kính

Tôi là người mang ơn ông nhiều thứ và đã không bao giờ trả hết được. Ngày tôi được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam, nhà văn Bá Dũng với tư cách là Chi hội trưởng Chi hội nhà văn Việt Nam tại Nghệ An đã đến cơ quan tôi chúc mừng và lấy bài, tư liệu để kịp giới thiệu trên Tạp chí Nhà văn xứ Nghệ số mới nhất. Ông tận tình với tôi, với mọi người đến thế, vậy mà có lần tôi đã… không nghe lời ông!

Ông rất thích xem bóng đá ở sân Vinh. Quen thắng sân nhà nhưng bỗng nhiên hôm đó Sông Lam Nghệ An thua trận, một số khán giả quá khích đuổi đánh trọng tài, để lại hình ảnh vô cùng xấu xí trong mắt người hâm mộ. Ra về, cùng đi bộ ra phố, ông nhắc tôi: “Cháu làm báo, phải đấu tranh đến cùng với sự việc này. Không thể để công sức bao nhiêu người mới có được bỗng chốc đổ sông, đổ bể chỉ vì một vài người thiếu suy nghĩ…” Đúng là rất nhiều lần gặp ông, tôi chỉ thấy lần đó ông lộ vẻ cáu giận thực sự trước mọi người. Tôi lại cứ vâng dạ nhưng rồi chẳng làm đến nơi, đến chốn, khiến ông gọi điện hỏi và nhắc nhở…

Mới đó mà chú Bá Dũng của chúng tôi đã đi xa hơn chục năm rồi.

Ngày Hội Văn nghệ Nghệ An và Thành ủy Vinh tổ chức Tọa đàm văn xuôi Bá Dũng, tôi đến muộn vì công việc và cũng không có bài tham luận vì thấy không đủ sức viết. Ngày tiễn ông rời cõi tạm, đoàn Hội Nhà văn Việt Nam do các nhà văn Đào Thắng, Nguyễn Hoa, Nguyên An vào viếng, nhập cùng đoàn người xe lặng lẽ, không nói nên lời. Các nhà văn đều hiểu rằng, Hội, Chi hội, giới văn nghệ đã vĩnh viễn mất đi một con người đáng kính trọng, hết lòng xây dựng hội và phong trào sáng tác, một bút lực đang hồi sung mãn!

Tôi ghi lại những dòng này, để nhớ và biết ơn một nhà văn đi trước, một người không mệt mỏi vì thế hệ kế tiếp, người tôi luôn kính cẩn gọi chú, xưng cháu trong đời viết, đời người…

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.