Những tàu ngầm ‘quái vật Titan’ của Nga thực hiện các nhiệm vụ dưới đáy biển

Tàu ngầm ngư lôi 705 Lira. Ảnh: AP

Khả năng lặn sâu ưu việt của tàu hợp kim titan

Các chuyên gia Liên Xô đã chế tạo một số tàu ngầm có tốc độ rất cao và có thể lặn ở độ sâu lớn hơn nhiều so với các tàu ngầm khác. Những chiếc tàu ngầm này được làm bằng titan, nói chính xác hơn - bằng hợp kim titan.

Thông thường, trong thủy thủ đoàn của tàu ngầm hạt nhân có 70-100 thành viên. Nhưng, vào những năm 1970 - 1980, ở Liên Xô đã có cả một loạt tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân với thủy thủ đoàn 32 thành viên: chỉ có các sĩ quan và hạ sĩ quan, và chỉ có 8 thành viên trực ca trực chiến. Họ có đầy đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ nhờ mức độ tự động hóa cao nhất, mà ở thời điểm đó và thậm chí cả ngày nay không có tàu ngầm tương tự nào trên thế giới. Mọi thứ đều được tự động hóa: bàn điều khiển của thuyền trưởng chứa cả hệ thống điều khiển và thông tin chiến đấu, tổ hợp sonar, đài điều hướng và đài radar, hệ thống thông tin liên lạc và tình báo vô tuyến, điều khiển các động cơ cũng như vũ khí - sáu ống phóng lôi cỡ 533 mm có khả năng phóng cả ngư lôi thông thường và thủy lôi tên lửa chống tàu ngầm, thậm chí cả tên lửa phóng ngư lôi tốc độ cao Shkval. Các máy quay video và máy ghi chuyến đi - một thiết bị tương tự như "hộp đen" trên máy bay – đã giám sát hoạt động của tất cả các đơn vị, tổ hợp và hệ thống trên con tàu. Máy điều hòa không khí đảm bảo vi khí hậu bên trong các khoang tàu.

Động cơ chính của tàu ngầm là lò phản ứng hạt nhân làm mát bằng kim loại lỏng hợp kim của chì (Pb) và bitmut (Bi), công suất 150 MW. Đây là một lò phản ứng nhỏ gọn, rất nhẹ, “tăng tốc” rất nhanh và có thể dừng lại một cách tự động trong tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, đặc điểm chính của chiếc tàu ngầm có lượng choán nước 3.180 tấn này là thân tàu được làm hoàn toàn bằng titan (chính xác hơn là bằng hợp kim titan).

Mô hình tàu ngầm hạt nhân Xô Viết lớp Lira. Ảnh: RT

Tên gọi chính thức của chiếc tàu là tàu ngầm đa năng Project 705 / 705K Lira (mã NATO - Alfa). Trên thực tế, đây là một phương tiện chiến đấu có khả năng tiêu diệt các tàu ngầm và tàu nổi: tốc độ cao (41 hải lý), hoạt động ở vùng nước sâu, năng động, có thể thực hiện cơ động trên tốc độ cao ở góc 180 độ và sau 42 giây di chuyển theo hướng ngược lại, tương đối yên tĩnh, có khả năng ngay lập tức né tránh các đợt phản công bằng ngư lôi của đối phương.

Những "siêu tàu" ngầm

Trả lời phỏng vấn của kênh truyền hình quân đội Nga Zvezda, người chỉ huy một tàu ngầm lớp Lira, Thuyền trưởng bậc I Gennady Baranov hồi tưởng lại: "Khi tôi lần đầu tiên bước lên chiếc tàu ngầm này, đây là khoảnh khắc ấn tượng nhất, như thể tôi đang ở trên tàu Nautilus của Thuyền trưởng Nemo trong tiểu thuyết của nhà văn Pháp Jules Verne, “cha đẻ” của thể loại văn học Khoa học viễn tưởng. Tôi chưa bao giờ thấy những siêu tàu như vậy, với nhiều thiết bị điện tử tự động hóa như vậy. Đó là vào đầu những năm 1970!"

Ông Baranov lưu ý rằng, các thành viên thủy thủ đoàn của tàu ngầm đã trải qua một cuộc kiểm tra y tế nghiêm ngặt, như thể họ là ứng cử viên phi hành gia. Các thủy thủ đã được kiểm tra đặc biệt về khả năng chịu đựng stress.

Đáng tiếc, do cấu tạo phức tạp về mặt kỹ thuật chứa đựng nhiều phát minh, các tàu ngầm lớp Lira khá tốn kém khi vận hành. Sau khi Liên Xô sụp đổ, vào giữa những năm 1990, vì một số lý do - kể cả lý do chính trị ("tình bạn thân thiết" thiển cận giữa Nga và Mỹ vào thời điểm đó), và lý do kinh tế (nền kinh tế bị sụp đổ và nguồn tài chính bảo đảm cho quân đội gặp muôn vàn khó khăn), cũng như do những lý do kỹ thuật (các con tàu bị hao mòn về vật chất và trở nên lỗi thời) - Hải quân đã loại các tàu ngầm này khỏi biên chế và đến năm 2010 chúng bị loại bỏ hoàn toàn.

Nhưng, điều này không có nghĩa là các nhà đóng tàu Nga từ chối dùng titan làm vật liệu kết cấu. Tổng Giám đốc của một trong những cục thiết kế kỹ thuật hàng hải Nga nói: "Nhờ một số ưu điểm quan trọng, titan có thể và nên được sử dụng để chế tạo tàu ngầm! Titan có trọng lượng nhẹ - nhẹ hơn thép 40%, chống ăn mòn kể cả trong nước biển. Ngoài ra, titan có tính chất phi từ tính và không bị nhiễm từ!"

Cuối cùng, titan là một vật liệu bền, có thể chịu được áp lực cực lớn. Kỷ lục lặn tuyệt đối trong số các tàu ngầm - 1027 mét - được thiết lập vào ngày 4 tháng 8 năm 1985 bởi chiếc tàu ngầm K-278 Komsomolets với vỏ titan, đây là tàu ngầm lớp Plavnik thuộc dự án 685 K-278. Khi đó không ai ngờ rằng, gần 4 năm sau, chính con tàu đó sẽ gặp sự cố do cháy khoang đuôi và bị chìm ở giữa biển Na Uy.

Hiện nay, Hải quân Nga là hạm đội quân sự duy nhất trên thế giới với các tàu ngầm có thân tàu làm bằng titan. Đó là các tàu ngầm hạt nhân đa năng thuộc dự án 945 Barracuda và 945A Kondor (tên mã NATO: Sierra-I và Sierra- II) đã được chế tạo dưới thời Liên Xô nhưng muộn hơn tàu lớp Lyra. Theo dữ liệu từ các nguồn mở, chúng lớn hơn gấp 3 lần so với tàu lớp Lyra về lượng rẽ nước, số lượng thành viên trong thủy thủ đoàn nhiều hơn, tốc độ thấp hơn một chút, nhưng, độ sâu và khả năng hoạt động độc lập lớn hơn nhiều. Vũ khí - ngư lôi cỡ 533mm và 650mm, tên lửa chống hạm và tên lửa hành trình./.