Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo sẽ tác động như thế nào đến việc làm toàn cầu?

Trong một bài đăng trên blog vào ngày 14/1 vừa qua, Giám đốc IMF Kristalina Georgieva kêu gọi các chính phủ thiết lập mạng lưới an toàn xã hội và cung cấp các chương trình đào tạo lại để đối phó với tác động của AI.

“Trong hầu hết các kịch bản, AI có thể sẽ làm trầm trọng thêm bất bình đẳng nói chung, một xu hướng đáng lo ngại mà các nhà hoạch định chính sách phải chủ động giải quyết để ngăn công nghệ này tiếp tục thổi bùng căng thẳng xã hội”, bà Georgieva viết trước thềm cuộc họp thường niên của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) tại Davos, Thụy Sĩ, nơi chủ đề này sẽ được thảo luận sôi nổi.

Tham gia sự kiện thường niên này sẽ có sự xuất hiện của các nhân vật nổi tiếng trong lĩnh vực công nghệ như Sam Altman, Giám đốc điều hành (CEO) của OpenAI - nhà phát triển ChatGPT và CEO của Microsoft Satya Nadella. Tại đây, họ sẽ thảo luận về chủ đề “Trí tuệ nhân tạo tạo sinh: Động cơ chính của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư”.

Georgieva lưu ý trong blog của mình rằng, khi AI tiếp tục được áp dụng bởi nhiều công nhân và doanh nghiệp hơn, nó được dự đoán sẽ vừa giúp ích vừa gây tổn hại cho lực lượng lao động.

Lặp lại cảnh báo trước đó của các chuyên gia khác, bà Georgieva cho biết những tác động này dự kiến sẽ ảnh hưởng sâu sắc hơn đến các nền kinh tế phát triển so với các thị trường mới nổi, một phần là do nhân viên văn phòng được cho là có nguy cơ cao hơn so với lao động chân tay.

Ở các nền kinh tế phát triển hơn, AI có thể tác động đến tới 60% công việc. Bà Georgieva nói rằng, trong số đó, khoảng một nửa có thể hưởng lợi từ việc AI thúc đẩy năng suất cao hơn.

“Đối với một nửa còn lại, các ứng dụng AI có thể thực hiện các nhiệm vụ quan trọng hiện do con người đảm nhiệm, điều này có thể dẫn đến giảm nhu cầu lao động, kéo theo mức lương thấp hơn và giảm việc làm. Trong những trường hợp nghiêm trọng nhất, một số công việc này có thể biến mất hoàn toàn”, bà Georgieva nhận định.

Ở các thị trường mới nổi và các quốc gia thu nhập thấp, dự kiến lần lượt 40% và 26% số công việc sẽ bị ảnh hưởng bởi AI. Thị trường mới nổi là những nơi như Ấn Độ và Brazil với đà tăng trưởng kinh tế bền vững, trong khi các quốc gia thu nhập thấp là những nền kinh tế đang phát triển với mức thu nhập bình quân đầu người nằm trong một mức nhất định, chẳng hạn như Burundi và Sierra Leone.

Bà Georgieva lưu ý: “Nhiều quốc gia trong số này không có cơ sở hạ tầng hoặc lực lượng lao động lành nghề để tận dụng những lợi ích của AI, theo thời gian công nghệ này có thể làm trầm trọng thêm bất bình đẳng”.

Bà Georgieva cũng cảnh báo rằng, việc sử dụng AI có thể làm tăng khả năng xảy ra bất ổn xã hội, đặc biệt trong khi những người lao động trẻ tuổi, ít kinh nghiệm sẽ tận dụng công nghệ này để tăng hiệu suất thì những người lao động lớn tuổi hơn lại gặp khó khăn trong việc theo kịp công nghệ mới này.

AI đã trở thành chủ đề “nóng sốt” tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos năm ngoái khi ChatGPT “gây bão” toàn cầu. Các chatbot được hỗ trợ bởi AI tạo sinh đã châm ngòi cho những cuộc thảo luận về cách nó có thể thay đổi cách làm việc của mọi người trên thế giới nhờ khả năng viết tiểu luận, bài phát biểu, thơ và hơn thế nữa.

Kể từ đó, những nâng cấp về công nghệ đã mở rộng việc sử dụng chatbot và hệ thống AI, khiến chúng trở nên phổ biến hơn và thúc đẩy đầu tư lớn. Một số công ty công nghệ đã trực tiếp chỉ ra rằng AI là lý do họ đang tái xem xét mức độ nhân sự.

Theo ước tính của các nhà kinh tế tại Ngân hàng đầu tư đa quốc gia Goldman Sachs (Mỹ), mặc dù nơi làm việc có thể thay đổi, việc áp dụng rộng rãi AI cuối cùng có thể tăng năng suất lao động và thúc đẩy GDP toàn cầu tăng 7% mỗi năm trong khoảng thời gian 10 năm.

Nghiên cứu của Goldman Sachs cũng mạnh rằng, tình trạng mất việc làm và tác động của AI sẽ khác nhau giữa các ngành, lĩnh vực. Các lĩnh vực hành chính và pháp lý sẽ chịu tác động lớn nhất, tương ứng với 46% và 44% có nguy cơ bị thay thế bởi AI.

Các công việc ít tiếp xúc với AI nhất bao gồm dọn dẹp và bảo trì, lắp đặt và sửa chữa cũng như các công việc liên quan đến lĩnh vực xây dựng.

Các ngành nghề chuyên sâu về thể chất phải đối mặt với rủi ro thấp, trong đó lĩnh vực xây dựng chỉ phải đối mặt với mối đe dọa 6% trong khi công việc liên quan đến bảo trì chỉ có nguy cơ ảnh hưởng 4%.

Nhấn mạnh về tác động của AI đối với nền kinh tế toàn cầu, Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho rằng: “Trí tuệ nhân tạo sẽ biến đổi nền kinh tế toàn cầu. Hãy đảm bảo rằng công nghệ này mang lại lợi ích cho nhân loại”.