Nỗi lo ở khu tái định cư vùng sạt lở

Những vết nứt bí ẩn

5 năm sau khi xuất hiện những vết nứt bí ẩn vây quanh bản, người dân bản Phá Kháo (xã Mai Sơn, huyện Tương Dương), giờ đã được chuyển đến nơi ở mới, khang trang, thuận tiện. Tuy nhiên, cho đến giờ họ vẫn chưa hiểu lý do vì sao lại xuất hiện những vết nứt đó ở bản cũ, dù đã có rất nhiều đoàn về khảo sát, tìm hiểu.

Phá Kháo là bản người Mông duy nhất ở xã Mai Sơn, một trong những xã xa xôi nhất của Nghệ An. Xã này cách trung tâm huyện Tương Dương đến 120 km. Xã có 10 bản thì có 6 bản người Thái, 2 bản Khơ mú và 1 bản người Mông. Bản Phá Kháo nằm cách khá xa trung tâm xã. Đến giờ, nhắc đến những vết nứt ở bản cũ, người dân Phá Kháo vẫn còn chưa hết hoang mang. Năm 2018, hàng loạt vết nứt nẻ xuất hiện tại bản Phá Kháo khiến người dân lo lắng. Chiều rộng của vết nứt từ khoảng 5 - 70 cm, nhiều chỗ sâu gần 2m. Các vết nứt kéo dài hơn 1km vây quanh bản.

Vết nứt ở bản cũ. Ảnh: T.H

Sau khi vết nứt xuất hiện, các điểm trường tiểu học và mầm non tại bản này đã phải đóng cửa, dựng những lán tạm ở bãi đất trống để dạy học. Tuy nhiên, sau đó những căn lán này cũng bị hư hỏng nặng. Các nhà trường phải mượn tạm nhà dân để tiếp tục việc dạy và học. Chính quyền cũng không rõ nguyên nhân gây ra những vết nứt này. Trong khi đó, người dân và giáo viên công tác tại đây đang rất lo lắng vì vết nứt ngày càng nghiêm trọng.

Không những thế, ở bản Phá Kháo cũ còn đối diện với nhiều khó khăn, khi đường giao thông cách trở, khó thi công hệ thống điện lưới quốc gia và các công trình dân sinh khác. Nỗi lo lớn nhất là luôn bị nguy cơ sạt lở đất đe dọa khi mùa mưa bão đến, từ đó bà con luôn mong muốn chính quyền địa phương quan tâm tổ chức, bố trí một khu tái định cư mới.

Trên cơ sở những kiến nghị chính đáng của bà con, chính quyền địa phương, tại Kỳ họp thứ 14, HĐND tỉnh Nghệ An khóa XVII (tháng 5/2020) đã thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư dự án Di dời khẩn cấp 49 hộ dân bản Phá Kháo, xã Mai Sơn, huyện Tương Dương ra khỏi vùng sạt lở đất nguy hiểm. Theo đó, Dự án do UBND huyện Tương Dương làm chủ đầu tư với mục tiêu xây dựng mới cơ sở hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư để đưa 49 hộ dân bản Phá Kháo, xã Mai Sơn ra khỏi vùng sạt lở đất nguy hiểm nhằm đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản, ổn định chỗ ở lâu dài cho người dân. Dự án có quy mô diện tích 5 ha, với tổng mức đầu tư 21 tỷ đồng từ nguồn ngân sách Trung ương và địa phương. Sau khi chủ trương được thông qua, UBND huyện Tương Dương đã chọn địa điểm, triển khai các công đoạn xây dựng khu tái định cư cho nhân dân bản Phá Kháo đúng theo kế hoạch đề ra.

49 hộ dân dần ổn định ở khu tái định cư. Ảnh: T.H

Vẫn còn nhiều mối lo

Tính đến nay, tất cả 49 hộ dân đồng bào dân tộc Mông của bản Phá Kháo đã di dời nhà cửa, tài sản về khu tái định cư để ổn định cuộc sống. Vị trí mới cách không xa bản cũ. Ở đây, bản làng được Nhà nước đầu tư xây dựng hệ thống đường bê tông nội bản, cung cấp điện lưới quốc gia, kiên cố hóa trường học, nhà văn hóa cộng đồng rất khang trang.

