Ký ức không quên
Dưới ánh nắng mùa Thu vàng rực, cụ Lô Thị Thiều (SN 1912), ở bản Kẻ Tắt xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông, mang chiếc ghế mây ra trước sân ngồi. Có khách ghé thăm, cụ Thiều nở nụ cười móm mém đáp lời: “Nắng buổi sáng tốt lắm, người già ngồi sưởi nắng sẽ đỡ ốm đau, bệnh tật”. Nhìn ánh mắt còn tinh anh, chuyện trò mạch lạc, chúng tôi ngạc nhiên khi biết cụ đã sắp sửa bước sang tuổi 107 - độ tuổi mà con người trên thế gian này chẳng có mấy ai bước tới. Ông Mạc Văn Học (sinh năm 1961) là người con thứ 5 của cụ cho biết: “Chừng ấy tuổi nhưng mẹ tôi vẫn ăn được đều đặn ngày 3 bữa, mỗi bữa 2 lưng bát cơm, tai vẫn còn nghe, mắt vẫn còn nhìn thấy. Chỉ có điều đi lại và sinh hoạt khá khó khăn, phải có sự giúp đỡ của con cháu”.
 |
| Cụ Lô Thị Thiều hiện nay đã 107 tuổi. Ảnh: Công Kiên |
Hỏi chuyện, cụ Thiều kể: “Bà không nhớ tuổi của mình đâu, vì nhiều lắm rồi, những người cùng trang lứa đã về với Mường Trời hết cả rồi. Chỉ biết mấy năm nay, năm nào bà cũng được nhận quà mừng của Chủ tịch tỉnh vào dịp Tết, nghe nói đó là quà dành cho người sống thọ trên 100 tuổi”. Rồi cụ kể về những năm tháng ấu thơ và tuổi trẻ, thời bản Kẻ Tắt còn rất đỗi hoang sơ, mới chỉ có hơn 10 nóc nhà lẩn khuất giữa chốn đại ngàn, đêm nằm nghe tiếng vượn hú, hổ gầm lúc gần, lúc xa. Ngày ấy, cụ có tên khác nhưng lâu quá rồi không còn nhớ nữa. Những cô gái dân tộc Thái thường biết dệt cửi, quay tơ, làm nệm khi mới hơn 10 tuổi. Lớn thêm tý nữa đã lên rẫy làm cỏ, hái lúa, gùi ngô và ra suối xúc cá. Chưa đầy 20 tuổi cô gái xinh đẹp bản Kẻ Tắt được bố mẹ nhận lời gả cho chàng trai gần nhà, tên là Mạc Văn Thiều. Cũng từ đó, cô gái bắt đầu được gọi theo tên chồng cho đến tận hôm nay.
Về nhà chồng, cụ Lô Thị Thiều vẫn tiếp tục với những công việc thường ngày của người phụ nữ bản Thái. Ngày mải miết với ruộng nương, đêm miệt mài bên khung cửi, bắt đầu công việc từ khi con gà gáy sáng và chỉ nghỉ ngơi khi đêm đã rất khuya. Cụ Thiều lần lượt sinh cho chồng 6 người con (3 trai, 3 gái), cuộc sống càng khó khăn, vất vả khi đất nước sống trong cảnh chiến tranh, chồng thường xuyên tham gia các đoàn dân công hỏa tuyến, gùi lương thực và vũ khí ra chiến trường.
Về nhà chồng, cụ Lô Thị Thiều vẫn tiếp tục với những công việc thường ngày của người phụ nữ bản Thái. Ngày mải miết với ruộng nương, đêm miệt mài bên khung cửi, bắt đầu công việc từ khi con gà gáy sáng và chỉ nghỉ ngơi khi đêm đã rất khuya. Cụ Thiều lần lượt sinh cho chồng 6 người con (3 trai, 3 gái), cuộc sống càng khó khăn, vất vả khi đất nước sống trong cảnh chiến tranh, chồng thường xuyên tham gia các đoàn dân công hỏa tuyến, gùi lương thực và vũ khí ra chiến trường.
Những năm ấy, một mình cụ Thiều vừa làm lụng công việc ruộng nương, vừa quán xuyến gia đình và chăm sóc đàn con nhỏ. Đến nay, cụ ông đã mất 30 năm, con trai đầu là Mạc Văn Oanh cũng đã mất vì bệnh hiểm nghèo. Hiện cụ Lô Thị Thiều sinh sống cùng gia đình ông Mạc Văn Học. Đại gia đình của cụ ngoài các con trai, gái, dâu, rể còn có gần 70 người thuộc thế hệ cháu và chắt. Những ngày lễ, tết con cháu tề tựu về đông đủ, căn nhà khá rộng rãi nhưng vẫn không đủ chỗ để ngồi. Cụ Thiều chia sẻ: “Cháu, chắt đông thì vui lắm. Chỉ mong trời thương cho đôi chân đừng đau thêm để đi lại được trong nhà, phải nằm một chỗ thì khổ lắm”.
 |
| Một góc bản Bá Hạ (Thạch Ngàn, Con Cuông) – nơi cụ Lang Thị Quyết sinh sống. Ảnh: Công Kiên |
Gia đình "Ngũ đại đồng đường" và bí quyết sống lâu
Chia tay Kẻ Tắt, chúng tôi tiếp tục ngược lên thượng nguồn khe Bá Hạ, nơi ấy có cụ Lang Thị Quyết chuẩn bị bước sang tuổi 103. So với cụ Thiều, cụ Quyết còn khá khỏe mạnh và minh mẫn, có thể tự mình đi lại, chưa cần đến sự giúp đỡ của con cháu. Cụ ông đã mất khá lâu, hiện cụ Quyết ở cùng gia đình người con trai đầu là Vi Văn Hoa.
