Nữ tổng thống đầu tiên của Mexico: Từ học giả đến chính khách

Nhà khoa học dấn thân vào chính trường

Người phụ nữ 61 tuổi này đã dẫn dắt làn sóng ủng hộ đối với đồng minh chính trị lâu năm của bà, Tổng thống cánh tả sắp mãn nhiệm của Mexico Andrés Manuel López Obrador, và đảng Morena của họ.

Theo CNN, Tòa án bầu cử vẫn phải xác nhận kết quả cuộc bầu cử tổng thống và nếu được xác nhận, bà sẽ bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống vào ngày 1/10.

Bà Sheinbaum, từng là nhà khoa học khí hậu, đã bước vào chiến dịch tranh cử với tư cách ứng cử viên sáng giá, theo các cuộc thăm dò vào tháng 2 và tháng 3 của Mitofsky, Parametría và De las Heras Demotecnia, cho thấy tỷ lệ ủng hộ bà từ 49% đến 67% so với các đối thủ chính trị.

Bà Sheinbaum có bằng cử nhân vật lý, bằng thạc sĩ và tiến sĩ về kỹ thuật năng lượng. Bà đã nhận được nhiều giải thưởng trong sự nghiệp học thuật của mình.

Sinh ra ở Thành phố Mexico năm 1962, bà hiện có 2 con và 1 cháu. Người chồng mà bà đã gặp gỡ khi còn ở trường đại học lúc cả hai đều đang học ngành vật lý, ông Jesús María Tarriba, hiện là chuyên gia rủi ro tài chính tại Ngân hàng Mexico.

Năm 2018, bà trở thành người đứng đầu chính quyền Thành phố Mexico, cũng là người phụ nữ đầu tiên được bầu vào vị trí này, và giữ cương vị đến tháng 6/2023. Sau đó, bà nghỉ để tranh cử chức tổng thống cùng với đảng Morena mà bà là người sáng lập, đặt ra mục tiêu kế nhiệm người đồng nghiệp trong đảng của bà, ông López Obrador.

Phần lớn cuộc đời bà đã cống hiến cho công việc giảng dạy ở đại học, tập trung vào năng lượng tái tạo và biến đổi khí hậu. Năm 2007, Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), mà bà Sheinbaum đóng góp công sức, đã nhận được giải Nobel Hòa bình.

Thách thức nào đang đón đợi?

Bạo lực đã xuất hiện trong cuộc bầu cử lần này ở Mexico, thậm chí theo CNN, đây là cuộc bầu cử đẫm máu nhất trong lịch sử nước này. Hàng chục ứng cử viên đã bị sát hại bởi các tổ chức tội phạm khi chúng cố gắng gây ảnh hưởng đến những người lên nắm quyền.

Cuộc bầu cử cũng được một số người coi là cuộc trưng cầu ý dân về các chính sách của Tổng thống sắp mãn nhiệm Andrés Manuel López Obrador.

Chính sách phúc lợi xã hội được lòng dân của ông López Obrador đã giúp đỡ những người Mexico nghèo khó hơn, nhưng chính sách “những cái ôm, chứ không phải những viên đạn” của ông với quan điểm không đối đầu với các băng đảng đã không ngăn được bạo lực tội phạm.

CNN cho biết, tỷ lệ các vụ án giết người ở Mexico thuộc hàng cao nhất thế giới và hơn 100.000 người hiện vẫn bị mất tích ở nước này. Đây cũng vẫn là một nơi nguy hiểm đối với phụ nữ, với tỷ lệ giết hại phụ nữ cao ngất ngưởng trong khu vực - số liệu cho thấy khoảng 10 phụ nữ bị sát hại mỗi ngày.

Theo Will Freeman, một thành viên nghiên cứu về Châu Mỹ Latinh tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, bà Sheinbaum sẽ phải nhanh chóng hành động đối với các vấn đề an ninh và tội phạm có tổ chức của Mexico. Ông nhận xét: “Thật ngạc nhiên khi đảng cầm quyền có thể một lần nữa giành chiến thắng vang dội trong cuộc bầu cử như thế… trong bối cảnh tình trạng bạo lực lan rộng, vấn đề là phe đối lập có vẻ như đã không đưa ra được một loạt đề xuất đáng tin cậy hơn nhiều về những gì họ sẽ làm”.

Chuyên gia Freeman nói thêm, cần phải chờ xem, liệu bà Sheinbaum cùng ê kíp đồng hành từ thời bà còn là thị trưởng Thành phố Mexico có thể lặp lại thành tích đã được chứng minh trong việc cải thiện an ninh, trên quy mô quốc gia hay không.

Quan hệ Mỹ-Mexico

Cả Mexico và Mỹ đều tổ chức bầu cử vào năm 2024, điều này chỉ diễn ra 12 năm một lần – và đang diễn ra vào thời điểm chuyển giao trong mối quan hệ giữa hai nước.

Bà Sheinbaum sẽ nhậm chức chỉ 1 tháng trước khi cử tri Mỹ đi bỏ phiếu vào tháng 11, ở nơi mà nhập cư là vấn đề hàng đầu trên lá phiếu đối với ông Joe Biden và ông Donald Trump.

Mexico là đồng minh quan trọng của Mỹ trong nhiều vấn đề, từ thương mại, trấn áp buôn bán ma túy đến quản lý di cư. Các quan chức hiện tại và trước đây của Mỹ thường mô tả mối quan hệ giữa Tổng thống Joe Biden và Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador là thân thiện và chuyên nghiệp - đồng thời dự đoán sẽ có mối quan hệ hiệu quả với tổng thống tiếp theo của Mexico.

Nhưng cuộc bầu cử ở Mexico cũng diễn ra vào thời điểm quan trọng đối với chính quyền Tổng thống Biden.

Trong những tháng gần đây, Mỹ đã trông cậy nhiều vào Mexico để tăng cường thực thi luật pháp về nhập cư và giúp ngăn chặn dòng người di cư đến biên giới phía nam nước Mỹ. Cuộc bầu cử ở Mexico đã làm dấy lên cảm giác thiếu chắc chắn trong tâm trí của một số quan chức chính quyền ông Biden về việc liệu có thay đổi gì trong khía cạnh hợp tác biên giới với đối tác quan trọng hay không.

Các quan chức Mỹ hy vọng rằng chính quyền mới ở Mexico có thể sẽ tiếp tục hợp tác với Mỹ về vấn đề di cư sau nhiều năm hợp tác, nhưng không rõ những người di cư - và đặc biệt là những kẻ buôn lậu - có thể lên kế hoạch cho những bước đi tiếp theo như thế nào trong thời điểm chuyển giao chính quyền.