Bản mới nằm trên một ngọn đồi cao, được hạ làm 4 cấp khác nhau để người dân dựng nhà, các trục đường quanh bản được bê tông hóa. Đến tháng 9/2022, được sự cho phép của chính quyền địa phương những hộ dân đầu tiên của bản Phá Kháo đã tháo dỡ nhà ở địa điểm cũ, di dân về khu tái định cư với mong muốn ổn định cuộc sống lâu dài. Tính đến tháng 4/2023, toàn bộ 49 hộ gia đình đồng bào dân tộc Mông trong bản đều đã hoàn thành việc chuyển về địa điểm bản mới. Tại đây, người dân được sử dụng điện lưới, có ti vi để xem, sóng điện thoại liên lạc rất thuận tiện.

Anh Già Bá Phia - một trong những hộ dân Phá Kháo cho biết, tại bản mới được Nhà nước đầu xây dựng rất đầy đủ từ điện, đường, nhà văn hóa… cuộc sống của người dân đã thuận lợi, đỡ vất vả hơn nhiều. Bà con cũng rất vui, nhiều gia đình cũng nhân dịp này để sửa lại nhà cửa cho đẹp hơn". Sau hơn 2 năm triển khai, thi công với sự nỗ lực của chủ đầu tư, nhà thầu, giữa năm 2022, các hạng mục cơ bản của khu tái định cư bản Phá Kháo đã được hoàn thiện.

Người dân Phá Kháo dựng nhà ở khu tái định cư. Ảnh: T.H

Có mặt tại bản Phá Kháo những ngày này, chúng tôi không khó để nhận ra những sự phấn khởi đến từ người dân Phá Kháo. Thế nhưng, kèm theo đó người dân cũng chia sẻ không ít nỗi lo. Theo đó, sinh sống ở địa điểm mới chưa được bao lâu, các hộ gia đình lại tiếp tục đối diện với nỗi lo cũ. Nhân dân bản Phá Kháo mong các cấp chính quyền địa phương sớm có các giải pháp phòng ngừa, khắc phục tình trạng sạt lở đất ở khu tái định cư để ổn định cuộc sống lâu dài.

Tuy nhiên, niềm vui chưa được bao lâu, sau nhiều trận mưa kéo dài, người dân Phá Kháo lại đối diện với lo lắng cũ đó là tiếp tục bị sạt lở đất đe dọa. Bởi theo người dân phản ánh, trong mùa mưa năm 2022, do lượng nước lớn chảy xuống khiến đất, đá phía dưới chân đồi, nơi bố trí khu tái định cư có hiện tượng sạt lở nặng. Thậm chí có những địa điểm, hiện tượng sạt lở đất đã chạm vào sát mép đường bê tông nội bản và chỉ cách vị trí dựng nhà của người dân không xa.

Sạt lở ở bản tái định cư. Ảnh: T.H

Phía taluy dương bị sạt lở sau mỗi trận mưa. Ảnh: T.H

Trực tiếp thụ hưởng từ chủ trương ưu đãi của Nhà nước, nhân dân bản Phá Kháo cũng chỉ rõ những điểm yếu tại khu tái định cư như: Diện tích hẹp, địa hình quá dốc, khi mưa lớn kéo dài nước từ khu dân cư chảy tập trung thành dòng xuống chân đồi dẫn đến sạt lở đất. Từ thực tế, bà con mong muốn chủ đầu tư có phương án bổ sung nguồn vốn xây dựng kiên cố hệ thống thoát nước để tránh sạt lở khi mùa mưa đến.

Bà Lô Thị Hương - Chủ tịch UBND xã Mai Sơn cho biết, khu tái định cư mới chưa có hệ thống thoát nước ở phía taluy âm, vì thế mỗi lần mưa lớn dễ bị ngập. Người dân mong muốn có một hệ thống rãnh thoát nước để tránh tình trạng này. “Ngoài ra, khu vực taluy dương cũng xuất hiện sạt lở. Cứ mỗi lần mưa là đất đá trụt xuống”, bà Hương nói và cho biết, từ phản ánh của nhân dân và thực tế kiểm tra, xã cũng đã nhiều lần kiến nghị, đến nay UBND huyện Tương Dương cũng đã có chủ trương khắc phục những hạn chế tại khu tái định cư bản Phá Kháo. Tuy nhiên, do chính quyền địa phương chưa bố trí được kinh phí để triển khai thi công các hạng mục bổ sung./.