Người phụ nữ trên 100 tuổi ấy nhớ như in cuộc sống xưa kia: “Quê gốc của bà ở Mường Ham (Quỳ Hợp), nơi có đền thiêng và thường mở hội vào dịp đầu Xuân. Trong ngày hội, trai gái thường vui vẻ bên chum rượu cần, rồi cùng nhau múa, hát. Ngày đó bà trẻ, đẹp và hát hay nên được nhiều người con trai để ý lắm. Nhưng chiến tranh ác liệt, bà đăng ký đi dân công đưa hàng lên thượng Lào và gặp ông Quyết biết thổi khèn bè, khèn lá rất hay rồi thành vợ, thành chồng”.
Cụ Lang Thị Quyết: "Bí quyết sống lâu là hãy làm việc thật nhiều". Ảnh: Công Kiên
Bỏ lại tuổi thanh xuân và những năm tháng vui tươi nơi bản làng Mường Ham, về làm dâu xứ núi Thạch Ngàn, cuộc sống của cụ Lang Thị Quyết gặp nhiều nỗi truân chuyên, vất vả. Bởi đây là nơi xa xôi, cách trở, núi rừng còn rất đỗi hoang vu, lúc ấy đường đi chỉ là những lối mòn ven sườn núi và khe suối, các loài thú dữ thường xuyên về quấy phá bản làng. Có khi trong đêm, một con hổ lớn ra cắn chết con bò nhỏ rồi tha vào rừng già ăn thịt. Bắp ngô trên rẫy, cây lúa ngoài ruộng luôn bị lợn rừng và chuột về phá hại, vợ chồng phải thay nhau canh giữ suốt ngày đêm. Nhưng được cái khe Bá Hạ lúc ấy còn nhiều cá, tôm, đi rẫy về ra suối xúc là có bữa cơm ngon. Trên rừng, các loại rau, măng cũng có sẵn nên không mấy khi phải mua ở chợ. Mà chợ thì xa lắm, vì từ đây ra trung tâm xã Thạch Ngàn cũng gần 20 cây số, ra thị trấn Con Cuông ngót 40 cây, đường đi toàn lội suối, qua sông và vượt đèo.
Vợ chồng cụ Lang Thị Quyết có 2 người con (1 trai, 1 gái) và 6 cháu nội, ngoại. Hiện tại cụ đã có 6 chắt, đặc biệt đã có 2 chít – tức thế hệ thứ 5, được gọi là “ngũ đại đồng đường” (5 thế hệ sống cùng một nhà). Theo lời anh Vi Văn Quế (cháu đích tôn của cụ Quyết), đã ở độ tuổi này nhưng cụ vẫn giữ được sự điều độ trong ăn uống với ngày 3 bữa, kể cả những ngày mệt nhọc. Đặc biệt, đến nay cụ Quyết chỉ mới đến bệnh viện đúng một lần cách đây 3 năm, mà đến viện khám tổng quát theo quy định của việc làm hồ sơ hưởng trợ cấp ưu đãi cho người cao tuổi chứ không phải do ốm đau, bệnh tật. Chỉ vài năm lại nay, thi thoảng cụ mới mắc những cơn ho nhưng chỉ vài ngày uống thuốc của trạm y tế xã là khỏi.
Cụ Lô Thị Thiều và Lang Thị Quyết bên cạnh các cháu và chắt. Ảnh: Công Kiên
Hỏi về bí quyết sống thọ và khỏe mạnh, cụ Lang Thị Quyết lắc đầu rồi cười đáp: “Ăn cây rau, cây măng trên rừng, con cá ngoài ruộng, tắm nước khe Bá Hạ. Và làm việc thật nhiều…”.
Rời Thạch Ngàn, chúng tôi có thêm một trải nghiệm, vùng đất này không chỉ là chốn xa xôi, cách trở, hàng năm phải gánh chịu hậu quả lũ lụt, cuộc sống còn lắm khó khăn mà còn có bao điều bí ẩn. Và ở đây có nhiều người sống thọ, mà điển hình là cụ Thiều, cụ Quyết...
Rời Thạch Ngàn, chúng tôi có thêm một trải nghiệm, vùng đất này không chỉ là chốn xa xôi, cách trở, hàng năm phải gánh chịu hậu quả lũ lụt, cuộc sống còn lắm khó khăn mà còn có bao điều bí ẩn. Và ở đây có nhiều người sống thọ, mà điển hình là cụ Thiều, cụ Quyết...
